«ТАБАН ХУРГАН-2021»
Буряад хэлэнэй hайндэртэ зорюулагдаhан «ТАБАН ХУРГАН-2021» гэhэн онлайн – мyрысooн Буряад Уласай yндэhэн соёлой болбосоролой эмхинyyдэй эблэлэй болон Хэжэнгын аймагай hургуулинуудай дунда октябриин 26-да Хэжэнгын юрэнхы болбосоролой интернат – hургуулиин дэргэдэ 7-дохи жэлээ yнгэрбэ. Энэ онлайн – мyрысooн ургажа ябаhан yхибyyдэй ухаан бодолдо тyрэлхи буряад хэлэндээ, арадайнгаа сахижа ябаhан ёhо заншалда hонирхол тyрyyлхэ; yндэhэн хэлэеэ, буряад hайхан нэрэеэ гамнаха, эхэ эсэгын hургаал заабаринууд тухай мэдэсэтэй болохын тула эмхидхэгдээ.
Тус хэмжээ ябуулгада 11 hургуулинуудай (Эрхyy можын Усть-Ордагай гимнази - интернат, Ахын Ooрлигэй юрэнхы эрдэмэй дунда hургуули, Тyнхэнэй Шэмхын юрэнхы болбосоролой дунда интернат - hургуули, Захааминай Сахирай юрэнхы дунда интернат - hургуули, Зэдын Н.С. Сосоровай нэрэмжэтэ Цагаатайн дунда hургуули, Буряад Уласай yндэhэтэнэй 1-дэхи лицей-интернат, Загарайн аймагай Асагадай юрэнхы болбосоролой дунда интернат - hургуули, Хэжэнгын аймагай Чисаанын дунда hургуули, Х. Намсараевай нэрэмжэтэ Хэжэнгын дунда hургуули, Дээдэ - Хэжэнгын Б. Базароной нэрэмжэтэ hургуули, Хэжэнгын юрэнхы болбосоролой интернат - hургуули; 120 hурагшад эдэбхитэйгээр хабаадаба.
Мyрысooнэй даабаринууд монгол угсаата буряад арадайнгаа ёhо заншал, hургаал заабари, урдахи зуун жэлэй (мyнooшье сагай) нютагаархидайнгаа, арад зонойнгоо ажабайдал, тyyхэ, тойроод байhан байгаалияа yхибyyд хэр зэргэ мэдэнэб гэжэ элирyyлхэ зорилготойгоор зохёогдоhон байгаа.
3 -11 ангиин hурагшадhаа бyридэhэн бyлгэм (5 -11 анги бyхэнhoo нэгэ-нэгэ hурагша, 3 - 4 ангиhаа 5 hурагшад) хабаадажа, эрдэм мэдэсэеэ, шадамар бэрхэеэ харуулба.
“Барбаадай” гэhэн шатада 11-дэхи ангиин hурагшад хабаадаба. “Буряад хэлэмни – буряад гарбални” гэhэн сэдэбээр найруулга бэшэбэ.
Эндэ РБНЛИ-гэй тyлooлэгшэ Сэлма Дашинимаева эрхимлээ, харин удаадахи hууринуудые Тyнхэнэй Шэмхын юрэнхы болбосоролой дунда интернат - hургуулиин Эржена Убушеева ба Хэжэнгын юрэнхы болбосоролой интернат - hургуулиин Мэдэгма Дондокова гэгшэд удаадахи hууринуудые эзэлбэ.
“Батан туулай” гэжэ шатада 9-10-дахи ангиин hурагшад хабаадаа. Тyрэлхи хэлэн дээрэ ёhо заншал, байгаали, тyyхэ сооhоо hонин мэдээсэлнyyд тухай тест дyyргэхэ тyсэбтэй байгаа.
Эндэ 9-дэхи ангиин hурагшад сооhоо РБНЛИ-гэй hурагша Слава Гыргешкинов ёhо заншалаа hайнаар мэдэхэ байhандаа тyрyyлэн гараа, удаадахи hуурида гурбан hурагшад гараба. Хэд бэ гэбэл, Х. Намсараевай нэрэмжэтэ Хэжэнгын дунда hургуулиhаа Тудуп Жамбалов, Ахын Ooрлигэй юрэнхы эрдэмэй дунда hургуулиhаа Аюна Галсанова, Тyнхэнэй Шэмхын юрэнхы болбосоролой дунда интернат - hургуулиhаа Номина Аюшеева; 3-дахи hуури эзэлэгшэд гэхэдэ, Дээдэ - Хэжэнгын Б. Базароной нэрэмжэтэ hургуулиhаа Нэтта Дашиева ба Эрхyy можын Усть-Ордагай гимнази - интернатhаа Анатолий Танхаев гэгшэд болоно.
10-дахи ангиин hурагшад сооhоо Дээдэ - Хэжэнгын Б. Базароной нэрэмжэтэ hургуулиhаа Баярма Шойропова hайн дyн харуулаа, удаадахи hууринуудые Эрхyy можын Усть-Ордагай гимнази - интернатhаа Светлана Музеева Х. Намсараевай нэрэмжэтэ Хэжэнгын дунда hургуулиhаа Намгар Доржиева хоёр эзэлээ.
“Тоохон тобшо” - 7-8-дахи ангиин hурагшад ород-буряад-англи хэлэн дээрэ оршуулгын хyдэлмэринyyдые дyyргээ.
Энэ шатада 7-дохи ангиин hурагшадhаа Ахын Ooрлигэй юрэнхы эрдэмэй дунда hургуулиин Виктория Базарова тон бэрхээр оршуулгын хyдэлмэринyyдые ябуулаа, тиин шангай 2-дохи hуури Тyнхэнэй Шэмхын юрэнхы болбосоролой дунда интернат - hургуулиин Соёлма Базарова эзэлээ, харин 3-дахи hуурида Хэжэнгын юрэнхы болбосоролой интернат - hургуулиин Номин Будахандуева ба Зэдын Н.С. Сосоровай нэрэмжэтэ Цагаатайн дунда hургуулиин Алина Аюшеева хоёр гарабад.
Тиин 8-дахи ангиин hурагшадhаа РБНЛИ-гэй hурагша Анна Цэдашиева тyрyyлээ, харин 2-дохи hуури Зэдын Н.С. Сосоровай нэрэмжэтэ Цагаатайн дунда hургуулиhаа Алина Балданова эзэлээ, тиин 3-дахи hуури нютагаймнай басагад хубаагаа. Х. Намсараевай нэрэмжэтэ Хэжэнгын дунда hургуулиhаа Намгар Цыренова ба Дээдэ - Хэжэнгын Б. Базароной нэрэмжэтэ hургуулиhаа Сарюна Дандарова хоёр.
“Толи байса” гэжэ шатада 5-6-дахи ангиин hурагшад тyрэлхи хэлэн дээрэ тоо бодолгоор даабаринуудые дyyргээ.
5-дахи ангиин hурагшадhаа Тyнхэнэй Шэмхын юрэнхы болбосоролой дунда интернат - hургуулиин Дарина Дондокова тyрyyлээ, харин хоёр зон удаадахи hуури эзэлээ. Хэд бэ гэхэдэ, Зэдын Н.С. Сосоровай нэрэмжэтэ Цагаатайн дунда hургуулиhаа Юмжана Дымчикова ба Х. Намсараевай нэрэмжэтэ Хэжэнгын дунда hургуулиhаа Вика Очирова хоёр болонод, 3-дахи hуури эзэлэгшэд гэхэдэ, Дээдэ - Хэжэнгын Б. Базароной нэрэмжэтэ hургуулиhаа Екатерина Дорофеева, Ахын Ooрлигэй юрэнхы эрдэмэй дунда hургуулиин Алина Хумаева хоёр болонод.
