Малав ца вовзаш, Сеска Солса,
Цун денал хьанна хезадац,
Цо лоаман чхара гаьнна хосса,
КарагIа ца доалаш хIама дац.
Михал массагI ди цун удаш,
Ди детташ санна, тур цо дет,
МоллагIа хьаша цо чувуташ,
Маьрша моаршал цунга хетт.
Ламаза ханна ламаз ду цо,
Кхелъюча кхелахо цогI хул
ТIем тIа моастагI эшаву цо,
Ловзарга халхархо цогI хул.
Ткъам тох цIаьха чекхе коараш,
Цо дахчан пандар бека бу,
Сатем от цига, соцаш гIараш,
Цу ашара теркам масне бу.
Шоаш дувца къамаьл соцадиййа,
Къоаной цигга хьатIа ух,
Шоай къонал шоашта, дага яйй а,
Доагача бIаргех хий Iоух.
Шоай човнаш цанна, йиц а лоййа,
КъоаналагI доаккха гIалат хетт,
Ашарца денал лакха а лиййа,
ЦаI халха вала юкъе гIерт.
Цу халхара бIала цо чутуллаш,
Ший доаца борал доладу,
Ma ceтта къоано, лат ха туллаш",
Ший дегIо цунга хоам ма бу.
Сеска Солса хьанна вовзац,
Цунца къувсар мала ва,
МоллагIа вале а, дувца дезац,
Из ханал хьалха Iел гIоргва.
Ший говр цо хьувзош, тур дIа техе,
Истара корта дIабохийт,
Сигларча хьазилга топ техе,
Из цу тIера чудохийт.
Цхьа Колой-КIант ва, шек дIа воацаш,
Из Сеска Солсах кхераш вац,
Ший далла болх цо каралоацаш,
Из кхера везаш хIама дац.
Цар говраш дукхаза вIашкаетташ,
Масайттаз вIашагI уж лийтаб,
Ламаза ха халча из тIом буташ,
Уж шо шойла дIаихаб.
Шой дорхал цар, шоашца юташ,
Уж дукхаза дIакъийстаб.
Цу вай лоамашка, Эсса хий кхесташ,
ТалгIеш чхараш тIа цо етт,
Эзара цицхаш дIай-хьай детташ,
Ломо санна цо мухь бетт.
Дуне мел доал моакхаз лоIаш,
Цо чхарашца ший тIом бу,
Голаш етташ, бердаш дуаш,
Дорха никъ ший цо хьа бу.
Эсса йисте, лакхача шув тIа,
Цу лоам лакхагIа болча гув тIа,
Лоаман лаьчал паргIат волаш,
Денал, сабар, хьинар, долаш,
Колой-КIант цига вахаш ва.
Цун хиннай цхьа лоаман хьагIа,
Ийче шаьра, доацаш лагIа,
НаIара меттел чхара хиннай,
Жена юкъе жа Iул хьалха,
Къаьна можал цхьа бож хиннай.
Из чхара ше йоаккха йолаш,
БIаь истаро, е бIаь говро,
Меттахьа яккхац, токха яц,
Колой-КIанто, аййеш йолаш,
Метта мара соца яц.
Йоаккха чхара, дозал долаш,
Из тамаше ниI хиннай,
Сарахьа жа цу хьагIарчу долаш,
НаIарага увттош, из хиннай.
Эзара къу цига къоал де воаг Iе,
БIаь истарца говрашца боагIе,
Цар тийша болх чакхбаргбац,
Цу низаца уж дIагIорте,
Чхара меттахь йоакхаргьяц.
Жа чу лоахкаш, чхара дIаоттош,
Колой-КIант вужаш хиннав,
Миха, зулма паргIат волаш,
Маьрша вахаш из линнав.
Сеска Солса бийса баьде йолаш,
Жа цун лахка дагахь, волаш,
Лоаман таках цига вахав,
Чхара меттахьа хьоае воаллаш,
Ший низ мел ба из гIертав.
Iов тIаяьнна йоаккха чхара,
Лаьттах йоаллаш санна хетт.
Сеска Солса хорзагI ваьнна,
Из хьал аййе керза гIерт.
Цунах аьттув боалаш, воацаш,
Масайттаза из ваьгIав,
Хьуна юкъе хьагуш воацаш,
Колой-КIант хьавоагIа яхаш,
Ший кIийлене из хийжав.
Из доаккха къоал дага доаллаш,
Кхыча гIаьра из ахац,
Новкъосташта из дага воаллаш,
Ара валац, йист халац.
ЦIаьхха дага ера уйла,
Лихьий дохьажах цIеца ийна,
"НизагIа де вай вIаштIехьа доацар",
Вай говзалца хьадергда,
Хов со фуд цун хIанз са лоацар,
Йохийт кхалсаг аз из волча,
ЦунагIа дезар хьахургда".
Хьаех цо йиша ший Мадина,
Цунца цхьаь из дага воал,
Дувцаш говза цо сатийна,
Дагарадара цунга оал.
Бац из хьекхар баьнна мух,
Яц из йоагIар бирса морх,
Из воагIар Колой-КIант ва,
Цун хьалха, доагIар жа Iул да.
Лоам тIара доагIаш, жа Iул да,
Колой-КIанта хьагIа лаьхка,
Бийса яккха соцаш да,
Маьрша бийса цу чу яккха,
Жa чу лаьхка, ниI дIакъайла,
ХьагIийчу из чувахар,
Цунна чура чухье таьхка,
Циггара кхалсаг хьалехар.
Хозача дегIахь, хоза йоалаш,
Кокаш санна бIаргаш долаш,
Керта кIажарг-Iаьржа бийса,
Борал, оамал хоза нийса,
ДегIа хи цун, корсам санна,
Бордаш цIе цун, зизаш санна,
Цо са доахаш, хьал Iой ух,
Ноакхой талгIе боча бухь,
Ший сесарий питам болаш,
Питаме моахкал бIаргашка долаш,
Зане яйта цун низ ба,
Тийшача белхах бизза ба.
Колой-КIант цох кхеташ вац,
Адам, жин да цунна хац,
ШахIадат цо доаладу,
ТIаккха дIахо хаттар ду:
–Кхалсаг лоам чу хьона фу деза?
Малий хьо? Аз фу, кхето деза?
Хоза оаз юха хьа йист хул:
(Малайкачоа тара из хул),
-Ва Коло хьо, Колой-КIанат,
Дукха ха йоацаш, хьо вайра сона,
Наб яц, са дац из ховлда хьона,
Тоха са дац, хьо веза сона.
Байнаб сатем, дац са дуне,
Хьо сона бIарга вайча гIоне,
Фу даьд Iа со, алал сога,
Из хаттар да аз дера хьога.
КIаьдъеннай со, гIоарал дац са,
Хьа кура борал дага доаллаш,
ДегтIара бала бац дIабоалаш,
Тоха са дац, оамал бац са,
Са бIарга лур хьо да хьона,
Дега морзал, хьо йа хьона.
Яккха со балех, хьалха мукъа,
Де со дарба, сухал бе,
Ма дувца сога дIаьха-дукха,
Са дега тоам Iа хьабе.
Йита укхаза, хьай со йолаш,
Хьамсара цIен да, хье са волаш,
ХIанз аз яхар Iа ца доййа,
Вешта кхыдар хьайна лоййа,
Хьай кара лаьце, со дIакхосса,
Лоаман шувнах, со чукхосса,
Кхераш оачаргба са накха,
Са доаккхаргдац аз кхы тIаккха,
Даьла кхеле ерзаргья,
Балех яьнна, южаргья,
Колой-КIант ше, цIимхар воалаш,
Хьаж-юкъе шод цун боаллаш,
Ше шек воацаш, цунга йоах:
"Ара яла, дIагIо", -йоах.
"Дезац сона кхалнаха фаьлгаш,
Е цар дувца шой къамаьлгаш,
Сесаг сона эшаш яц,
Iа фу леладу сона хац.
Хоз цунна кхалсаго лу жоп,
Ма кхета цунна гIетти топ,
– Ва Колой-КIант, ара ма яккха со,
ЦIа гаьна да са, мича гIор со,
Йоачан ара, бийса баьде,
Лоаман шувнаш, наькъаш тIяьда,
Хьо ваха лоам мел чIогIа лакха,
Ког дIалейжа, мег со такxa,
Йохалургьяц со, Iа йита хьайца,
Яккхийта бийса, южар со тхьайса.
– Ie хIаьта, -йоах цо,- раьза воацаш,
ДIакхейда чхара, ше хьалоацаш,
Аййий, из дIатокхаю,
Метта из дIаоттаю.
Iуйре ера, даьхке йолаш,
Дохк тIадера, маснахьа долаш,
Даьхках тувлалой а хац,
Хьаша яха раьза яц.
Цун бIаргашка хий ма эттад,
Хьесталуш, цо дехар даьд,
Лоаман дукъ из лоам дIалоацаш,
ТеIа дохк цу лоам чу ийра,
Ена хьаьша, шек дIа йоацаш,
Цхьаькха бийса яккха Iийра.
КхоалагIча дийнахь цун ког,
Лазаш бар дIалаьца дог,
ХьагIарчу яьгIар, ца йоалаш ара,
Еце а цу чу ше цаI мара,
Колой-КIанта, наб са доацаш,
Ши бийса яьккхар, сатем боацаш,
Зане ухаш, сатем бац,
Дагара яккха низ са дац,
Кхалсаг я цун, духьал ухаш,
Сина ала цо, дIакхухьаш.
Лазаш дог да, боацаш сатем,
Са тохалуц бе гIерт из тем,
КхоалагIча бусса, кхы Iе цалуш,
Йийхар кхалсаг цо ший метта,
Цо мел лаьрхIар, цунна хулаш,
Йижap вож яр, шийна ма хетта.
Колой-КIанта, ший лоIам беш,
Йоакх из бийса, наб ца еш,
Низ цун чIоагIа эшалу,
Тийшарг хила тар ма лу.
Белажах баьлла низ лаьгIбеннаб,
Чхара дIаоттол бисабац,
Тийша болх ше ах чакхбаьннаб,
ДIахо фу хул ховш ма дац.
Колой-КIанта цхьаькха бийса,
Ший нускалца мерза йоакх,
Чxapa оттанзар метта нийса,
Шек волаш цо цхьа ха йоакх.
Чхара дIаоттац цун цу бус,
Циск чакхдаллал моттиг юс,
Ше фу дергда КIанта хац,
Меттахьа боалаш кхера бац.
ХьатIа ма йоагIа кхоалагIа бийса,
Хьаша яха дага яц,
Дале а, деце а, цун Iер нийса,
Кхыйола оамал тарлуш яц.
Колой-КIант, мела ма хала,
Къуй дагардар хьона хац,
Сахьат дац хьона бала хала,
Уж чубаргба, доацаш харц.
Цхьаккха хIаман согата вац из,
Ший сакьердам дага боал,
Цунна тIехьар воалаш вац из,
Нускалца бийса яккха воал.
Яхар бийса, са хьа хилар,
Низ ийшаб цун, гой са дац,
Низткъа чхара хьахо текхар,
ДIахо токхае, низ ма бац.
Сарахьа, жа чу лоахкача хана,
Чхара ца отташ, йисар гаьна,
МоастагI воагIе-, йийла я,
ТIа ца къовлаш, йиса йа,
ДоттагI воагIе-, хаьнара я,
Оамал боацаш, йиса я.
Колой-КIант ший уйлайх вехав,
Веррига из цун дIакара вахав,
Кхалсага питам цунах бахар,
МоастагIашта из кара вахар.
Арахь пенах шорх ма йоахий,
Наьха Iенаш лест ма йоахий,
Сихбеш когаш, ше дIалувзаш,
Малав цига, гонахь хьувзаш?
Лоама кIалгIолла хий дIадода,
Кхалсаг сихха цигга йода,
Циггача сихча Эса йисте,
Солса вагIа къуна хьиспе.
Шийца зIамагIа ши воша волаш,
ГIаьр яккха уж кийча болаш,
Хьийжаб шин ден, уж цига багIаш,
ГIаьрах лаьхка, жа дуг яхаш.
Цap когашка зIанараш яда,
Колой-КIанта хоадоргьёцаш,
Царца вехкар цар из дIа,
Из цу лоам кхы леларгвоацаш.
Вийхка уллаш, цун са даргда,
Лоам чу кхы дIа, лелаш воацаш,
ХьагIагI каша цунна хургда,
Жа чулехка из жел боацаш.
Йишас йоахар цу Солсага:
"Тхьайса ул из, набъеш чIоагIа,
Чхара меттара хьахо яьннай,
Шу чудовлла хьахийра яьннай".
Колой-КIант, хьагIатта сихха,
Низ болча кулгаца тур хьаэца,
Хьай моастагIа из Iа тоха,
Чаьхка са цун Iа дIаэца.
Тхьайса улл из, бац цун бала,
Хазац цунна цар леладер,
Дагахь керахь, безама ала,
Хоза хет цун ше хьамел дер,
Узам набарах цо бу,
Вехкаш латт из зIанарашца,
Лувцаш голаш шодамашца.
Кхалсаго ше, хьесташ санна,
Цо набарах узам бу,
Эрзе мIараш, кIориг санна,
Дийхка дегI ший теIаду.
Берзо лаьца, устагI санна,
Из моастагIа кIала ул,
Де хIама долаш вац из цунна,
Холон боаккхаш ва из мул.
Цун моастагIо из бег воахаш,
Ший яппараш майра йувц,
"Теда зIанараш", цунга яхаш,
Колой-КIанта, Iоттар дувц.
Де хIама дац цун дегIа низах,
Биъача безама морзолах,
Де хIама дац цун майралах,
ЭгIаз вахача дорхалах.
Солса зIанараш бе хьалоацаш,
Колой-КIант ше хьалаэйву,
Цунах дукха, вашаш воацаш,
Цен юкъе, хьалоставу.
Ах верзан из цига Iотеха,
IотIа хьежа из дIаотт,
ЗIамагIа воша, хьатIа вийха,
УстагI бе йоах, вож дIавод.
Бийра устагI-, дулх хьадаьлар,
Чен тIа багIар гIаьрахой,
ТIаьхк тасса цуна, Солса аьлар,
ГIелал яхьаш бар уж шой.
Йиъа баьнна, шоаш дIаболхаш,
ЖIалена тоссаш санна тосс,
ТIера диъа деррига, дулхаш,
Биъача устагIан, бий ност.
"Яъa хьайна", цIимхара аьлар,
Когий таташ, дейра цар,
Болхаш, болхаш гаьна бялар,
Йоацаш лараш, яйра цар.
Бахар моастагIий, жа лаьхка,
Лоам чу лоаме, са хулаш,
Колой-КIант ва, гIерташ тIаьхках,
Зурма яц цох хьахулаш.
ТIелгаш дийттар, къоргаш яхар,
ТIаьхках зурма хулаш латт,
Цунца муам бе из ваьлар,
Гаьна из дIа хозаш латт.
Цхьа гIолчи мара, гаьна воацаш,
Колой-КIанта воша вахар,
Цу Iуйранна, сагота йоацаш,
Беташ ет цун сесаг ягIар.
Ший ет бетташ, ягIаш йолаш,
Зурма муъам цунна хезар,
ГIайгIане из муъам болаш,
ЦIен да волча из хьийдар.
Муъамо дехар чIоагIа дора,
Шийна доаккха оарц дехаш,
Еррига лоаме екайора,
Чехках нах ше хьабехаш.
Вешийна хайра веший бала,
Чехка тилар говра нувр,
Колой-КIант, хьо шек ма вала,
Вошас дергда хьона товр.
Boшac лехар, хьа чIир ара,
Хьона даь ихь, дIанийсдеш,
Веце моастагI турпал мара,
ДоагIар цунна ийс юxaдеш.
Цу хана водар, Сеска Солса,
Жа Iул лаьлла, ший тем беш,
Цунна тIехьа йодар кхалсаг,
Яьннача канах, доаккхал деш.
Вац из сихлуш, ва из паргIат,
Дом гIоттабаь, жа Iул дод,
Хозаш дац цанна цхьаккха, гIар-тата,
Баьцага кхувдаш, цун говр йод.
Топа чура баьнна из пхо санна,
Колой-КIант цанна тIехьа воагIа,
Цанна таIазар ше де аьнна,
ЭгIаз ваха волош чIоагIа.
Сеска-Солса юха хьежа,
ЦIаьхха моастагI ший вейзар,
Цун говра из тата хеза,
Къахка дагахь ше хьайзар.
ГIаьрахочун бос дIабахаб,
Даьлага хьестлу, даггара дех,
Циггара лаьтта дIай-хьай дахад,
Варгвац моастагI цунагI тIех.
Орчу доаккха Тирк хьаэттад,
ТалгIий етташ, пурхаш беш,
Ший дорхалца бердаш лоIаш,
Кхертой керчош, дIахьулдеш.
Колой-КIанта, хIанз фу дергда,
Тирка гечон, лакха ба берд,
Бац цун оамал, хIанз фу аргда,
Турпал говр цун дIа-юха гIерт.
ЭгIаз ваха, дин тIара весса,
Лоаман чхара цо аййу,
Турпал низаца из дIакхесса,
Тиркал дехьа йожаю.
Ax жа орал сехьа дусаш,
Вож ах Тиркал дехьа хул,
Солса юша сехьа юсаш,
Вежарий шойла дехьа хул.
Цигга моастагIал дIадаьнна,
Колой-КIанта ваIад ю.
Ах жа урдона дIаденна,
Солса юшех сесаг ю.
Цу хана денз, из гечо дуаш,
Дорхача Тирко ший никъ кхухь,
Шийна йисте из чхара уллаш,
Гонахьа баьца, долаш къух.
ДА СО, ДАДИ, МЕРЗА ОЛГ
Хьо са дади, со хьа кIаьнк,
Да со кулла, да со таьлг,
Ахчах эца, мерза олг,
Хахка бе со, Iа бурчолг.
Бурчуолиг-ур чу гIолиг,
Аза масса, хохкаргба,
Ахчах ийца, мерза болиг,
Аза сайна буаргба.
Хьо са дади, со хьа кIаьнк,
Да со кулла, да со таьлг,
Даъа эца мерза олг,
Хахка бе со, Iа бурчолг.
Барч чу элла, бе бурчоли,
Га чу элла, бе качели,
Да со даъа, мерза олг,
Кхерилг кхосса, да ширдолг.
Га чуэлла, баяь качели,
Аза дIайе-хьайе, хоахкаргба,
Са шурдолго, герга кхерилг,
Гаьна-гаьна, кхоссаргба.
Га чу элле, бе качели,
Барч чу элле, бе бурчолг,
Ба со Iаьахарг, мара белле,
БIийгаш лувца, ба куржолг.
БОРГIИЛГ
БоргIилг, боргIилг дошо кортилг,
Даьтта чIугилг, даьре можилг,
Нагахьа боргIилг, аркъал йоже,
Цу боргIилгах, аркъилг хул,
Нагахь аркъилг, ура отте,
Цу аркъилгах боргIилг хул.
Нагахьа боргIилг, ор голе йоде,
Из боргIилг орголе хул,
Цу голера из голе йоде,
ТIаккха из гол-голе хул,
Вай боргIилг орголе хул,
Оргол-гола-голе хул.
Нагахьа боргIилг, ор хьим йоде,
Гуча гуш цун чIугилг хул,
Нагахьа орчу Iочу йоале,
БоргIилг гуча йоацаш хул,
ЧIугилг гучара, къайла йоале,
БоргIилг гуча йоацаш хул.
Дошо кортилг гуча бац,
Даьре можилг хьагуш яц,
ДIахьежача, хьахьежача,
БоргIилг мичай сона хац.
БУМБАРГ
БаумбIаре умбариг я хьо,
Юхе еча гомбарг хул хьо,
Гомбарг хилча бIумбарг хул хьо.
Бумбари умбари, дала кхелла бIумбари,
Гаьна ялча, ум бари,
Юхе еча гомбари, лаьтта хейча, кIор бIаре,
Хьагерг елча гом баре,
Хьалхашкара зIок бIаре,
ТIехьашкара ког баре.
Бумбаре умбаре, дала кхелла бIумбаре,
Гаьна яьлча умбаре, юхе еча гомбаре.
Зизальга тIа зIум баре,
Зизальга чу ум баре,
Модз дуаша тем баре,
Диа яьлча ткъам баре,
Бумбаре умбаре, дала кхелла бIумбаре.
Гаьна яьлча ум баре,
Юхе еча гомбаре,
ГIаьтта яьлча гом баре,
Хьо дIайодаш умбаре, умбаре гомбаре,
Гом тIа гомара ум баре.
Бумбари умбари, дала кхелла бIумбари,
Гаьна яьлча ум бари, юхе еча гомбари.
KIОРМAЦ
КIормац, кIормац, кIормацилг,
ДIахьокх хьога аз сей кулг,
Зиза тIара хьалгIетте,
Сона гонахьа хьакхесте,
КорзагI даьле гомбаре,
Ткъамаш лестош сихделе,
ТIаьрюкъе Iохалахь хьо,
Ай ма хоза хет со хьо,
Хайра кIормац тIаьрюкъе,
ДагIаш ткъмаш букъ-юкъе,
Сатем байна дIай-хьай лест,
Аз сай кIормац боча хьест:
КIормац, кIормац, урагIа гIо,
Баккха сигала гIолла го,
Арара зизаш дагара де,
Хьайна-сона хьагулде,
ГIеттара кIормац тIаьрюкъера,
Сигала урагIа додаш латт,
Цо чухьежаш цу лакхера,
Сона зизаш лохаш латт,
ГIетта кIормац со тIа хьувз,
Со сай баьтIа кадай ловз,
КIормаца ткьамаш хоза лест,
Тхона гонахьа ираз кхест.
АГА-БЕРИЛГ
МагIа баьчче, агилг да,
Агилга чу берилг да,
Маьлха дуне, олиг да,
Дошо маьлха боалиг ба.
Агилге берилг да, са агилге берилг да,
Олиге болиг ба, са олиге боалиг ба,
Агилге бер дел ага, са агилге бер дел ага,
Ага юхе нана ягIа, са агилге нана ягIа,
Оли-боли оалаш ягIа, бер набара тхьовсо ягIа,
Оли-боли оалаш ягIа, ага берилг хьесташ ягIа.
Агильге берилг да, са агилге берилг да,
Олиге боалиг ба, са оллига боалиг ба,
Оли-боли нанас оали, бер набара дIа ма доалий,
Боли-оли нанас оали, бер набара тхьовса доалий.
Агилге берилг да, са агилге берилг да,
Олиге боалиг ба, са олиге боалиг ба,
Оли оалаш нана ягIа, боли оалаш нана ягIа,
О-олиге боалиг боагIа,
Дошо малха кхийтта боагIа,
О-олиге боалиг боагIа,
Дошо малха кхийтта боагIа,
Оли-боли, нанас оалл, боли-оли нанас оалл,
Бер набарах тхьовса доал, бер набарах тхьайса доал.