Тэматыка практычных заняткаў па гісторыі Беларусі

(1 курс, дзённая форма навучання, 2 семестр)

Тэма 1. Беларускія землі ў другой палове XVI ст.

План

1. Лівонская вайна.
2. Люблінская унія 1569 года.
3. Дзяржаўны лад Рэчы Паспалітай.
4. Барацьба за захаванне самастойнасці ВКЛ.
5. Статут Вялікага Княства Літоўскага 1588 года.

Крыніцы

1. Белоруссия в эпоху феодализма. – Т.1. – Мн.: АН БССР, 1959. – С.150 – 157 (канспект), 161 – 171.
2. Статут Вялікага княства Літоўскага.1588 г.:Тэксты.Даведнік. Каментарыі. – Мн.: БелСЭ, 1989. – 573 с.
3. Хрестоматия по истории южных и западных славян: Учеб. пособие для вузов: В 3 т. Т. I. – Мн.: Университетское, 1987. – С. 229 – 230.

Літаратура

1. Аніпяркоў, В. Вялікае Княства Літоўскае ў палітычнай сістэме Рэчы Паспалітай // Гісторыя: праблемы выкладання. – 2000. – №4. – С. 64 – 77.
2. История Польши: В 3 т. Т.1 / Под ред. В. Д. Королюка, И. С. Миллера, П. Н. Третьякова. – М.: Изд-во АН СССР, 1954. – С. 176 – 186.
3. Королюк, В. Д. Ливонская война. Из истории внешней политики Российского государства во второй половине XVI в. / В. Д. Королюк. – М.: Изд-во АН БССР, 1954. – 110 с.
4. Лойка, П. А. Шляхта беларускіх зямель у грамадска-палітычным жыцці Рэчы Паспалітай другой палове XVI – першай трэці XVII ст. / П. А. Лойка. – Мн.: БДУ, 2002. – 99 с.
5. Саверчанка, I. Астафей Валовіч / І. Саверчанка. – Мн.: Навука і тэхніка, 1992. – 94 с.
6. Саверчанка, I. Канцлер Вялікага княства: Леў Сапега / І. Саверчанка. – Мн.: Навука і тэхніка, 1992. – 63 с. (канспект).
7. Стэфан Баторый у гістарычнай памяці народаў Усходняй Еўропы. – Гродна, 2004. – 328 с. (с. 4 – 17 канспект)
8. Чаропка, В. Другое безгаспадарства // Беларуская мінуўшчына. – 1996. – №2. – С. 5 – 7.
9. Чаропка, В. Люблінская унія // Беларуская мінуўшчына. – 1995. – №2. – С. 31 – 34.
10. Чаропка, В. Першае безгаспадарства // Беларуская мінуўшчына. – 1996. – №1. – С. 4 – 7.
11. Шаўцоў, Ю. «Літоўскі сепаратызм» канца ХVІ ст. // Спадчына. – 1995. – №2. – С. 112 – 136.
12. Юхо, Я.А. Кароткі нарыс гісторыі дзяржавы і права Беларусі / Я. А. Юхо. – Мн.: Універсітэцкае, 1992. – С. 126 – 136, 170 – 213.
13. Янушкевіч, А. Вялікае Княства Літоўскае і Інфлянцкая вайна 1558 - 1570 гг. / А. Янушкевіч. – Мн.: Медисонт, 2007. — 356 с.

Тэматыка паведамленняў(прэзентацыя)

1. Мікалай Радзівіл Руды.
2. Генрык Валезы.
3. Стафан Баторый і Гродна.
4. Леў Сапега.

Тэма 2. ВКЛ у войнах першай паловы XVII ст.

План

1. Войны са Швецыяй 1600 – 1629 гг.
2. Інтэрвенцыя ў Расію.
3. Смаленская вайна.
4. Барацьба з Турцыяй.

Крыніцы

1. http://www.vostlit.info/ (документы: Польша: ЛЖЕДМИТРИЙ I; ДНЕВНИК СЕЙМА 1605 г.; РАСПИСКА ПОЛЬСКИХ ПОСЛОВ (25.07.1606) в получении вещей Лжедмитрия I; СВИДЕТЕЛЬСТВА О ВЗАИМНЫХ ОТНОШЕНИЯХ РОССИИ И ПОЛЬШИ (1606-1622); МИРНЫЙ ДОГОВОР С ОСМАНСКОЙ ИМПЕРИЕЙ В 1607 г.; ПОХОД СИГИЗМУНДА III НА МОСКВУ (канспект); СИГИЗМУНД III; ГОСЕВСКИЙ (ГОНСЕВСКИЙ) А.; ЛЖЕДМИТРИЙ II; СОNSIDERACYA, ПОСЛАННАЯ В МОСКВУ; КОБЕРЖИЦКИЙ СТАНИСЛАВ; ВОЛЛОВИЧ Х. Я.; БАЛЫКА БОГДАН; ПРЕБЫВАНИЕ ШУЙСКИХ В ГОСТЫНИНЕ; САГАЙДАЧНЫЙ ПЕТР; БУШЕВСКИЙ МИРНЫЙ ДОГОВОР 1617 г.; ВЕСТИ ИЗ ВАЛАХИИ; ХОТИНСКИЙ МИРНЫЙ ДОГОВОР; СУЛИШОВСКИЙ С.; ПОЛЬСКО-ТУРЕЦКИЙ МИРНЫЙ ДОГОВОР (1623); ДНЕВНИК О ВОЙНЕ 1632-34 гг.).

Літаратура

1. Военная история XVI - XVII веков // http://war16-17.blogspot.com/
2. История Польши: В 3 т. Т.1 / Под ред. В. Д. Королюка, И. С. Миллера, П. Н. Третьякова. – М.: Изд-во АН СССР, 1954. – С. 224 – 235.
3. Котлярчук, А. Швэды ў гісторыі й культуры беларусаў / А. Котлярчук. – Мн.: Энцыклапедыкс, 2002. – С. 68 – 74.
4. Платонов, С. Ф. Очерки по истории Смуты в Московском государстве XVI – XVII вв.: (опыт изучения общественного строя и сословных отношений в Смутное время) / С. Ф. Платонов. – 5-е изд. – М.: МГУ, 1995. – 470 с.
5. Польско-турецкие войны // http://ru.wikipedia.org/wiki/Польско-турецкие_войны
6. Польско-шведские войны (1600—1629) // http://ru.wikipedia.org/wiki/Польско-шведские_войны_(1600—1629)
7. Сагановіч, Г. М. Войска Вялікага Княства Літоўскага ў XVI – XVII стст. / Г. М. Сагановіч. – Мн.: Навука і тэхніка, 1994. – 79 с.
8. Скрынников, Р. Г. Самозванцы в России в начале XVII в.: Григорий Отрепьев / Р.Г. Скрынников. – Новосибирск: Наука, 1987. – 220 с.
9. Флоря, Б. Н. Русско-польские отношения и политическое развитие Восточной Европы во второй половине XVI – начале XVII в. / Б. Н. Флоря. – М.: Наука, 1978. – 304 с.
10. Флоря, Б. Н. Польско-литовская интервенция в России и русское общество / Б. Н. Флоря. – М.: Индрик, 2005. – 416 с.
11. Чарняўскі, М. Правадыр крылатых вершнікаў : Ян Кароль Хадкевіч. – Мн.: Тэхналогія, 1998. – 61 с. (канспект)

Тэматыка паведамленняў (прэзентацыі)

1. Жыгімонт ІІІ Ваза.
2. Густаў ІІ Адольф.
3. Бітва пад Кірхгольмам.
4. Бітва каля в. Клушына.
5. Хоцінская бітва 1621 г.

Тэма 3. Сацыяльна-эканамічнае становішча беларускіх зямель

у другой палове XVI – першай палове XVIІ ст.

План

1. Феадальнае землеўладанне.
2. Працэс запрыгоньвання сялян.
3. Аграрная рэформа «Валочная памера».
4. Паход Севярына Налівайкі на беларускія землі.
5. Структура гарадоў і гарадскога насельніцтва. Знешні воблік і функцыі гарадоў.
6. Цэхавая арганізацыя рамеснікаў. Унутраны і знешні гандаль.
7. Сацыяльныя ўнутрыгарадскія канфлікты.

Крыніцы

1. Белоруссия в эпоху феодализма. – Т. 1. – Мн.: АН БССР, 1959.
2. Статут Вялікага княства Літоўскага 1598 г.: Тэксты. Даведнік. Каментарыі – Мн.: БелЭн., 1989. – 573 с.
3. Хрестоматия по истории Белоруссии с древнейших времен до 1917 г. – Мн.: БГУ, 1977.
4. Социально-политическая борьба народных масс Белоруссии (конец ХIV в. – 1648 г.). – Т. 1. – Мн.: Наука и техника, 1988.

Заданне: на падставе дакументаў  (Белоруссия в эпоху феодализма. – Т. 1. – С. 162 – 163, 164 – 165, 167 – 171) пісьмова вызначыць прававое становішча шляхты, мяшчан і сялян.

Заданне: на падставе дакументаў  (Белоруссия в эпоху феодализма. – Т. 1. – С. 426 – 439) скласці храналагічную табліцу “Магілёўскія паўстанні ў пачатку XVII ст.”

Літаратура

1. Голубеў, В. Ф. Сялянскае землеўладанне і землекарыстанне на Беларусі XVI - ХVIII стст. / В. Ф. Голубеў. – Мн.: Навука і тэхніка, 1992. – С. 3 – 90.
2. Жук, Т. Беларусь у другой палове ХІІІ – XVIII ст. // Беларускі гістарычны часопіс. – 2001. − №2. – С. 82 – 83.
3. Лойка, П. А. Прыватнаўласніцкія сяляне Беларусі. Эвалюцыя феадальнай рэнты ў другой палове XVI – ХVIII ст. / П. А. Лойка. – Мн.: Навука і тэхніка, 1991. – 112 с.
4. Похилевич, Д. Л. Крестьяне Белоруссии и Литвы в XVI – XVIII в. / Д. Л. Похилевич. – Львов: ЛГУ, 1957. – С. 3 – 89.
5. Спиридонов, М. Ф. Закрепощение крестьянства Беларуси (XV – XVI в.) / М. Ф. Спиридонов. – Мн., 1993.
6. Грицкевич, А. П. Частновладельческие города Белоруссии в XVI – XVIII в.: Социально-экономические исследования истории городов / А. П. Грицкевич. – Мн.: Наука и техника, 1979. – 248 с.
7. Грицкевич, А. П. Социальная борьба горожан Белоруссии (XVI – XVIIІ в.) / А. П. Грицкевич. – Мн.: Наука и техника, 1975. – 152 с.
8. Игнатенко, А. П. Ремесленное производство в городах Белоруссии в ХVІ – ХVIII в. / А. П. Игнатенко. – Мн.: БГУ, 1963. – 87 с.
9. Копысский, З. Ю. Экономическое развнтие городов Белоруссии (XVI – XVII в.) / З. Ю. Копысский. – Мн.: Наука и техника, 1966. – 227 с.
10. Копысский, З. Ю. Социально-экономическое развитие городов Белоруссии в XVI – первой половине ХVII в. / З. Ю. Копысский. – Мн.:  Наука и техника,1973. – 191 с.
11. Марзалюк, І. А. Этнічны і канфесійны свет беларускага горада ХVІ – ХVIII стст. (Этнаканфесійны склад насельніцтва, этнічныя і канфесійныя стэрэатыпы беларускіх гараджан) : манаграфія / И. А. Марзалюк. – Магілёў : МДУ імя А.А. Куляшова, 2007. – 164 с.

