Ом-Аъ-Гуру-Ваджрадара-Джецун-Геше-Джампа-Тинлей-Сарва-Сидхи-Хум-Хум.
Ом-Аъ-Гуру-Ваджрадара-Вагиндра-Сумати-Шасанадхара-Самундра-Шри-Бхадра-Сарва-Сидхи-Хум-Хум.
Ом-Аъ-Гуру-Ваджрадара-Вагиндра-Сумати-Крити-Сарва-Сидхи-
Хум-Хум. (3,7,21,108 катап)
«Оттуушкун» үжүглелиниӊ
(проектизиниӊ) «Хүн чуруму»:
73) «К»-Күске үжүүнүӊ сагылгазы:
(23:30-01:30 шакта) - Удуп-тыштаныр.
«Эрткен үезин арыглаар» Келин-Идамының ёзулалын болдурар.
74) «Н» -Инек үжүүнүӊ сагылгазы:
(01:30 - 03:30 шакта) - Удуп-тыштаныр.
«Амгы үезин арыглаар» Ада-Ие Бурганнарының ёзулалын болдурар.
75) «П» -Пар үжүүнүӊ сагылгазы:
(03-30 - 05:30 шакта) - Удуп-тыштаныр.
«Келир үезин арыглаар» Күдээ-Идамының ёзулалын болдурар.
76) «Т» -Тоолай үжүүнүӊ сагылгазы:
(5:30 - 7-30 шакта) - Мага-ботка «Оттуушкун» ёзулалын болдурар.
77) «Л» -Улу үжүүнүӊ сагылгазы:
(7:30 – 9:30 шакта) - Эртенги «Шайлаашкын» ёзулалын болдурар.
78) «Ч» -Чылан үжүүнүӊ сагылгазы:
(9:30 - 11:30 шакта) -Үжүк-бижикке «Таныштырыг» ёзулалын болдурар.
79) «Г» - Аът үжүүнүӊ сагылгазы:
(11:30 – 13:30 шакта) - Аалчыга «Ужуражылга» ёзулалын болдурар.
80) «Х» -Хой үжүүнүӊ сагылгазы:
(13:30 - 15:30 шакта) - Өг-бүлеге «Дыштанылга» ёзулалын болдурар.
81) «М» -Мечи үжүүнүӊ сагылгазы:
(15:30 – 17:30 шакта) - Салгалга «Мөөрей» ёзулалын болдурар.
82) «Д» -Дагаа үжүүнүӊ сагылгазы:
(17:30 – 19:30) –Аал-оранынга «Амыдырал» ёзулалын болдурар.
83) «Р» - Ыът үжүүнүӊ сагылгазы:
(19:30 – 21:30 шакта) - Чонунга «Чогаадылга» ёзулалын болдурар.
84) «В» -Хаван үжүүнүӊ сагылгазы:
|
|
(21:30 - 23:30 шакта) Амы-хуузунда
«Мөргүл» ёзулалын болдурар.
«Бодалдыӊ кедизи - боттанып чорзун!
Күзелдиӊ экизи – күүскетинер болзун!»
85) Сарыг-Шажынны күзелдии-биле доктаамал боттандырып, өөренир улус, аргалыг-ла болза Күрү-Башкызынче «Көрнүүшкүн» бижиин долдуруп, ужуражып алырга эки.
Сагындырыг:
86) Дээди Башкым Буянын бодап,
Четпестерин коптарбас болуйн.
Берген билиин боттандырарда,
Сеткилимден боданып чорууйн.
87) Башкывысты өөртүр болзумза,
Онуун артык өргүл-сөң-даа чок.
Башкы меңээ амыраар болза,
Онуун бедик боттандырыг чок.
88) Күрү-Башкым кайгамчык арыг
Сарыг-Шажын оруун дамчытты.
Бодум ону өттүнүп чорааш
Шаам-биле боттандырыптайн.
89) Өлүм шагы чедип келирин
Бодап чорааш чүдүп ап чорууйн.
Сөөлүнде човулаңнардан
Хосталы бээр аргалыг болуйн.
90) Очалаңдан сестип чорааштың
Канчап Буян боттандырар мен?
Човулаңны сактып келгештиң
Башкым чаглаан хүлээп алыр мен.
91) Чаглактанып шыдаар болзумза,
Онуун артык өргүл-сөң-даа чок.
Үш-Эртине бойдузун тудар
Оон бедик боттандырыг чок.
Буян-Кежиин өргүүрү:
92) Орук-Декпе чадаларынга,
Кызымакай чүткүлдүүм-биле
Чыып чорааш чедип алганым
Буян-Кежиим чедингир болзун.
93) Бүгү дириг амылыгларым
Бо-ла ышкаш тодаратынып,
Мага-боттуң болгаш чүректиң
Аарыгларын эдилевезин.
94) Кай-хире-даа көвей амылыг
Дөгерези човулаңнардан,
Адырылгаш кадык-чаагай бооп
Мөңге аас-кежиктиг болзуннар.
|
|
95) Бүгү дириг амылыгларның
Чаңгызы-даа артпайн шуптузу,
Чоннуң, Бурганнарның аас-кежиин
Чедип алыр буянныг болзун.
96) Олар угаан хосталгазынга
Удавайын чедип алзыннар.
Ынчан, ам-на очалаң өжүп,
Эзилгештиң чидип арлы бээр.
97) Каптагайны дола бергени
Амылыглар чыргал-дыжы дээш,
Манждушири Бурганы ышкаш
Чырыткылыг угааныг болуйн.
