ТАЗА ХЪХЬАЙ КУЬГЬНЕ ХИРЕР 16 глава




•жедай векилар ракъура — лап асантдиз и шандакьар ашкара жеда.

Кагъаз ракъурайдалай инихъ квве вацралайни гзаф алат-най, амма я жаваб хтаначир, я атай-хъфей векил хьаначир. Ми­нистр Рагълах вилаятдиз мугьман хьайи вахтунда Гьамидан къайт адавай жузун тир: азиз министр, за квев арза ракъурнай, зид шикаят тушир, гьич хабар-этер хьанач хьи? Амма вуч ятIа-ни, Гьамида ери-бинедин гьакъиндай суракь авуначир. Вич и кардал дуьз тирни, чIуру тирни? Арза кхьинални вич гьахъ тир-ни, нагьахъ тирни? Гьелбетда, алатай йисарани вичиз абуру нез-вай муьфтехур факай хабар авай, амма вич киснавай. Э-э, Гьа-мид,— лугьуз ам вич вичив автобусдаваз къведай рекье раха-на,— вак Бегова хкуьрдалди вун кисна хьи! Гила вуна акъудза-| вай пердеяр вучтинбур я? Ваз акваз хьайила, вучиз вун, бубад хва, дал хьанвай? Гила, Бегова ваз тади гайи вахтунда вак вуч дIай акатна? Кьиса,с хъийизвани? Им итимдин жуьрэтлувал яни?

Пабни гъуьл гьа ихьтин фикирри тухванвай арада бирдан


автобус, парахъ-ларахъ ийиз са куьна акьуна, ракьар рахай, шуыпеяр авахьай ванер акъатна. Ам садлагьана шегьре рекьяй пкъатна, къвалав гвай хандакIдиз аватна. Ина ам, кьасабчидин гъиликай хкатай жунгав хьиз, чабалмиш хьана. Мад ракьарин рикIи цIугъдай чарахъ-парахъ акъатна, автобус вилик чархар цавуз хкаж хьана акъвазна. Гьарайдайди. Щугъдайди. Себ-сив ийидайди. Кьилел гъилевай пенжек-менжек вегьена, кьиникьи-кай вич къутармишиз алахънавайди.

Аллагьдиз шукур, кьейи-текьей кас хьанач. Кьил, гъил, мет тIар хьайиди. Пимил-шимил пеляй, гъиляй ивияр акъагайди, кIарабдиз азият гайиди. Виридалайни шофер диз хасарат гана. Вилик квай шуьше зиргъим-зиргъим хьанваз, хци пипIер алай кьусар адан чиниз яна, ам кьацIар-кьацIар авуна. Ивияр селлер хьиз авахьна. Чин хьиз, гъилерни кукIварна.

Са сятдилай кьван вахт арадай акъатайла духтурар авай машин атана, шофер геж тавуна абуру тухвана. Маса машин-давай духтурри амай инсанар ахтармишна, хер-кьац! хьанвай-даз куьмекна.

Я Гьамидаз, я Селванадиз хасарат хьанач. Селвана анжах са кьадар вахтунда шехьна! Амма духтуррин институт куьтягьна-вайди яз ам яваш-яваш хер-кьац! хьанвай инсанриз куьмекариз эгечIна. И къайгъудик. кваз рикIни секин хъхьана. Виликай-кьулухъай атай автобусри са кьадар инсанар хутахна. Рекьел вил алаз са тIимилбур амукьна.

Югъни нисинлай алатнавай, руфунни гевикьнавай, гьарарат-дини туьтвер кьунвай.

— Вири хъфизва, жувни рекьея акъеч! тIун, — лагьана яваш-яваш чиниз тIебии ранг хтай Селванади.

— Къуй, амайбурни хъфирай.

— Хъфида ман...

— Са герен эха, свае. Чун бахтлу инсанар я. Автобус ре­кьяй акъатнатIани, чаз са хасаратни хьанач.

Рекьел вил алаз хейлин вахт акъатна. Гьуьлуьхъай къвезвай гарук хъилер акатна. Йирферал эвядай техил хьиз, ада лепе-ле-пе шимер яна. Далу гар къвезвай патаз гана, Селвана кьуран-вай векь квай кIунтIал ацукьна. Шегьре рекьин кьве патахъай-ни машинар къвез-хъфена. Гьамида гъил хкажай вахтунда сад-бур акъвазна, шоферри хьайи-тахьайди чирна, амма чеб тухуз майил авунач. Масадбур гьич акъвазни авунач. ИкI тиртIани, сад-кьве сятдин вахтунда рекьин юлдашар вири инихъ-анихъ хъфена.

