СЛОВАРЬ ЛАТИНСКИХ ВЫРАЖЕНИЙ




PROVERBIA ET DICTA.

 

В художественной и научной литературе, в речи образованных людей обычно используются выразительные, лаконичные латинские крылатые выражения, афоризмы, изречения, пословицы, поговорки, условные термины и сокращения. За каждым из них стоит целая история – обстоятельства жизни людей древности и средневековья, то или иное литературное произведение, необычная или, напротив, обыденная для той эпохи ситуация. Многие из них по происхождению – древнегреческие, переведённые на бывшую более понятной латынь. А по образцу старинных создавались афоризмы и девизы более позднего времени. К античным, греко-латинским фразам восходят многие пословицы и поговорки современных языков. Кроме того, легко запоминаемые латинские крылатые слова и афоризмы позволяют с пользой и вразумлением освоить и закрепить многие языковые явления латыни.

Эта выборка латинских крылатых выражений, условных терминов и общепринятых сокращений предназначена для студентов-гуманитариев. Перевод и комментарий не даются, прежде всего, потому, что этот список должен использоваться как учебный аудиторный материал и как пособие для контроля и самопроверки.

При знакомстве с иностранным языком, на мой взгляд, следует добиваться того, чтобы все изучаемые тексты становились абсолютно ясными – вплоть до максимально точного, даже буквального, перевода. Поэтому я старался представить здесь достаточно простые фразы и слова, по возможности избегая тех образцов, где имеются сложные для понимания неспециалистом лингвистические конструкции – например, конъюнктивное наклонение, трудные случаи употребления латинских времён и падежей и т. п. Небольшое количество лингвистических сложностей присутствует тут из-за популярности и распространённости этих фраз, а ещё потому, что должно же хоть что-то быть оставлено, так сказать, на вырост.

Венгерская лингвистка Като Ломб так писала о своём первом, ещё детском знакомстве с латинскими афоризмами: «Сама я латынь ещё не изучала, но, листая книги моей старшей сестры, наткнулась однажды на латинские поговорки. Зачарованная, по слогам разбирала я звучные, красивые изречения и их венгерский перевод: «Juventus – ventus» («молодо – зелено», дословно: «юность – ветер»), «Per angusta ad augusta» («лиха беда начало», дословно: «через теснины – к высотам»). Так вот, значит, из каких жемчужных кирпичиков можно строить мосты от смысла к смыслу? Несколько пословиц, выразивших народную мудрость в нескольких кристально красивых словах, – и я влюбилась в языки». (Ломб К. Как я изучаю языки. М., 1978. С. 12.)

 