Тэматыка паведамленняў (прэзентацыі)

1. Традыцыйны побыт гарадскога насельніцтва.
2. Сістэма абароны гарадоў Беларусі ў ХVІ – першай палове XVII ст.

Тэма 4. Царква і рэлігія ў XVI – першай палове XVII ст.

План

1. Праваслаўе і каталіцтва да сярэдзіны XVI ст.
2. Рэфармацыя.
3. Контррэфармацыя. Дзейнасць езуітаў на Беларусі.
4. Уніяцтва: прычыны Брэсцкай уніі, падрыхтоўка і зацвярджэнне уніі. Увядзенне уніяцтва.
5. Рэлігійная барацьба канца XVI – першай паловы XVII ст. Праваслаўныя брацтвы.

Крыніцы

1. Белоруссия в эпоху феодализма: Сборник документов. – Т.1. – Мн.: АН БССР, 1959.
2. Социально-политическая борьба народных масс Белоруссии (конец XIV в. – 1648 г.). Т. 1. – Мн.: Наука и техника, 1988.
3. Хрестоматия по истории Белоруссии с древнейших времен до 1917 года. – Мн.: БГУ, 1977.

Літаратура

1. Блинова, Т. Б. Иезуиты в Беларуси: Роль иезуитов в организации образования и просвещения / Т. Б. Блинова. – Гродно: ГрГУ, 2002. – 425 с.
2. Блинова, Т. Б. Иезуиты в Белоруссии / Т. Б. Блинова. – Мн.: Беларусь, 1990. – 110 с. (канспект)
3. Войніч, I. Пісьменнік–палеміст // Спадчына. – 1991. – №5. – С. 45 – 51.
4. Габрусь, Т. Помнікі пратэстанцкага храмабудаўніцтва Беларусі // Спадчына. – 2003. - №1. – С. 40 – 47.
5. Гапановіч, В. Ф., Царанкоў Л. А. Учарашні і сённяшні дзень уніяцкай царквы. – Мн.: Беларусь, 1985. – С. 3 - 31.
6. Гісторыя беларускай літаратуры. Старажытны перыяд. – Мн.: Выш. школа, 1985. – С. 170 – 238.
7. Іванова, Л. С. Рэфармацыя на Беларусі ў другой палове XVI – першай палове XVII ст. // Актуальныя пытанні гісторыі Беларусі. – Мн., 1992. – С. 72 – 83.
8. Іванова, Л. С. Рэфармацыя і праблемы верацярпімасці ў Вялікім княстве Літоўскім // Усебеларуская канферэнцыя гісторыкаў «Гістарычная навука і гістарычная адукацыя ў Рэспубліцы Беларусь (новыя канцэпцыі і падыходы)».Ч. 1. − Мн., 1993. − С. 72 – 74.
9. Лаўрык, Ю. Іпаці Пацей // Спадчына. – 1992. – №2. – С. 58 – 65.
10. Мараш, Я. Н. Ватикан и католическая церковь в Белоруссии (1569 – 1795) / Я. Н. Мараш. – Мн.: Вышэйшая школа, 1971. – 270 с.
11. Мартос, А. Белоруссия в исторической государственной и церковной жизни / А. Мартос. – Мн.: Белорусский экзархат, 1990. – С. 84 – 233.
12. 12.                       Подокшин, С. А. Реформация и общественная мысль Белоруссии и Литвы (вторая половина XVI – начало XVII в.) / С. А. Подокшин. – Мн.: Наука и техника, 1970. – 224 с. (канспект)
13. Падокшын, С. Рэфармацыя ў Беларусі: сэнс, вынікі, лёс // Спадчына. – 2003. − №1. – С. 4 – 8.
14. Францыск Скарына і яго час: Энцыклапедычны даведнік. – Мн.: БелСЭ, 1988. – С. 458 – 459, 476 – 477, 358 – 359.

Тэматыка паведамленняў (прэзентацыі)

1. Міклай Радзівіл Чорны.
2. С.Будны – выдатны дзеяч рэфармацыі ў ВКЛ.
3. Міхаіл Рагоза.
4. Кірыла Цярлецкі.

Тэма 5. Казацка-сялянская вайна 1648 – 1651 гг. на беларускіх землях

План

1. Феномен “казацтва”. Разгортванне казацка-сялянскага руху на Украіне.
2. Развіццё казацкага руху на беларускіх землях (лета – восень 1648 г.).
3. Паўстанне ў Пінску і яго абарона.
4. Рэйд Януша Радзівіла на Палессе.
5. І-я Лоеўская бітва 1649 г.
6. ІІ-я Лоеўская бітва 1651 г.
7. Завяршэнне і вынікі вайны.

Крыніцы

1. Белоруссия в эпоху феодализма. – Мн.: АН БССР, 1960. – Т.2.
2. Хрестоматия по истории Белоруссии. С древнейших времен до 1917 г. – Мн.: Изд-во БГУ, 1977.
3. Социально-политическая борьба народных масс Белоруссии. – Мн.: Наука и техника, 1988. – Т.1.

Заданне: скласці пісьмова ход абароны Пінска ў 1648 г. (у форме храналагічнай табліцы).

Літаратура

1. Абэцэдарскі, Л. С. Барацьба украінскага і беларускага народаў за ўз’еданне з Расіяй у сярэдзіне XVII века /Л. С. Абэцэдарскі. – Мн.: Дзярж. выд-ва БССР, 1954. – 68 с.
2. 2.      Абецедарский, Л. С. Белоруссия и Россия: Очерки русско-белорусских связей второй половины ХVI – XVII в. /Л. С. Абецедарский. – Мн.: Вышэйшая школа, 1978.
3. Бярнацкі, В. Паўстанньне Хмяльніцкага: ваенныя дзеяньні ў Літве ў 1648 – 1649 гг. / В. Бярнацкі. – Вільня-Беласток, 2010. – 183 с.[канспект]
4. Вялікае княства Літоўскае : Энцыклапедыя. У 2 т. Т. 1 / Рэдкал. : Г.П. Пашкоў і інш. – Мн. : БелЭн, 2005. – С. 215 – 217, 229 – 232, 273, 383, 432 – 433, 513.
5. Голобуцкий, В. А. Освободительная война украинского народа под руководством Хмельницкого (1648 – 1654 гг.) / В. А. Голобуцкий. – М.: Гос. изд-во полит. литературы, 1954. – 160 с.
6. Похилевич, Д. Л. Крестьяне Белоруссии и Литвы в XVI – XVIII вв. / Д. Л. Похилевич. – Львов: ЛГУ, 1957. – С. 89 – 142.
7. Соловьев, С.М. История России с древнейших времен: В 15 кн. / С.М. Соловьев. – М.: Изд-во социально-экономической литературы, 1961. – Кн. 5 (т. 9 – 10). – С. 524 – 603.
8. Чаропка, С. А. Вывучэнне Казацка-сялянскай вайны 1648—1651 гадоў на Беларусі // Гісторыя: праблемы выкладання. — 2005. — №1. — С. 32 — 35.
9. Чаропка, С. Палескі паход Януша Радзівіла // Беларускі гістарычны часопіс. – 2011. - №1. – С. 15 – 22 [канспект]

Тэматыка паведамленняў (прэзентацыі)

1. Януш Радзівіл.
2. Міхал Крычэўскі.

Тэма 6. Вайна Расіі з Рэччу Паспалітай 1654 – 1667 гг.

План

1. Прычыны вайны. Кампанія 1654 года.
2. Правал контрнаступлення арміі ВКЛ.
3. Пачатак першай Паўночнай вайны. Кейданская унія 1655 г.
4. Віленскае перамір’е.
5. Народнае супраціўленне.
6. Пачатак вызвалення ВКЛ. Андросаўскі мір.

Крыніцы

1. Белоруссия в эпоху феодализма. – Мн.: АН БССР, 1960. – Т. 2.
2. Хрестоматия по истории Белоруссии. С древнейших времен до 1917 г. – Мн.: Изд-во БГУ, 1977.
3. Русско-белорусские связи во второй половине ХVII в. (1667 – 1686 гг.): Сборник документов. – Мн.: Изд-во БГУ, 1972.

Літаратура

1. Бабятынскі, К. Ад Смаленску да Вільні. Вайна Рэчы Паспалітай з Масковіяй (1654 – 1655 гг.) / К. Бабятынскі. – Вільня – Беласток, 2011. – 171 с.
2. Касажэцкі, К. Кампанія 1660 году ў Літве / К. Касажэцкі. – Мн., 2011. – 330 с.
3. Катлярчук, А. У ценю Польшчы і Расеі. Вялікае Княства Літоўскае і Швецыя ў часе эўрапейскага крызісу сярэдзіны XVII ст.  / А. Катлярчук. – Мн.: ARCHE, 2009. – 305 c.
4. Котлярчук, А. Швэды ў гісторыі й культуры беларусаў / А. Котлярчук. – Мн.: Энцыклапедыкс, 2002. – С. 74 – 88.
5. Мальцев, А. Н. Россия и Белоруссия в середине XVII века / А. Н.Мальцев. – М.: МГУ, 1974. – 256 с.
6. 6.      Сагановіч, Г. М. Невядомая вайна: 1654 – 1667 / Г. М.Сагановіч. – Мн.: Навука і тэхніка, 1995. – 144 с. (канспект)

Тэматыка паведамленняў (прэзентацыі)

1. Багуслаў Радзівіл.
2. Міхал Вішнявецкі.
3. Ян ІІІ Сабескі.
4. Ваенная кампанія 1663 – 1666 гг.

Тэма 7. Беларускія землі ў другой Паўночнай вайне (1700 – 1721 гг.)

План

1. Прычыны і пачатак вайны.
2. Раскол шляхты ВКЛ.
3. Ваенныя дзеянні 1706 – 1708 гг.
4. Унутрыпалітычнае становішча беларускіх зямель.
5. Заяршэнне вайны.
6. Вайна за “Польскую спадчыну”.

Крыніцы

1. Белоруссия в эпоху феодализма. – Мн.: АН БССР, 1960. – Т.2.
2. Хрестоматия по истории Белоруссии. – Мн.: БГУ, 1977.

Заданне: скласці апісанне знаходжання на беларускіх землях Пятра І; Карла ХІІ.

Літаратура

1. Артамонов, В. А. Россия и Речь Посполитая после Полтавской победы (1709 – 1714 гг.) / В. А. Артамонов. – М.: Наука, 1990. – 208 с.
2. Грабеньский, Вл. История польского народа / Вл. Грабеньский. – Мн.: МФЦП, 2006. – С. 309 – 331.
3. Котлярчук, А. Швэды ў гісторыі й культуры беларусаў / А. Котлярчук. – Мн.: Энцыклапедыкс, 2002. – С. 88 – 128; с. 145 – 155.
4. Пашкевіч, У. І. ВКЛ у Паўночнай вайне (1700 – 1721 гг.) // Беларускі гістарычны часопіс. – 1995. – №1. – С. 163 – 171 (канспект)
5. Сагановіч, Г. Нарыс гісторыі Беларусі са старажытнасці да канца XVIII стагоддзя / Г. Сагановіч. – Мн.: Энцыклапедыкс, 2001. – С. 307 – 315.
6. Тарле, Е. В. Северная война и шведское нашествие на Россию / Е. В. Тарле. – М.: Изд-во социально-экономической литературы, 1958. – С. 144 – 148, 158 – 215.

Тэматыка паведамленняў (прэзентацыі)

1. Аўгуст ІІ Моцны.
2. Рыгор Агінскі.
3. Міхал Вішнявецкі.
4. Бітва пад Галоўчыным 1708 г.
5. Бітва пад Лясной 1708 г.