Селвана мад виликан фикиррик квай. Яраб вичиз аял мус жедатIа? Вичихъ галаз санал гъуьлуьз фейи рушарихъ садни ваъ, кьвед-пудни кваз аялар хьанва, абуру куьчейра чамарарни язава, вич гьеле баладикай магьрум я. Духтурри вичин къенер

I3 Зак. 5I I93


сагъ-саламат я лугьузва. Низ чида кьван — белки гьакIа гуз-вай рикI-дуркIун я жеди. Белки абуру ийизвай рахунар гьахъ-лубурни жен. Гена жувал гьалтай гъуьл инсафлуди хьана. Гьел-бетда, адан рикIни динж тут. Гьи итимдиз неве кIандач? Я айибни туш. Гьашаратар затГар хьана, гьабурни чпин балаяр аладунинни-кагьадунин рекье ава. Ктабра ма^ни кхьенвай хьи, хейлин жуьрейрин балугъар, куьр вегьин патал гьуьлерай ва-цIариз къведа, четинвилер эхиз, лап нишрав ятар авай хуьле-риз фида, амма куьр вегьена чеб рекьида. ТЧебиатдин къуватар я гьа!

Фикиррин яцГаз гьахьнавай Селванадиз шегьре рекьелай ви-чиз эверзавай Гьамид я акунач, я адан ван атанач.

— Я руш, вун ахварик квани? — лап япувай Гьамида жузу-на. Айих хьана килигайтIа, рекьел «Дагъви» машин ала, кьвед-пуд итимни ханвай автобусдин къвалав акъвазнава. РикIик шадвал акатна. КТвачел акьалтна, Селванади къацу булушка-дин этетдикай цацар хкудна. Кьведни нацIарин зинбиларни къахчуна, автобусдиз килигзавай итимарни фагьум тавуна» «Дагъви» машин алай чкадал шегьре рекьел хтана.

Са гъилик шейэрив ацIанвай зинбил кваз, муькуь гъилел Гьамида умуд кваз иесивал авуна. Машиндин вилик квай рак ахъайна, папаз теклифна:

— Вилик ацукь. Итимар кьулухъ жеда. Селванадин гуьгьуьлар ачух хьана. Яру-цIару халича вегьен-вай ацукьагандал фаракъат хьанмазди ада гъуьлуьз, вилери хъвериз, мецин кIвенкI къалурна. Гъуьл инихъ-анихъ килигна. Касдизни аквазвач. Ада папан кIуфуз темен гана. Кьулухъ па­тан рак ахъайна, амни къенез гьахьна. Паб далудихъай кьуна, мад къаст къугъунар авун тир, амма артух шиндикьар ийиз хьанач. Автобусдилай итимар хтана, и арада Селванадик хъуь-руьн акатна, амма течидай инсанар мукьув жез акурла, ам хъвер хуьз алахъна. Хьанач. Яру лечек пелез чТугуна, са пIипI сивел кьуна, ада са кьадар вахтунда къеняй булахдин фунтал хьиз къвезвай хъвер эхирни элекьарна. И арада вичиз такваз машиндин иесиди" вич галай патахъай ракIариз куьлег яна. Ам машиндин кьулухъай элкъвена, чархара кIвачер эцяна, ял лазим кьадар авани-авачни чирна. Эхирни ам, чапла патахъай виликан рак ахъайна, къенез гьахьна.

Ай-тьарай! КилигайтIа, Мифтягь! Душманрин душман! Ягъи! Намерд! Селванадин вири кТарабра аяз гьатна, чандик зурз.акатна. Гила вучин? Гьиниз фин? Физвай. Тефиз тушир. Селва-на чилерай чилериз фена. Чина бензе ранг амукьнач. Бейнида чГулавар къекъвена.

Вичелайни аслу тушиз са вил Мифтягьал алукьна. Адан тIишел наши хъвер къугъвазвай. Кьулухъ ацукьна, рекьин цIийа

Ч f\ Л


юлдашрихъ галаз ихтилатдал машгъул Гьамидаз вилик вучтин гьал-агьвал кватIа аквазвачир. Эй, бейниван Вун вуч шад-хурам я! Ваз папан рикIикай хабар хьухь тIун!

Селванадиз ийир-тийир чиз амукьнач. Мукьвал-мукьвал ам наши вилерал нез, Мифтягьа, мотордик гьерекат кутуна, машин рекье туна.

— Шив, зи шив! Де вач! Мад вач! Мад! Мад, зи араба! Мифтягьа и лагълагъар, Селванади кьатТайвал, айгьам кваз ийизвай. Машиндиз «шив» лугьун адан адет тир. Идакай Селва­надиз виликдайни хабар авай. Амма гила кьасухдай хьиз ван хкажна, уьтквемдиз эверзавай:

— Де, вач. Фад-фад!

Идални бес тахьана, жендакдин гьар як хъуьрез лагьана:

— За куьн, юлдащар, итимар-папар, кьве сят жедач, кIва-лив агакьарда! Де фад, зи шив! Зи мирг! Зи аслан!..

Селвана далухъандинни ракIарин nmile чуькьвена. Нагагь рак ахъа хьана, вич аватна, кьенайтТа, хъсан тир. Ихьтин ази-ятдай хьайитIани акъатдай. Вичиз хабар авачиз къуьнуь ри-кIиниз гужни гузвай. Кьилиз мад сефер тIал ягъай чIавуз гъил ра'кIарин гъилелни фена. ХъуьчIуьн кIаникай ам инихъ-анихъ юзурни авуна. Амма рак ахъа хьанач.

Рехъ чIагъан хьиз синер-лекъвер яз, зарб кваз физвай ма­шин виниз-агъуз аватна, и патахъ- а патахъ чабалмиш хьана. Шофердин ихтиярдай акъатай хьиз, ам цаварай фена.

— Э-э-ей! Мифтягь! Чахъ балаяр авайди я! Абурукай етимар ийиз тади къачумир! — далухъандин къерех кIевиз кьуна, итим-[)и зарафатни хъвер кваз гьараярна.

— Аа, кичIезвани? Ингье, Селвана вахаз хабарни авач! — Мифтягьа дишегьлидал мад наши вилер вегьена. Чин акван •гийидай къайдада кьил генжедал кIевирнавай. Къацу булушка-дин винелай мичIи вили пенжек алукIнавай. Этегдикай кIваче-|)ин яцIу якIар экъиснавай. Ибур Мифтягьаз таниш якIар тир.

Селванадикайни, дишегьлиди вичи кьатТайвал, ам кьасухдай раханай. Ам вичел хъуьрезвай. Идал шак алачир.

Гьа икI четин гьалда гьатнавайтIани, рехъ къвез алатзавай. Ингье, Сарвар тепеярни, яргъи вирерни, хъипи шимерин ясту дагъларни кьулухъ алатна. Зулун куьруь йикъан ракъин нурар-ни гила аскIандай атана. Вилик квай шуьшедай ягъайла, машин-да экв туна, абур кьулухъ галай шуьшедай къецел экъечIзавай. ЧIулав къир цанвай рекьин яргъал кьиле аскIан тарарин тамар квай тепеяр малум хьана.

— Мифтягь! — лагьана кьулухъ ацукьнавай пуд итимдини,— Север булахдал акъвазна кIанда. Къайи стIалар хъван. Туьтер иьуранва.

— Акъвазда ман. Гьеле гзаф мензил ама.

I3* I95


— Имни дуьз я. Къала, Селвана, итимриз са-са якIуш хьаии-тIани це,— Гьамида паб буюрмишна, амма Селвана юзанач.

— Я руш, ваз ван хьаначни?—Гьамида кьулухъай папан къуьнуьк гъил хкIурна.

— А, вуч? Вуна лагьай затI авайни? — Селванади са жизви кьил кьулухъ элкъуьрна.

— За чаз гьардаз са якIуш це лугьузва. '

— Исятда. ' Селванади вичин кIвачерин вилик дарискъал чкада эцигна-

вай зинбил ахъайна, ягълу кьан тийидай чарчик квай якIушар

винел акъудна, чарни кваз кьулухъ вугана.

— Неъ, юлдашар, чIехи меркездин няметар я. Селвана, Миф-тягьазни це ман. Чун, гьич тахьайтТа, кар-кеспидик квач. Миф-тягьа кГвалахзава.

— Мад амач,— жаваб гана Селванади явашдиз.

— Ингье яхъ! ЯкIуш адав гице. Фад яхъ, гъиляй аватзава. Мифтягь вилерин тумунай Селванади вуч ийидатIа лугьуз килигна. Селвана юзанач, Гьамидаз вичиз Мифтягьав якГуш ву-гун хъсан акунач. Ам белки папакай бейкефни хьана.

Гъил зурзаз Селванади якIуш кьуна, амма Мифтягьа вилик авур гъиле вуганач. Вичинни адан арада ацукьагандал вегьена.

— Чухсагъул, Селвана вах. Зинбилдай чуьхверарни акваз- ва. Сад къимиш къведатIа.

Ван хьанатТани, Селвана юзанач. Гьамида тикрарна:

— Мифтягьаз ич-чуьхвер, вуч аватIа, це ман.— Ахпа Миф-тягьахъ яргъи хьана лагьана; — Селванадивай машин къачуз жедач. Адан кьил элкъведа. Са геренда акъваздани?

— Север булахдал тIимил мензил ама. Да вач, зи балкIан! Селванадивай гъил хкажиз хьанач. Кьуркьушум цанвай хьиз, ам кьадарсуз задан тир. Къал акъатизни игьтият авай. Гуж^баладал гъил зинбилдиз яргъи авуна, аквазвай, цурун абу-гарданар хьтин, чуьхверрикай сад къачуна, амма Мифтягьа тIи-шекни вилерик хъвер кваз вилик авур гъиле тунач, якIуш хьиз, ацукьагандал вегьена. Мифтягьа чуьхвер къачуна, ам шалвар-дин метТел элкъуьрна, гзаф иштягь авай къайдада еке-еке кIа-сар ийиз, жакьвана. Сивяй инихъ-анихъ мижедин цIиртIер чкIана.