1. A posteriōri

2. A priōri

3. Ab ovo

4. Ab urbe condĭta

5. Ad absurdum

6. Ad fontes

7. Ad hoc

8. Ad Kalendas Graecas

9. Ad maiōrem Dei gloriam

10. Ad patres

11. Aeterna urbs

12. Age quod agis

13. Alea jacta est

14. Alma mater

15. Alter ego

16. Amat victoria curam

17. Amicus certus in re incertā cernĭtur

18. Amicus Plato, sed magis amica verĭtas

19. Anno Domĭni

20. Ante meridiem (a. m.)

21. Aqua vitae

22. Aquĭla non captat muscas

23. Argumentum ex silentio

24. Ars longa, vita brevis

25. Artes liberāles

26. Audāces fortūna juvat

27. Aurea mediocrĭtas

28. Aurōra Musis amīca

29. Aut Caesar aut nihil

30. Aut cum scuto, aut in scuto

31. Aut vincĕre, aut mori

32. Ave Maria (regĭna coeli)!

33. Ave Mater Dei!

34. Ave, Caesar, (Imperātor), moritūri te salutant!

35. Avis rаrа

36. Barbam video, sed philosŏphum non video

37. Bellum omnium contra omnes

38. Bis dat, qui cito dat

39. Carpe diem

40. Casus belli

41. Cave canem!

42. Cetĕrum censeo Carthagĭnem esse delendam

43. Circŭlus vitiōsus

44. Citius, altius, fortius!

45. Civis Romānus sum

46. Cogĭto, ergo sum

47. Conditio sine quā non

48. Confer! (cf.)

49. Consuetūdo est аltĕrа natūra

50. Contra spem spero

51. Contra vim mortis nоn est medicāmen in hortis

52. Corrigenda

53. Credo

54. Credo quia absurdum

55. Cucullus non facit monachum

56. Cui prodest?

57. Cum grano salis

58. Cum tacent, clamant

59. Curricŭlum vitae

60. De facto

61. De iure

62. De mortuis aut bene aut nihil

63. De te fabŭla narrātur

64. De visu

65. Dei gratiā

66. Desiderāta

67. Deus ех machĭna

68. Dictum – factum

69. Dies diem docet

70. Divĭde et impĕra

71. Dixi

72. Dixi et anĭmam levāvi

73. Do ut des

74. Docendo discĭmus

75. Dulce et decōrum est pro patria mori

76. Dum spiro, spero

77. Dura lex, sed lex

78. Dе iure

79. E plurĭbus unum

80. Et ego in Arcadiā

81. Edicio princeps

82. Elephantum ех muscā facis

83. Epistŭla non erubescit

84. Errāre humānum est

85. Errāta

86. Et cetĕra (etc.)

87. Et fumus patriae est dulcis

88. Et tu autem, Brute! (Et tu quoque, Brute! Et tu, Brute!)

89. Ex cathĕdra

90. Ex libris

91. Ex officio

92. Ex oriente lux

93. Exempli gratia (е. g.)

94. Exemplis discĭmus

95. Festīna lente

96. Finis corōnat opus

97. Genius loci

98. Gens una sumus

99. Graecum est, non legĭtur

100. Gratis

101. Gutta cavat lapĭdem

102. Habent sua fata libelli

103. Hannĭbal ante portas

104. Hic et nunc

105. Hic Rhodus, hic salta!

106. Hic sunt leōnes

107. Histōria magistra vitae

108. Hodie Caesar, cras nihil

109. Hodie mihi, cras tibi

110. Homo homĭni lupus

111. Homo novus

112. Honōres mutant mores

113. Honōris causa

114. Horror vacui

115. Ibi victōria, ubi concordia

116. Ibidem (ibid.)

117. Id est (i. e.)

118. Idem (id.)

119. Ignorāmus (et simper ignorabĭmus)

120. Ignorantia nоn est argumentum

121. In memōriam

122. In nomĭine Patris et Filii et Spirĭtus Sancti

123. In saecŭlō saeculōrum

124. In vinō verĭtas

125. In vitro

126. In vivo

127. Incognĭto

128. Inter arma tacent Musae

129. Ipse dixit

130. Item

131. Ius taliōnis

132. Iustitia regnōrum fundamentum

133. Labor omnia vincit

134. Lingua est hostis homĭnum amicusque diabŏli et feminārum

135. Locus commŭnis

136. Loсо citāto (loc. сit.)

137. Lupus in fabŭlā

138. Lux veritātis

139. Magister dixit

140. Manus manum lavat

141. Mare nosrtum

142. Mea culpa (mea maxima culpa)

143. Medĭce, cura te ipsum

144. Mens sana in соrрŏrе sano

145. Miles gloriōsus

146. Miscellanea

147. Modus vivendi

148. Natūra non facit saltus (Histōria non facit saltus)

149. Navigāre necesse est, vivĕre non est necesse

150. Nemo nascĭtur doctus

151. Nomen est omen

152. Nomen nescio (N. N.)

153. Nomĭna odiōsa sunt

154. Non olet (Pecunia non olet)

155. Non progrĕdi est regrĕdi

156. Non scholae, sed vitae discĭmus

157. Nosce te ipsum

158. Nota bene (NB)

159. Nulla dies sine lineā

160. Nulla regŭla sine exceptiōne

161. O tempŏra, о mores!

162. O, sancta simplicĭtas!

163. Omnia mea mecum porto

164. Omnia vincit amor

165. Opĕre citāto (op. cit.)

166. Orbis terrārum

167. Orа et labōra

168. Otium post negōtium

169. Panem et circenses! (Panem et circumvenīres!)

170. Pars pro toto

171. Passim

172. Pater familias

173. Pater noster

174. Pater patriae

175. Patria potestas

176. Pax Romāna

177. Pax vobiscum!

178. Per aspera ad astra

179. Per risum multum debes cognoscĕre stultum

180. Pericŭlum (est) in morā

181. Perpetuum mobĭle

182. Persōna (non) grata

183. Philosōphiae doctor (Ph. d.)

184. Plenus venter nоn studet libenter

185. Post factum

186. Post hoc, ergo propter hoc

187. Post meridiem (p. m.)

188. Post mortem nihil est, ipsaque mors nihil

189. Post scriptum (P. S.)

190. Primus inter pares

191. Pro et contra

192. Pro formā

193. Qualis artĭfex pereo!

194. Qualis rex, talis grex

195. Quantum satis

196. Quo vadis?

197. Quos ego!

198. Repetitio est mater studiōrum

199. Requiem aeternam dona eis, Domine

200. Res gestae

201. Res publica est res popŭli

202. Salus populi suprēma lex (Salus rei publicae suprēma lex; Regis voluntas suprēma lex)

203. Sancta simplicĭtas!

204. Sapĕre aude!

205. Sapienti sat

206. Scientia potentia est

207. Scilĭcet (sc.)

208. Sequens (sq.) / Sequentes (sqq.)

209. Sero venientĭbus ossa

210. Si vales, bene est, ego valeo (S.V.B.E.E.V.)

211. Si vis pacem, para bellum

212. Sic transit gloria mundi

213. Sic!

214. Similia similibus curantur

215. Sine annō (s. a.)

216. Sine doctrinā vita est quasi mortis imago

217. Sine irā et studiō

218. Sine locō (s. l.)

219. Sit tibi terra levis

220. Solus cum solā non cogitabŭntur orāre «Pater noster»

221. Spirĭtus vini

222. Stabat mater dolorōsa

223. Status quo

224. Sub rosā

225. Sub specie (Sub specie aeternitātis)

226. Suum cuique

227. Tabula rasa

228. Taedium vitae

229. Terra incognĭta

230. Tertium nоn datur

231. Ultĭma ratioregum

232. Ultĭma Thule

233. Urbi et orbi

234. Vade in pace

235. Vade mecum

236. Vae victis!

237. Vale!

238. Veni, vidi, vici

239. Verba volant, scripta manent

240. Verbātim

241. Versus (vs.)

242. Verte!

243. Veto

244. Via dolorōsa

245. Vide!

246. Vita nostra brevis est

247. Vita sine libertate nihil

248. Vivĕre est cogitāre

249. Vivĕre est militāre

250. Vivos voco

251. Volens nolens

252. Vox popŭli – vox Dei



Поделиться:




Поиск по сайту

©2015-2024 poisk-ru.ru
Все права принадлежать их авторам. Данный сайт не претендует на авторства, а предоставляет бесплатное использование.
Дата создания страницы: 2019-03-15 Нарушение авторских прав и Нарушение персональных данных


Поиск по сайту: