П.А.Ойуунускай оло5о айар улэтэ.Поэт уустук дьыл5ата.
1893с сэтинньи 11к таатта улууьугар дьаданы дьиэ кэргэннэ кун сирин кербутэ.1907с 14 сааьыгар оскуола5а киирбитэ.1911с оскуоланы бутэрэн Дьокускайга 4 кылаастаах училеща5а уерэммитэ.онтон 1915с учуутал семинариятыгар киирбитэ.1917-18с томскайдаа5ы учуутал институтугар уерэммитэ.Ойуунускай айар улэтин са5аланыыта ону сэргэ өрөбөлүүссүйэҕэ кыттан барыыта 1917сыл кулун тутар ыйыгар этэ.Ол кэмнэргэ “улэһит ырыата ” диэн хоһоону суруйбута. Ойуунускай- революционер-поэт.1919с М.К.Аммосовка анааан “син биир буолбаат” диэн хоьоону суруйбута, идеяҕа бэринилээх коммунист уобараһын айбыта.1 Кэридиис (1917-1929)- революционнай тыынынан суруллубут айымньылара.2 кэрдиис(1930-1937)- лирик-поэт буолар тиэмэтэ уларыйар.(куолаьын уларыйыыта кестер).сонун уобарастааьыны киллэрбитэ, идеятын тиэрдэр кестуулэринэн уот, буур5а,силлиэ,холорук,этин,долгун,кун буолбутара. Кыьыл хара куех – ойуунускай сурун туттар еннере.Ойуунускай уобарастара дирин философскай теруттээхтэр уонна романтиз мы кытта ситимнээхтэр. Оло5у уларытар сурун куустэр- ей,санаа, куус, тыл, охсуьуу.”кыһыл ойуун” ойуунускай сүрүн айымньыта. 1920-30с О проза5а уонна публицистика5а улэлээбитэ. 24кэпсээн 2 сэьэн ахтыылары публицистическай ыстатыйалары суруйбута.о5олорго анаан юмористическай кэпсээннэри суруйан о5о литературатыгар кылаатын уурбута.Ойуунускай саха сиригэр театральнай искусство сайдыан ба5арара онон театр улэтигэр улаханнык кемелеьере.”Бассабыык” дижн драманы “Ыраахтаа5ы ыйаа5а” комедияны суруйбута.ойуунускай пушкин горькай жуковскай у.д.а нуучча уонна аан дойду суруйааччыларын айымньыларын тылбаастаабыта.Ойуунускай айар улэтин чыпчаалынан Дбулуруйар Ньургун Боотур олнхото буолбута.Олнохо нууччалыы тылбааьын нуучча биллиилээх поэта Державин онорбута.Кини сэбиэскэй былаас олохтонуо5уттан 1928с. диэри республика салайааччылартар биирдэстэрэ этэ.1918с саха сиригэр сэбиэскэй былааьы тэрийбитэ.Ойуунускай олонхону чинчийээчччи (“якутская сказка (олонхо) ее сюжет и содержание” 1927).1939с. сымыйанан буруйданан репрессияламмыта. Хаайыыга сытан алтынньы 31к Дьокуускай туурмэтигэр елбутэ.Кинигэлэрин боппуттара аатын ааттаммат оноро сатаабыттара.1955с аата сөргүтүллүбут.
16) Чаҕылҕан 1930сс поэзията.
18) А. Абаҕыыныскай поэзията
Иван Арбита оло5о уонна айар улэтэ.Поэзиятын уратыта(уобарастааьына, интонацията).
Поэт Иван Арбита аата саха литьературатын историятыгар бэрт бэлиэ, кестуулээх миэстэни ылар. Сэрии иннинээи сылларга бу таланнаах поэт улэтэ биьиги поэзиябыт историческай опытынан биллэрдик кэнэппитэ. Арбита поэтическай оскуолата ураты киэн. Бэйэтэ этэринэн, араас омук поэттарын, суруйааччыларын хааччаа суох уерэнэн, сананы буларга,айарга дьулуьара. 1929-1935сс. Айар улэтэ са5аламмыта. Иван Арбита кыра эрдэ5иттэн ураты таланнаах этэ. 1925с. оскуола5а киирбит,элбэхтэ кинигэ аа5ар, бэйэни уерэтиинэн дьарыктаммыта. Поэт этэринэн,уерэ5э суох а5ата куораттан кинигэ а5алар эбит уонна доргуччу аахтарар эбит. Бу кини оло5ор улахан ааспат суолу хаалларбыта.13 сааьыттан бэйэтэ хоьоон суруйан саалаабыт, биир бастын опытынан – Куерэгэй диэн хоьооно буолар(1929).1932с аан бастакытын Ырыа диэн хоьооно сана тахсан эрэр суруйааччылар хомуурунньугар бэчээттэммитэ. Бу сылга сэттэ кылаастаах оскуоланы бутэрбитэ уонна бастакы Тараахтар(трактор) поэматын суруйбута, 30-с сыллар актуальнай тиэмэттигэр. 1932-1935сс. Дьокускайдаа5ы пед. Техникумна уерэнэ сылдьан элбэх эдэр суруйааччылары кытта алтыспыта.(ча5ыл5ан,).Литературнай куруьуокка сылдьыыта, биллэр суруйааччылары кытта керсуьуутэ, стенгазеталары таьаарыыта ити барыта кини айар улэтигэр уеьэ тахсыыны биллэрбитэ. техникуму бутэрэр. 1935-1937 с сунтаар оройуонугар учууталынан улэлии барар. Бу сыллар поэт оло5угар саамай дьоллоох этилэр. Чинчийээччилэр этэллэринэн бу сылларга айар улэтэ сырдык, кыыска ыраас таптал туьунан этилэр.) (хоьоон Кытыл, Сурук). Айыл5аны хоьоонугар ойуулуур эбит (сайынны туун,Куьунну туун).Кини бу сиргэ уерууну дьолу а5ала кэлбитэ, ол иьин Бэйэтин ананныытын туьунан МИН, диэн хоьоонугар суруйар. А.Блок куустээх сабыдыалыгар сылдьан, хоьоон форматыгар эксепименнаабыт. (Долгуннар, мин уеруум).Хоьоон дор5оонун, мелодикатын араастаан холоон керере, боруобалыыра. Хоьоонно тыл септеех миэстэтин булларарга дьиннээх маастар этэ. 1938-1942 сыллар ыарахан этилэр.Советскай сокуоннаьы кэьии кэмэ, сэрии, ийэ дойдуга куттал сабардааьына,.кини теье да санаараабытын иьин кэлэр кэрэ кэми кэтэьэрэ.Поэт лирикатыгар долгунаах муора уобараьа олус характернай.Кини бэйэтин ьуос тыылаах устубут “муора муҥҥнааҕынан ” ааттанар. Ити киьи түөрэккэй дьылҕатын символическай уобараһа. Кини манна кэрэ, дьоллоох биэрэккэ тиксэргэ дьулуһар.Дьокускайга кэлэн Дьокуускайдаа5ы пед.институтка уерэнэ киирэр, ол эрэн ситэ уерэммэтэ5э. Уерэ5ин хаалларан, айар улэнэн эрэ дьарыктаммыта. Поэт этэринэн 1938-39с таьаарыыта суох сыллар диирэ. Бу сылларга кини прозаны уонна драманы суруйарга бэлэмнэнэр. 1939с кылгастык кинигэ бэчээтигэр улэлээбит, суруйааччылар сойуустарыгар киирбит.Сотору буолаат быраабыланы кэьии иьин таьаарбыттар.Бу сылларга кини тылбааьынан дьарыктаммыт.(пушкин Лермантов))). Кенул санаа уонна тыл диэн позицияны тутуьар буолан 10 сыл хаайыыга киирбит. 1943с елбут.
20) Күн Дьирибинэ үгэлэрэ
Көр күлүү жанрын киллэрбит поэт