98) Арябала Бурганы ышкаш
Энерелдиг сеткилдиг болуйн.
Очур-Маанай Бурганы ышкаш
Күчү-күштү эдилеп чорууйн.
99) Гуру-Башкым айтып бергени
Сарыг-Шажын өөредиглери,
Кандыг-даа аар сагышсыралды
Экиртиптер шынарлыг эм-дом.
100) Өөредигниң бо эртинези,
Каптагайны долдуруп чоруур
Өртемчейлер бүгүдезинге,
Чечектелип сайзыраар болзун.
101) Чырыткылыг Будда Бурганга,
Сарыг-Шажын билиглеринге,
Ыдык Чүдүкчүлер чыыжынга
Даяныптар күштүг бүзүрел
102) Бүгү дириг амылыгларның
Угаанынга быжыгар болзун.
Ооң-биле Эртинелерниң
Орук-Чолун хүлээп ап чорзун.
103) Моон соңгаар бо делегейге
Эмнетинмес аарыг-ажыктан,
Аш-чуттардан, дайын-чаалардан
Човулаңнар черле турбазын.
104) Эрте берген чуртталгаларда
Дөгерези авам бооп чораан,
Бүгү дириг амылыгларым,
Азып-тенип муңчулбазыннар.
105) Ак орукту айыткап чоруур
Эртинелиг Башкыларынга
Амылыглар ужурашкаштың
Кежик-Чолун чаалап алзыннар.
106) Соңгу оруун тодарадып ааш
Эчис-төнчү дыштаныышкынныг,
Долу чырыткылыг байдалга
Удавайын чедип саадазын.
107) Арыг шынчы алдынып чораан,
Чорук-херээ үре-түңнелдиг,
|
|
Бойду-Садыларның болгаштың
Буддаларның айызы-биле,
108) Шак ол ышкаш мээң бодумнуң
Бедик чүткүлүмнүң күжү-биле,
Номчуп дооскан чалбарыгларым
Чоорту бүдүп боттаны берзин:
«Кураай-Курай! Кураай-Курай!»
«Номчукчунуӊ кичээнгейинге»
I. Тывалап ѳрүп каан кандыг-даа СУДУРЛАРНЫботтандырып эгелээрде, баштай, Сарыг-Шажын ѳѳредииниӊ арыг салгал-шугумун эдилеп чоруур чүдүкчүнү, «Үндезин Башкызы» кылдыр хүлээп алгаш, судурнуӊ дорт дамчыдылга-айызын четтирип, дараазында салгалга арыг кылдыр номчуп-тайылбырлаар эргени хүлээнип алыр ужурлуг силер. Бо дээрге-ле, Алдын Буддадан херелденип келген, «Байлакшыл» ёзулалы ол-дур.
II. Кандыг-даа СУДУРЛАР ѳртек чок болур. Ынчалза-даа Тыва чонувус үлегер домаа: "Халас Кежик - Кежик болбас, Харыы Сеткил - Хирлиг чорбас!" - дижир болгай. Сүзүглээр кижи, Башкызын чырык угааныг Будда кылдыр кѳѳр болгаш сѳс-домааныӊ үнезин боду хүндүлеп кѳѳр ужурлуг. Бо дээрге-ле, Үндезин Башкызын үлегерлээн, «Мѳзү-Шынар» ёзулалы ол-дур.
III. Дорт дамчыдылга айызы чокка, СУДУРНУ бүдүү бодунга номчуур кижи, авторнуӊ холун актап, ак сеткилиӊерден каъш-даа акшаны «Өргүл» кылыр шилчидип чоруур болзуӊарза, угааныӊар хири (хай-бачыдыӊар) арыгланып Буян-Кежииӊер улгадыр. Бо дээрге-ле бодунуӊ менээргелин эвээжедип турар, «Шыдамыкай чорук» ёзулалы ол-дур.
IV. Сарыг-Шажынчы кижиниӊ, ай санында, «Үндезин Башкызынга өргүлүнүӊ» хемчээли, амыдыраар орулгазындан (шалыӊ-пенсия-пособие-садыг-саарылгадан) 10% болур ужурлуг. Чижелээрге: Бо судурну номчаанындан 450 акша ажылдап алыр болзуӊарза, 45 акша (10%-зу) Автор-Башкызынга четкен турар ужурлуг. Бо дээрге-ле, угаанынын байыдып чоруур, «Кызымакай чорук» ёзулалы ол-дур.
V. Кандыг-даа Тыва-Ужур сагывас болгаш биле тура-ла «Будда Башкызыныӊ бодалын» оорлаар болгаш сагылдарын хажыдар кижилерге: "Дараазында чуртталгаларда эки тѳрүмелге чединмейн баар, хилинчээ улуг салым-хууну эдилеп чоруй баар!" - дээрзин сагындырып каалы. Бо дээрге-ле, сагыш-сеткилди чырыдып чоруур, «Мерген-Угаан» ёзулалы ол-дур.
VI. Үндезин Башкызынга аалдап келген кижи:
1) Баштай мендилешкеш, Күнгүрваа баарынга үш катап тейлеп алыр.
2) Оон арыг хадак-биле «Ѳргүлдерин» Башкызынга сѳӊнээр.
Буруузун миннип, сагыш-сеткилин ажыдып бээр.
4) Башкызыныӊ арга-сүмезин алыр.
5) Сарыг-Шажын ѳѳредиин чонга дамчыдып бээр кылдыр, «Чалалга» дугуржуп алыр.