— Пагь, пагь! Вуч тIямлу емиш тушни! Ихьтинди я Рагъ-

лахда, я Лезги вилаятда жеч.

Мифтягьа мад гьаясузвилел Селванадал вилер вегьена. Са зур сят кьван вахт алатайла. Север булахдин туьшдад

атана.

— Булахдал элкъведан, фидан, итимар-папар?

— Булахдал! Дуьз булахдал. Чав са кьатIни гва. Гьадазни хъивен.


Мензилдин кьилиз акъатнамазди Мифтягьа машин булах галай патахъ элкъуьрна. Къарагъаж тарарин куьлгедик атана. Рагъ квахьна. Итимри, цIай квайбуру хьиз, кьве ракни ахъай­на, яру-хъипи рангари кьунвай тарарин арайрай булах галай патахъ чукурна. КIвачерик кьуру хьанвай пешер рахана. Сел-ванадизни рак ахъайна къецел экъечIиз кIанзавай, амма адахъ куьлег галай. Мифтягь лагьайтIа, чеб хелвет амаз, юзун тавуна, алай чкадал алкIанвай. Адан наши амалри лугьузвай: Селвана­ди завай тТалабрай, за рак ахъайда. ТахьайтIа, гьич ийич. Ки-лигда, ни вуж тухудатIа...

Кьве гъилелди элкъвена рул кьуна, гьеле чIулавзамай, амма кьери хьанвай чIарар алай кьил гъилерал эцигна, итим чин Сел-ванадихъ элкъуьрна, ам вилерал ахтармишиз, акъвазна. Киона-вайтIани, адан суфатдин макьамри, гагь вилик тухуз, гагь кьу­лухъ чIугвазвай кIуфу, гьарамзадавилин цIелхемар къугъваз-вай вилери наши къастар ачухарзавай. Лал киснавай Селвана, вилерин кIаникай адан амалар фагьум ийиз, шуынедай вилик килигиз хьана. Гагь-гагь кьил чапла патахъ галай дакГардихъ элкъуьрна. Хъилен, ажугъдин вире авайтIани, ам винелай секин тир.

Гьа икI, белки, са вад декьикьа кьван вахт фена.

Эхирни Мифтягь рахана:

— И чкаяр ви рикIел...

Къеняй Селванади жаваб гана: «РикI ви акъатрай».

— Зи рикIелай къвезвач. Вунани, заз чиз, гьа къакай фи-кирзава.

— РикI ви пад хьурай! Фикирар ви авахьрай, намерд.— Селванадиз хъел атана. — Лал хьухь. И чкаяр ваз ахварай аку-нани? Заз хабарни авач.

— Хабар авачирдаз хъел къведач хьи. Кьилел цIай ала...

— Ща кана кьий вун!

— Мадни экъуьгъ. Хъел акатайла, вун лап гуьрчег жеда. Гьа-къикъатдани вун гуьрчег я. Аллагьдиз шукур хьуй, са кIус пай заз гана.

ИкI лугьуз-лугьуз Мифтягьа Селванадал гъил яргъи авуна. Шуьшедай итимар тамуз фейи чкадал вил вегьена, кас-мас ма-лум тушиз акурла, бирдан вилик хьана, адан къаст Селванадиз, гьа инал къужах авуна, теменар гун тир, амма Селванадин гъиле чуьхвер аладарзавай кант! авай.

— Килиг!

— Я руш, вун лап яракьлу я хьи! Пагь-пагь! КичIе хьана. Яз кIанзаван? Ягъ. За чуькьни ийидач! Вуна тийидайди заз чида. Вуна гъуьлуьз лутьуда лугьуз кьинерни авунай. Лагьанач хьи! Машаллагь. Акьуллу кар авуна.

— Жува фена халкьариз ахъайични!

I97


— За? Ваз ван хьанани? Садазни лугьун къаст туш. Дуста-рин арада им чIуру кар жеда хьи!

— О-о. Ваз закай дустни кьаз кГанзаван?

— Вучич авач!

Тарарин арайрай рекьин юлдашрин къаралтуяр малум хьа-на. Мифтягь, машиндай экъечIна, абурун къаршидиз фена. Еке къарагъаждин кIаник итимри гьарда вичив гвай фу-зат! акъуд-на, кIвачин кьилел, сада садаз паяр гуз, рекье буш хьанвай ру-фунар ацIур хъувуна. Гьасятда беденрик чан ахкатна, дамарра ивиди йигиндиз гьерекатна.

Цавун тагъдиз сифте гъетер хъичей вахтунда Гьамидни Сел-вана кТвалив агакьна. Ина абур Селванадин дидеди гьузетзава. ГъвечIи, кьурай, кьил михьиз лацу дишегьли абур хкведалди вил алаз ацукьнавай. КIвалера харар квай шурпадин, кишмиш-рин кьил алай дуьгуьд ашдин ва наршарабрин атирар авай. Ру-шаз, хва кьван играми езнедиз, гъил къуьнел эцигна, темен га-на, дидеди хабар-этер кьуна, кьведазни чан-рик! авуна. Иесияр хтай кIвалерик чан акатна. Гьасятда вири кТвалера эквер куькI-вена, гужлу авур радиодай манияр чкIана. Гьавади юзун къачу-на, къаб-къажахдин, цурун кварцяй цазвай цин, шадвал кваз ийизвай рахунрин ванер гьатна.

— Чан балаяр, куьн кьведни бахтлу хьурай. Заз амайди са умуд я. Яллагь, квез кIуьд бала хьурай. Женни ийида. Зазгьар йифиз ахварар аквазвай. Гагь кьилел нуькIер элкъвезвай, гагь, эквер кикIиз, кьуд пад ишигълаван жезвай. Садра куьрпе аял кIемеваз бул бегьер алай багъда акуна.

— Чан диде, яраб валай ширин нямет аватIа. Валлагь, вун акваз кIанз вилер акъатзавай. Чан диде, чан... Гила лагь. Чи имияр, халуяр, халуйрин сусар, зи вахарни стхаяр гьик! ава? Абурун сагъ-саламатвал...

— Вири, чан бала, сагъни, саламатни... Аллагь-таладиз шу-кур, вири кIвачел ала. Вун, чан бала, куьн кьведни суракьзавай. Квез, балаяр, гъуцари гуй лугьуз вайзарарзавай. Де куьн гьик! хьана?

— Лап хъсан. Духтурри лагьана хьи, чун кьведни сагъ я, жеда ман.

Селвана, амалдар кац хьиз, дидедин кьуранвай хура гьатна. Адаз гьеле гъвечIи вахтунилай им кГандай тегьер тир. Дидедин хура ам секин жедай, рикТелай шел-хвал алатдай, икI фад ах-варални фидай.

Са гьафте кьван вахт акъатна. Йикъар мадни куьруь хьана. Идарайри кIвалахдай, мектебра тарсар фидай кьве сят амайтIа-ни, шегьердал мичIер кIватI хьанвай. Анжах куьчейравай элек­трик фонарри, дакIаррай къецел язавай ишигъри гьавадик экв кутунвай. Къалин лацу жив пилте-пилте кIвалин къаварал,

I98


тарарин кьилерал, цларал, къецел алай иисанрин бармакрал, ша-ларал, къуьнерал ацукьзавай. Куьчейрин чилерни пурпу лацу-вилив ацIанвай.

Живеди кьунвай базардин майдандин пипIел машин акъва-зарна, эквер туьхуьрна, инихъ-анихъ вил экъуьрна, Мифтягь дарманхана галай патахъ фена. Къене еке экв авай залдиз, кIва-чин тулIарал хкаж хьана, дакIардай килигна. Дарманар маса къачуз атанвай ксар тек-бир авай. Зеведишдин кабинетдиз къве-дай рак кьулухъ патахъ галаз, ам гьаятдиз фена. Ина экв-зат! авачир, чилел гзаф жив ацукьнавай, мадни къвазвай, бирдан кьве кицI кIвачерикай хкатна. Хъсан хьана хьи, абур пехъибур тушир. Мифтягьаз гьамиша абурукай кичIедай. Щувад йисавай жаван яз, ам пехъи кицIи кьунай. Гена вахтунда духтурдин гъиле гьатна. Ам тахьанайтIа, кIарабар исятда шегьердин кьи-лихъ галай сурара жедай.

Хунча ракТарин жигъирдай экв аквазваз, Мифтягь, иеси хьиз, умуд кваз рак ахъайна, къенез гьахьна. ГъвечГи, дар дегьлиз-дай са рак чапла, муькуь ракни эрчIи патахъ галай, сад садав винел эцигна, ишикIрикай цлар авунвай. ЭрчIи рак ахъаяйла, Мифтягьаз лацу халат алаз дарманрал машгъул Селвана акуна. Ам вичихъ далу гана кардик квай. Картондин къапарай дарма-нар къачуз, абур вилерив мукьва ийиз, чпин чкайрал эцигза-вай.

Вич кеспидал машгъул тиртIани, Селванади рак ахъайна, къенез инсан гьахьайди кьатIанай, анжах вуж ятIа, чидачир!

— Иниз къведай ихтияр авач. Дарман кIанзавайди алвер къвезвай залдиз алад,— лагьана Селванади, гьич кьилни эл-къуьр тавуна.

— Зазни авачни? — жузуна Мифтягьа зарафат кваз хьиз.

— Садазни авач.

— Заз ава,— жаваб гана, Мифтягь къвалав атана. Ада Сел­ванадин далу дал гъил эцигна, муькуь гъил ада кIаникай хурал тухузвай. Селванадиз хъел атана.