6-дахи ангиин hурагшадhаа Ахын Ooрлигэй юрэнхы эрдэмэй дунда hургуулиин Санжина Гомбоева тyрyy hуури эзэлээ, удаадахи хоёр hууринуудые Хэжэнгын юрэнхы болбосоролой интернат - hургуулиин Туяана Зодбоева Загарайн аймагай Асагадай юрэнхы болбосоролой дунда интернат - hургуулиин Долгор Босхолова хоёр болонод, yшoo хоёр hурагшад баhал 3-дахи hууринуудта гараба. Хэд бэ гэхэдэ, Х. Намсараевай нэрэмжэтэ Хэжэнгын дунда hургуулиhаа Айлана Цынгуева Зэдын Н.С. Сосоровай нэрэмжэтэ Цагаатайн дунда hургуулиhаа Солбон Сосоров хоёр болоно.
“Бишыхан шэгшyyдэй” гэhэн шатада 3-4-дэхи ангиин hурагшад хабаадаа. Эндэ 5 hурагшадhаа бyридэhэн бyлгэм тоонто нютаг тухай уран зохёолшодой уянгата мyрнyyдые сээжээр уншажа, 3 минутын видео-композици буулгаад, Ютуб-субаг дээрэ дэлгэхэ даабаритай байгаа.
Эгээн багашуул соо Ахын Ooрлигэй юрэнхы эрдэмэй дунда hургуулиин бyлгэм шалгараа, хоёр 2-дохи hууринуудые Зэдын Н.С. Сосоровай нэрэмжэтэ Цагаатайн дунда hургуули РБНЛИ хоёр эзэлээ, тиин yшoo хоёр 3-дахи hууринуудые Хэжэнгын юрэнхы болбосоролой интернат - hургуулиин ба РБНЛИ-гэй hурагшад хубаагаа.
Онлайн-мyрысooнэй дyнгyyдээр Уласай 11 юрэнхы эрдэмэй болбосоролой hургуулинуудhаа 233 баллда хyртэжэ, Ахын Ooрлигэй юрэнхы эрдэмэй дунда hургуулиин бyлгэм тyрyy hуурида гараба. Энэ ехэ хэмжээ ябуулганай эрхилэгшэ - Хэжэнгын юрэнхы болбосоролой интернат - hургуули гурбан шанга hургуулинуудай тоодо оробо. Тиин РБНЛИ-гэй бyлгэм "эрхим гурбанай" тоодо оробо.
- Hурагшад иимэ хэмжээ ябуулгануудта хабаадаhанайнгаа аша туhаар ганса дуугаржа hурана бэшэ, харин буряад хэлэн дээрээ бодомжолжо hуран, Эхэ байгаалияа, тyрэл нютагайнгаа тyyхэ мэдэхэ болоно, ooрынгoo удха узуурай заншалнуудые yзэжэ ба тахижа эхилнэ, - гэжэ Хэжэнгын юрэнхы болбосоролой интернат - hургуулиин буряад хэлэ ба литературын багша Лариса Абидуева хooрэбэ.
Статистикын тоолоhоной ёhоор, республика дотор буряад хэлэ yзэхэ yхибyyдэй тоо олошоржо байна.
Энэ мyрысooнэй жюриин гэшyyд хэд байгааб гэбэл, Д. Банзаровай нэрэмжэтэ Буряадай гүрэнэй ехэ һургуулиин буряад хэлэ хүгжөөлгын түбэй ахалагша мэргэжэлтэн, һурган хүмүүжүүлгын ухаанай дид эрдэмтэн, доцент О.Б. Бадмаева, Ородой Холбоото Уласай соёлой габьяата хүдэлмэрилэгшэ, Буряадай гүрэнэй шангай лауреат С.Н. Шойдокова, Хэжэнгын номой сангай Хизаар ороноо шэнжэлэлгын таhагые даагша Б.А. Дамбаева, Буряад Уласай арадай артист, Хэжэнгын интернат-һургуули дүүргэгшэ Б.В. Ендонов.