— Вибур вуч уюнар я? Экъеч! инай! Дад-аллагьдин хатур аватIани, зи вилерикай квахь.

— Санизни квахьдач. Заз дарман герек я.

— ЯтIа, алвердин залдиз вач. Гьанай къачу.

— Заз кIандай дарман ана авач.

— Ана авачир дарман инани авач.

— Вуна дармандин тIвар хьайитIани жузазвач хьи... Вуна садра...

— Мажбур туш. Алад. Ваз минет хьуй — чи чандилай алат!

— Ваз ви чандикай хьиз, заз зи чандикай къайгъу ава. Заз­ни кIани дарман ава.

I99


— Лагь. Вуч дарман я? АватТа, гуда, анжах фад хъвач. Вун акур вахтунда зи кьил элкъвезва.

Столдин пипIел хъалхъац къиб хьтин къацу телефонди ду-румлу зенг авуна. Мифтягьаз сивиган къачуз кГанзавай. Сел-ванади вилик пад атIана.

— Вуж я? Ав, зун я, Гьамид. Ниси за къачунва. Эхь, хъсан ниси я. Сарар чуьхуьдай кулар? КIвале амачни? АцIанвай шей-эр я. КIантIа вад... Ваъ... зун мус? Швалах куьтягь... ав. Са сят кьван ама. Ваъ, вун атун герек туш. Файтунар авайд вуч я? Имид хци гьамиша заз чка гузвачни!!! Ав, зани...

Телефондин сивиган гьачардал эцигна, Селванади фикирна:

и мердимазар дарман таганмаз алатдач. Вични кьирай, вичиз кГанзавай дарманни! Вичи дарман цавай-чиляй аквада, анжах вилерикай квахьрай!

— Вуч дарман? Лагь.

— Гуда хьи?

— АватIа — гуда. Фад. Заз мажал авач.

— Ава.

— Ваз лагьанан: аватIа—гуда?

— Авайди я. Авачирди за тТалабдачир,

— Дарманнама гьинва?

— Ам герек туш.

— Лагь, лагьа. Вуч дарман я? ТIварни чидачни? Селванади тадарак патал хвенвай надир дарманрин шкафдин куьлегни кваз гъиле кьуна. Къуй фад-фад къачуна хъфирай, валлагь, гьич къиметни тIалабич. Амни вичи гуда, анжах чан-дилай алатрай.

Мифтягь кьулу-кьулухъ хьана, вич гьахьай рак жуфтдиз агална, алвер физвай залдиз акъатнавай ракТарални вил вегье-на. Касни авач. Садазни чеб аквазвач. Гила лагьайтГа жеда.

— Заз кIанзавай дарман, Селвана, вун я. Вун. Гъвурда гьат-нани?

— Вуч-вуч? 3-зз-уун? Агь, мердимазар! Ваз за инай квахь лугьузва! Зав исятда къайдачийриз эвериз тамир!

— Эвера. Мадни хъсан,— жаваб гана Мифтягьа лап секин яз. — Заз вуч ава? Я паб авайди туш. Я аял. Садан чинани зун уьзуькъара туш. Вуна низ эверна, завай хабар кьуртIа, за хьайи-хьайивал лугьуда. Зазни кIан хьана, лугьуда за, вазни...

Селванадин гъилер-кIвачер буш хьана. Ам дарманрин ишикI-дал ацукьна. Мецин тар кьуна. Лугьур-талгьур чиз амукьнач.

— Мвалахдай вахт хкатайла, за вун хуьруьз хутахда.— Ада вилер цлакай куьрснавай сятдал вегьена. Селванади залдиз физ гьерекат авуна. Мифтягьа рехъ кьуна.

— Сифтедай заз живаб це. Дарман гудани — гудачни?

— Ваз гудай са дарманни заз авач. Гъавурда гьатнани?


— АкI ятIа, хъел къвемир. За исятда Гьамидаз зенг ийида. Север булахдал вунани за авур къ^гъунрикай галай-галайвал лугьуда. Ахпа ада ваз серенжем ийида.

— КичIерар кутазвани?

— Ваъ, рикIел хуьх лугьузва.

Мифтягьа гьужум давамарна. Лап кутугай вахт тир.

Мифтягь бирдан телефондин къвалав фена, гьасятда сивиган-дал гъил вегьена. Ахпа ам Селванадиз килигна. Ваъ. Мягькем акъвазнава. Я кичТезвач, я разивал гузвач. Гила жедайди жеда. Шанзавайдини гьа им я. Дуьз лагьайтТа, Мифтягьан къаст Бе-гован тереф хуьз кIанз, Гьамидаз писвал авун я. Селванадиз — ваъ. Амма вичел Бегова ихьтин жуьреда Гьамидаз къаст авун тапшурмишяава. Ам вичи кьилизни акъудда. Гьамида, Сале-гьахъ галаз шерик хьана, Беговаз фур эгъуьнзава. Ам фуруз ава-тайтIа, вичизни фу амукьдач. Каф кьилеллаз ятар къвезвай ви-чин вацIарни кьурада. Иниз килигна, вуж ви рекьел акъвазна-ч ватIа, ам кьена кIанда. ТахьайтГа, фад-геж ада вун суьрмишда.

Мифтягьа тадиз-тадиз Гьамидан телефондин нумра кГват!-на, гьасятда симерин муькуь кьиляй Гьамидан ван атана:

— Ало, вуж я?

— Зун я, Гьамид... Заз ви папа...

Эхиримжи гафар сивяй акъатдалди телефон цла акьуна. Селванади ягъуникди Мифтягьан гъиляй сивеганни акъатна, ам столдал алай лампадин къацу къалпагъдихъ галукьна. Амни жиргъим-жиргъим хьана, шуьшедин чими кIусар кьуд патаз чкIана.

— Зи кIвал чIуриз атанвай душман... Душман!!! Ви бубани диде кьведни сурарай сурариз фирай. Инсафсуз вагыыи...

Селванадиз къагьар атана, ам къуьн лацу шкафдин пипIез яна, вилерал стIалар къвез, шехьна.

Алвердин залдай къуллугъчи дишегьли атана:

— Селвана вах, ваз... ваз Гьамид стхади тилифундихъ эвер-зава.

— Зун хъфенва, лагь. Ваъ, къваз. Исятда. Мифтягь кабинетда туна, Селвана залдавай телефондихъ фена.

— Заз исятда сада зенгнавай. Ягъалмиш туштIа, Мифтягьан сес тир. Ав, Мифтягьан. «Ви папа» лагьай ван атана, ахпа сес квахьна.

— Гьам я-я-я. Дарман кТанзава. Авачир... авачир. Ваз ши-каят ийида лагьана, зенг авуна...

— Я чан свае, ваз гьамиша тадаракар авайди я. Це, аллагь-дин хатур аватIани...

— Дарманнама гвача-а...

— ГвачтIа, пака хкваш лагь ман. Мифтягь къвалав гван?

20I


Адав сивиган гвце.

Мифтягьаз лацу халат алай руша телефондихъ эверна.

— Мад ваз ван хьана, бубад хва, дарманнама къе гвачтIа, пака хьайитIани Селванадив агакьара.

— Башуьсте, Гьамид стха, вуч гаф ава. Сивиган вичин чкадал эциг хъувуна, Мифтягьа гьа рушни алаз Селванадиз лагьана:

— Ваз Гьамида заз кIандай дарман це лугьузва.

— Пака хъша,— жаваб гана Селванади. Адан къаст вич гьатнавай ракьарай са жуьреда акъудун тир.

И арада дарманханадиз са кIеретI итимарни дишегьлияр гьахьна. Бармакар, шалар, палтуяр живеди кьунвай. Садбуру памбаг суракьна, масадбуруз жуьреба-жуьре дарманар кIан хьа­на. Дарманханадин залда алвер ийизвай кьве рушни абурал машгъул хьана, Селванадин гуьгъуьна гьатна, Мифтягь адан кабинетдиз хтана. Вичини кьулухъай ракIариз тIуб яна.

— Дарманхана сятдин ругудаз агал хъийизвани? Зун инал сятдин придан зураз хкведа. За вун хуьруьз хутахда.

— Са хуьруьзни вуна хутахдач. Ваз ван хьанани?

— Килиг, пака вун пащман жеда. Я вун зи чIалаз килигда, я Гьамидаз са хабар гуда. Тилифунар кьуд пата ава. Юкъузни ваъ, къе. Вун кГвалив ахгакь хъийидалди адаз вири чир жеда.

ИкI лагьана, Мифтягь кисна. Селванади вуч лугьудатIа чи-риз, са геренда акъвазна. Ваъ, эсер авунач. Селвана сятдин кIа-никай цлаз къуьн яна акъвазнава.

Мифтягь тадиз ракIарихъ уьтмиш хьана. Ада ракТарин кьи-лел вичин гъил вегьизвай — бирдан Селванадик чан акатна. Ада вич Мифтягьанни ракIарин арадиз гадарна. Хур хура гьатна, пел пеле акьаз са тIимил амай. КичI акатай Селвана буш хьана.

— Акъваз, акъваз, вун пехъи жемир. Вун ахмакь хьанвани? Вуна къаст авурла, мад за садазни лагьанач хьи...

— Зун ахъая. Вуна ваз кIандайвал ийизван, зани заз кIан-дайвал ийида.

Мифтягьа, Селванадин къуьнер кьве гъили кьуна, ам къерех ийиз гьерекат авуыа.

— Вун сакит хъухьухь. Заз вуна зи кIвал чIурна кIандач.

— Вун зи чIалахъ жедатIа...

— Ви чIалахъ... ви чIалахъ. Зи чТалахъ вучиз жедач?

— Вибур гьакIан савдаяр я. Къекъеч!.

— Ваъ, Мифтягь. Ваъ...

— Вахт физва... Рази яни, тушни! АтIай жаваб це...

— АтIай жаваб. Ам гьик! гуда?

— Лагь хьи — зун хуьруьз хутах...

— Ма... Маса се... сефер.

— Къе — лагь.


— За лагьана хьи, маса сефер...

— Ваз зун алцурна алудиз кIанзава... Ахпа лагьай къуьрехъ тум хьанач. Таб туш хьи?

— Ваъ.

— АкI ятIа, заз темен це.

— За?

— Гьелбетда вуна, таб туширдн чкра. Зун хъфида, вуна мус разивал гудатIа килигиз акъвазда. Де це ди.

Мифтягьа вичинни ракIарин арада амай дишегьлидин юкь кьве гъилелни чуькьвена, ам вичив игисна.

— Де це ди... Зун хъфида.

Селванадин пIузарар юзана. Ада са вуч ятIани лагьана, ам-ма Мифтягьаз ван хьанач.

— Вуна вуч лагьана?

— Жува це...

Мифтягьан вири якIар хъуьрена. Ам гъалиб кьана! Селвана­дин зурз квай пIузаррал гьарус яз вичин сив гьалчзавай, нефе-сарни какахьзавай, амма дишегьлиди бирдан кьил чапла па-тахъ элкъуьрна, итимдин пузмиш хьанвай пIузар къизилдин япагьандин хци къерехди, уьлгуьчди хьиз, атIана. Иви Селвана­дин япузни яна, Мифтягьан сиверални элкъвена. Адан вилер ажугъдив ацIана. Селванадиз хал яна, адан дин-иман фена. Мифтягьан хурай акъатна, ам эвелни-эвел иви акъвазардай дар-мандихъ къекъвена.

— Валлагь, заз кIанзавачир. Валлагь... Вуна багъишлами-ша... Ацукь, инал, стулдал ацукь... За исятда иви акъвазарда...

Мифтягь хъел кваз ацукьна. Маса чара авачир. Эвелни-эвел ивидин вилик пад кьуна кIандай. Амни акьван бул авахьзавай хьи. Селвана дарман, памбаг гваз эгечТдалди ченедилай ава-хьиз, стIал-стIал пенжекдин хурал къвезвай. ЧIана вичи кьил вилик авуна. Ивидин стIалар тахтадин чилиз янавай хъипи шир-дал аватиз хьана.

Селванади адав кьил хкажна стулдин далухъандал эцигиз ту­на. Памбагдал пIузарар ивидикай михьна, нерин кIаникай ру-хул элкъуьрна. Винелай йод яна, кьуд къат жуна хирел илисна.-

— ТупIув яхъ, за ченени пенжек михьи хъийин. Шузардилай жуна алуд тийиз, Мифтягьа меслятдин жуь­реда лагьана:

— Памбаг гице. Япагьандикни иви ква. Гардандикни. Ябни гардан михьи ийиз регьят хьун патал Селвана агъуз хьана.

Теспача гьалдикай хийир къачуз, Мифтягьа, вичив вугай жу-надин кIусни аваз, азад гъил адан далудихъ вегьена, ам илисна вичин метIерал ацукьарна. Селванадини муьтIуьгъ яз и жуьре-


да вичин япагьан, яб, гардан ивидикай михьиз туна. Амма ам фад къахрагъна.

— Къуллугъчияр хъфенвач..

Эхирни темен гудай чкадал пIузардай ивияр экъичай гьа-диса куьтягь хьана. Селванади гьеле тахсир гьисс ийизмай. Адан чина эйбежер рангар авай.

— Чухсагъул, Селвана! Машаллагь! Ваз зун зурбаз алцуриз кIанзавай. Амма вагай зун алцуриз жедач. Гила заз яб це. Исят-да дарманхана агал хъийидалди цIуд декьикьа ама. Зи машин ыйайдандин пипIел ала. Ам за гьаятдиз хкида. Акьуллу инсан хьиз, вун атана, зи къвалавай машинда ацукьда. За вун хуь-руьз хутахда. Рекье... Вуна кьил баштан ийида, килиг. ТакIан межер. Тилифун атIангъе, куьчедин муькуь пата алакъадин идарада ава. Вичини югъ-йифди кIвалахзава. За Гьамидаз зенг ийида. Ваз акуна хьи... Гьамидаз чна рекье авур къугъунарни чир жеда, ина авурбурни. Адаз ахпа жува жаваб це.

Селванади гаф-зат! лугьудани, лугьудачни чир тавуна, Миф-тягь квахьна. Ахъазмай ракIарай къецел акъатнавай саврухдин гьава атана.



Поделиться:




Поиск по сайту

©2015-2024 poisk-ru.ru
Все права принадлежать их авторам. Данный сайт не претендует на авторства, а предоставляет бесплатное использование.
Дата создания страницы: 2017-10-12 Нарушение авторских прав и Нарушение персональных данных


Поиск по сайту: