ГIор-Дади, ГIор-Дади,
Хьо маьрша воагIалва,
Беркате шераца,
Хьо маьрша воагIалва,
Хьо воагIа гаьнара, тха дика Дади,
Хьай бе йоаллаш, Iаса йолаш,
Хьай ги доаллаш, гали долаш,
Хьо сиха воагIа, тха дика Дади,
Тхона веза хьо, тха хьамсара Дади,
Хьай хулчешца, лоа дIатетташ,
УрагI-пхорагIа, когаш детташ,
Iаса лаьтта увттаеш,
Михо мож хьа ловзаеш.
Маьрша ва хьо, дика Дади,
Маьрша ва хьо, веза Дади.
Гали дахьаш, воагIа хьо,
ХIамаш дахьаш, воагIа хьо,
Маьрша ва хьо, дика Дади,
Маьрша ва хьо, веза Дали.
Дади, Дади, воагIаргва,
Цо совгIаташ, дахьаргда.
Лургья вайна цо, бананаш,
Кхораш, Iажаш е гранаташ,
Маьрша ва хьо, дика Дали,
Маьрша ва хьо, веза Дади.
Дади вола, Дади вола,
Тхона хIамаш, дахьаш вола.
Лайчоалпинг, йоалош, вола.
Маьрша ва хьо, веза Дади.
Тхо хьона, духьал доагIаргда,
Хьога моаршал хоаттаргда,
Лайчоалпинг мархIа йолларгья,
Цунца хоза ловзаргда.
САДОВ СЕДКЪА
Сийнча сигала, маьркIажа хана,
Садов седкъа сигала боаг,
Гонахьа болаш луре ала,
Цхьа хоза лур цу фега доаг.
Малх чубузар ше чакхдаьнна,
Дунен сердал цигга дIайов,
Сийрда доага жIовхьар сана,
Из боага седкъа сигала тов.
КIоаргача сиглен тхов дIалаьца,
Сигларча седкъий Iулл хьаотт,
Лакхера ший меттиг хьалаьца,
Садов седкъа цигга дIаотт.
Бийсана Iенаш ада даьлча,
Сахула меха-фе удаш хулл,
Цо хьунаш самайоахаш хилча,
Сиглара хьежаш седкъа хулл.
Из эгаш улл сигленах Iочу,
Ший луре зIанарашта юкъе,
Цун бIаргех ухаш из хий долча,
Коаргача сигаленна бухе.
КЬУ
БатагIа йоаллорг, батагIа елла,
Наьха цIагIа чуийра къу,
Фусам да, хьасомаваьнна,
Яьлар топ, цо вийра къу.
Волаш вале, къаьра къу,
Хургда хьона, из хьай у,
Цкъа цхьан цIагIа цхьа топ яргья,
Iа мел йиъар мерех яргья.
Къаьрача къуна, вай лу жоп,
Еттар хьона, цIендас топ,
Наьха рузкъа, дахьа гIерте,
Iоажал латтаргья, хьа керте.
КОЛОКОЛ-ГАУРГАЛ
Гола-Гола, га ургола,
Нанас ваь, кхо воша ва,
Гола-Гола, шолваь ва,
Га-ургола, ше ваь ва.
Футтара беша, царех оал,
Гола-Гола, коло-кол,
УрагI уллаш, йолча голах,
Оалаш мад вай, га ура гол.
Колийга из кола, кадаш,
Гаургола, белхаш белх,
Ургол гола, корзагIа лелхаш,
Цара бераш, класс чудех.
Гола-Гола-гаургола,
УрагIа уллаш, йола гола,
Нанас ваь, кхо воша ва,
ЦаI кадаш, вожвар велхаш,
Гаурголинг, халхалелх,
халхалелхаш, ветталуш.
Цо вежарий, гIаре бу,
Цара гIараш, хьахезача,
Бераш классера, ара уд.
Ара ловзаш, доахкаш хилча,
Ловзар дите, юха чу уд.
ТУШОЛ-КОТАМ
Тушол-котам, ва Тушоли,
Яхьаш бIаьстий, йола хьа!
Тушол-котам, ва Тушоли,
Дахьаш беркат, йола хьа!
ГIетта йоагIа Тушол-котам,
Хоза ткъамаш лестадеш,
Сихха йоагIа Тушол-котам,
БIаьстий ялар тешал деш.
Ва тушоли, дIа ма гIолий!
Ай! Мичара йоагIа хьо?
Ва тушоли, маьрша гIолий,
Ай! Мича дIа йода хьо?
– БIайхача махкара, йоагIаш я со,
БIаьстан кхаъа, бахьаш хьа,
Укх вай маьхка кхаьча я со,
Таьлми даккха, йоагIаш хьа.
БIаьстий йоагIа, бIаьстий йоагIа,
Ахкан беркат цунца доагIа,
Хоза кхаъа аз шуга боах,
Шоана дика ловцаш доах,
Ноаной мара бераш доахкаш,
Шаьрача ара готаш йоахкаш,
Вахара беркат Дала лулда,
Маьрша вахар, иман гулда.
АтагIа баь тIа, бераш ловзаш,
Лоаман босагI, дажаш жа,
Шера къовхашка, лигаш ловзаш,
ХьунагIа гIолла, йодаш ча,
– Баркал хьона, ва тушоли,
Хоза кхаъа, баьккхар la,
Баркал хьона, ва Тушоли,
Ловцаш дика даьхар Iа.
«АНГУШТЕ»
Ангуште, Ангуште, ловзара аре хьона гуш я,
Ангуште, ангуште кIантий тоба хьо хье я,
Говза ловзаш, кадай ловзаш,
Бургац вай, чутохаргья.
Марадонна шуца веце, шек ма довла, кIаттIа бац,
Духьал ловзар, Пеле веце,
ГIалгIай кIантий, эшаргбац.
Яхье довла, гIалгIай кIантий,
Къувсаш бургац, уда е,
КорзагIа довла, гIалгIай кIантии,
Бургац тхьуже чукIирье.
Чехка ловза, кадай хьовза,
Хьаькъал, сабар, денал эш,
Уж кхоъ доацаш, ког ма ловза,
Ишта ловзе, вожаш эш.
Ловза кIантий, хьовза кIантий,
Мег вай аьттув, аьттув бала,
Яхье довла, гIалгIай кIантий,
Аьттув лулба, вайна дала.
Тоха мIарга чIоагIа, экхае,
Аьттув болча, лостае,
Ловзара говзал, вай киловзал,
ШайтIа поалах, кхостае,
Бургац ловзош, ловзош, наIара тхьуже, чукIирье.
ЛОАМАНЦАРА-ЛАЬЧА
Лоаманцара Лаьча, Ла-ла-ла,
Аренцара кхокха, Ла-ла-ла,
Хьажал хьай Мама, Ла-ла-ла,
Хьай хозача Нейцига, Ла-ла-ла.
Магасера гIетташ, Ла-ла-ла,
Ер дуне техкаш, Ла-ла-ла,
Ше лелар из ва, Ла-ла-ла,
Хьа хоза Нейц ва, Ла-ла-ла,
Москвеpa гIетташ, Ла-ла-ла,
Лондоне воссаш, Ла-ла-ла,
Хьажал хьай Мама, Ла-ла-ла,
Хьай хозача Нейцига, Ла-ла-ла,
Гаргарча наха, Ла-ла-ла,
Из гаргара саг ва, Ла-ла-ла,
Ший даьне-нанне, Ла-ла-ла,
Из визза воI ва, Ла-ла-ла,
Дикача КIантий, Ла-ла-ла,
Из визза доттагI, Ла-ла-ла,
Iа йинча йиIий, Ла-ла-ла,
Хьамсара везар, Ла-ла-ла,
Лоаманцара Лаьча, Ла-ла-ла,
Аренцара кхокха, Ла-ла-ла,
Хьажал хьай Мама, Ла-ла-ла-,
Хьай хоза Нейцига, Ла-ла-ла,
БIАЬСТИЙ
Арений баьцаш, ла-ла-ла,
Цу баьца зизаш, ла-ла-ла,
Хьажал хьай Мама, ла-ла-ла,
Хоза бIаьстий яьннай, ла-ла-ла.
Кхокарчи ловзаш, ла-ла-ла,
Лаьчарчи декаш, ла-ла-ла,
Хьажал хьай Мама, ла-ла-ла,
Хоза бIаьстий яьннай, ла-ла-ла,
Кукали кхайка, ла-ла-ла,
Тушоли гIетта, ла-ла-ла,
ЛадувгIал Мама, ла-ла-ла,
Кукали кхейка, ла-ла-ла,
Хьажал хьай Мама, ла-ла-ла,
Тушоли гIетта, ла-ла-ла.
Тоатолгаш удаш, ла-ла-ла,
Гур-гурре хьувзаш, ла-ла-ла,
ГIор-гIорре детташ, Ла-ла-ла,
БIаьстан ди къувкъаш, ла-ла-ла,
ДIахьажал Мама, ла-ла-ла,
Хоза бIаьстий яьннай, ла-ла-ла,
Яхийтал мама, ла-ла-ла,
Со баь-тIа ловза, ла-ла-ла,
Хеначура Кукал, ла-ла-ла,
Аз лоацаргма яр, ла-ла-ла,
Тушоли котам, ла-ла-ла,
Аз хьоастарг-ма яр, ла-ла-ла,
Яхиктал мама, ла-ла-ла,
Со баь-тIа ловза, ла-ла-ла.
ХОЗА БIАЬСТИЙ
ДIахьажал, дIахьашал Мама,
Хоза бIаьстий, хьаяьнний Мама,
ХьунагIа Кукал, кхейк Мама,
Вай гаьнтIа, хьазилг дек Мама,
ДIахьажал, дIахьажал Мама,
Хий додаш гур-гур, йоах Мама,
ЛадувгIал, ладувгIал Мама,
Ди къувкъаш къур-къур йоах Мама,
Цо дуне хьахоздаьд Мама.
ДIахьажал, дIахьажал Мама,
Тушоли хьакхаьчай Мама,
ДIахьажал, дIахьажал Мама,
Вай коа-тIа, буц яьннай Мама,
Тушоли хьакхаьчай Мама.
Вай коа-тIа, буц яьннай Мама.
Аренца кхокха ловз Мама,
Лоаманца Лаьча дек Мама,
Хоза бIаьстий хьаяьннай Мама,
БIаьстанца са дог ловз Мама,
Яхийта со ловза Мама,
Тушоли хьалоацаргьяр аз,
Яхийта со ловза Мама,
Кукали хьоастаргьяр аз,
Яхийта со ловза Мама,
Тушоли хьалоацаргьяр аз,
Кукали хьоастаригьяр аз.
Яхийта со ловза Мама,
Гечолгаш дIадукъаддар аз,
Яхийта со ловза Мама,
Тоатольгаш хьалувцаддар аз,
Гечолгаш дIадукъаддар аз,
Тоатолгаш хьалувцаддар аз.
Яхийтал со ловза Мама,
Гечольгаш дIадукъаддар аз,
Тоатолгаш хьалувцаддар аз.
IА ЮЪАР КIЕЙ БАПИГ ЯЦИ
Iа юъар кIей бапиг яций,
Iа мелар шекар-чей даций,
Хьо воацар кхы воацаш яций,
Хьо ца хилча ца мегаш яций.
Iа увзар тхьамка лорд яций,
Iа дувцар дош доацар даций,
Хьо воацар кхы воацаш яций,
Хьо ца хилча ца мегаш яций.
Шин пелгаца кийна гIоз баций,
Из хувца хьа торо яций,
Хьо воацар кхы воацаш яций,
Хьо ца хилча ца мегаш яций.
Чуласта хьа фусам яций,
Из хьа е вIаштIехьа даций,
Хьо воацар кхы воацаш яций,
Хьо ца хелча ца мегаш яций.
Хьа коа-тIa бетта ет баций,
Хьа коа-тIа йожа говр яций,
Хьо воацар кхы воацаш яций,
Хьо ца хилча ца мегаш яций.
ГОРА-ЛОАМ
Гуш хьал урагIа, га ура ба хьо,
Оло оме, Iол Iочу ба хьо,
Гаура лоама, хьал Iол болаш,
УрагIа юха чу, гоама болаш,
БагIаш ба хьо, га ура-лоам,
Эрсашта гора, вайна лоам.
ОАРКXАЛГ-ТАРЕЛКА
Ор гуш хьаге, ор гулга долаш,
Тара да элга, олг санна долаш,
Ор гуш лакхе, кIоарга да хьо,
Тара луш элга, герга да хьо,
Тхона оаркхилг, пхьегIа я хьо,
Тара долаш эльга, тара элка да хьо,
Оаркхалг йоах, хьогI гIалгIаша,
Тарелка эле, оал эрсаша.
МАРЕМ
"Марем" яха тха, школе,
Берашта йоаккха, техьле я,
"Марем" яха тха школе,
Дунен Iилман, сердал я,
Сийдолча наьна, цIерагIа йолаш,
"Марем" хьо тха нана я,
Маьхка воIо, хьалъя йолаш,
Хьо тха дунен, сердал я.
Даькъал хайла, виIий нана,
Хьо санна кIант цо, кхеверах,
Даькъал халва, тха Микаил,
Тхо хьай бераш, лархIарах.
Маьхка воI, ва хьо Микаил,
ГIалгIай къамо, хьа сийдеш,
Маьрша вахалва, тха Микаил,
Маьхка сий Iа хьаллакхдеш.
Даькъал хийла, виIий нана,
Хьо санна кIант, цо кхеверах,
Даькъал халва, тха Микаил,
Тхо хьай бераш лархIарагI.
АГА ИЛЛИ
Ког-ког келла ког,
Албохча элан ког,
Шунаш даьча несий ког,
Хоттала ийккха боабаь,
Бей-тIа хьекха цIенбаь,
Ког-ког келла ког,
Албохча элан ког,
Шунаш даьча несий ког.
ДIакхийтта лозабаь,
Лозабича билха,
Ког-ког келла ког,
Албохча элан ког,
Шунаш даьча несий ког.
Ольг денна хьаста,
Мами бенна тебаь,
Ког-ког келла ког,
Албохча элан ког,
Шунаш даьча несий ког.
Оли аьнна бужабаь,
Боли аьнна тхьовсабаь,
Ког-ког келла ког,
Албохча элан ког,
Шунаш даьча несий ког.
БIаьстий баь-тI.а адалахь,
Аьхкий хичу лувчалахь,
Ираз долаш бахалахь,
Ког-ког келла ког,
Албохча элан ког,
Шунаш даьча несий ког.
XОВЛИ-ДОВ3АЛИ
Хьона гац из,
Сона а гац,
Бакъда цун оаз,
Вайна хоз? (Лувкхера).
Ахкана цхьан метте дах,
Гуйранна, гIайтта дIадолх? (ГIанаш).
ДIакхоачарг воацача говраца, гIаш гаьна аргIе
дагIа КIай боамбе аргIаш? (Морхаш).
Из ца хилча-
Кад вай, леткъ,
Из хьадеча
Уд вай, лежкъ? (ДогIа).
Ферта тIа улла,
КIай бохча,
Бохчана уллув -
ЦIе ахча? (Сигле, бутт, седкъий).
Пхе веший юкъара ков. (ТIаьръюкъ).
Чура цIенда араваьлча доха цIа? (Фуъ).
Когаш дац, кильгаш дац, коч езаш а ба? (ГIайба).
Дахача хана улл, леча хана уд? (Лоа).
ХОВЛИ-ДОВЗАЛИ БЕЙТАШ
ВагIаш ва из зIамига Мути,
Тов мо цIе я керта тути,
Массавар цун сий де отт,
БIаргавейча букара отт.
(Баьца комара)
Хулаш, хулаш доаккха хулаш,
Хул со барзкъах ара дувлаш,
Барзкъа кхесса курадаьннад,
Наха даъа накъадаьннад.
(БIар)
Йоаккхача сега бIаь шу даьннад,
Ала йиш яц цун букъ тIабаьннаб,
УрагIа яха нийса латт,
Гаьна-гаьна хьежаш латт,
Хуле Iоажал цунна тIаотташ,
Хургда цIа цунах хъалъотташ.
(Корсам-ель)
Эга бе со сетта бе со,
Хьона цунах тоам хургба,
Сона цунах тем хургба.
(Iаж)
Лоа санна кIей я,
КIора санна Iаьржа я,
Бумбарг санна ювсалу,
ШейтIа санна кхувсалу.
(Къаж-къайг)
ЛоархIам хац цунна,
Боарам хац цунна,
Цхьа оамал цунга хоза тов,
Вейга кхайка цунна хов.
(Бекарг)
Бекъа тIа дагIаш цхьа цIалг да,
ЦIалгачу вагIаш назманча ва,
ЦIи фуй цун?
(Алкхашк)
Говр а яц, Iаса а дац,
Йол чухьекхаш соцаш а дац.
(Йолхьинг)
Кадай я из зIамига бакъилг,
Фордал дехьа дIа-юха ухарг,
Соалора санна Iаьржа ба букъ,
КIей ба накха, кIей я юкъ.
(ЧIагарг)
КIора санна Iаьржа я из,
ЦIогIа детт цо яхаш «гIиркъа»
Яц из борала астагIа,
НIанашта къиза я моастагIа.
(ХьаргIа)
ЗIок кIей лесташ ше Iаьржа я,
НIанашта, мозашта моастагI я.
(ХьаргIа)
ЗIамига ва из Iовдилг,
ТIаювх моакха гIовтилг,
Массадола ковнаш техкаш лел,
Цирхаташ лехьадеш из хел.
(Iаьржа хьазилг, воробей)
СА ДОАХКА ХIАМАШ
Малаш ба лелаш вейла лакхагIа,
Когаш дагIаш долаш урагIа.
(Мозий)
Iаьржа я из хьаргIа яц из,
МуIаш яле а бугIа яц из,
Ялх ког ба цун бIаргаш доацаш,
ГIетта йоагIаш цо бIув йоах,
Ше Iохейча лаьтта оах.
(Бумбарг)
ГIетта доагIар оалхазар,
ТIкъамех йоахкаш бедараш йоацаш,
ДегI хьуладе петар йоацаш,
ЗIок цун чIоагIа йIаьха я,
Оаз цун чIоагIа йиткъа я,
Теха наха из дувргда,
Сега цIий цига IогIоргда.
(Юв етта зунгат)
ГIетта даогIа из цIузабий,
Лоткъам беш ший узамбий:
«Къинош деш со дукха лийннад,
Наьха цIий аз дукха мийннад».
(Юв етта зунгат, комар)
«Баьдеча цIагIа маьхкарий,
Хьадеш боахк цхьа гурмалий,
Ду цар хьа из маьхий доацаш,
Е хьалбаккха хьоаса боацаш».
(Нокхарий мозий)
Баьхкар кIантий дагараш доацаш,
Хьалдир цIенош саьнаш доацаш.
(Зунгатий, цар боарз)
Ба из гув ше урагIа болаш,
Ког мел баьккхача къоргаш йолаш.
(Зунгатий боарз)
БIаргаш да цун, цIацIкъамаш дац,
Ткъамаш дале а гIетташ бац.
(Чкъара)
ДагIа беша кIозилгаш,
ТIаювхаш кIей кочилгаш,
Юкъера дог цар дошо да,
Ховлий хьона уж фу да?
(Зизаш)
Латташ я из ткъов,
Йизза йоал чу Iов,
Кий цо шийна тIатиллай,
Хьастам теха IотIачIогIъяй.
(Мака бурилг)
Шера бале а, форд ма бац из,
Дошув дале а, ахча дац из,
Тахан кхай тIа из дале а,
Кхоана шун тIа из хургда.
(КIа)
ЯгIаш я цхьа баьццара кIотарг,
Кулг дIатохе тохаш цо церг.
(Нитташ)
IаддаргIа санна сетта болаш,
Эхкий цонашка из кхест,
Iай отара кIал хул хьалъуллаш,
ДотогIа тара бос цун лест.
(Мангал)
Кха мел дода, дода из тедаш,
Iаьржача маькха улхаш хедош,
Кха кхоачаделча юха дерз,
Iаьржа маькх юха теда ез.
(Нух)
БIаргаш тIадаьнна ягIаш я из,
Селий мотт ше бувцаш я из,
Сагал санна кхувсалу,
Саго санна цо нек ду.
(Пхьид)
Хьаэца йиш яц, кулг хьакха йиш яц,
Ворда тIа била, цIаба йиш яц.
(Техкарг)
Ушалийла ягIа цхьа ГIойсет,
Массазза цо ший цIогIа детт.
(Пхьид)
Сигаленах хьал кхеташ хул из доаккха,
Цунах беррига шийтта шод боалл,
Шод мел боаллача йиъ га ягIа,
ХIара гаьнах ворхI зиза доалл.
(Шу, год)
Цхьа кIотарг я ара ягIаш,
ВорхI гIа да цунагIа дIадагIаш,
Техьанахьара уж кIей да,
КIалтIара даьхача Iаьржа да.
(КIира, денош)
Шийтта эрзе, шовзткъе шийтта чIагарго,
КхобIаь кховзткъе пхиъ алкхашко,
Цхьа фуъ даьд.
(Шу, бетташ, кIираш, денош)
БагIа хи, хенах йоалл шийтта га,
ХIара гаьн тIа биъ бIи боал,
ХIара бIена чу ворхI кIориг ягIа,
ХIара кIорига цхьа ткъам кIей ба,
ЦаI Iаьржа ба.
(Шу, бетташ, кIираш денош)
Ийчен кIала, ийчен кIала,
ЦIог дола даьций тебаш лела.
(Циск)
Да из зIамига, да цун мекхаш,
Дувшдаь бIаргаш, тъьайса доацаш,
Берашта фаьлг бувц, дукха чулоацаш.
(Циск).
ЗIамига да цун тIодилгаш,
ТIодех йоахкаш мIарилгаш.
(Циск)
Сийна йовлакх, цIе ба орг,
Цунна тIагIола ба из лелаш,
Массанега хьежаш, белаш.
(Малх)
Уллаш ба кIувс боаккха, боаккха,
Хьога йиш яц цу тIа гIа баккха.
(Сигале)
Сийнача чаьтаро деррига дуне кIаллацад.
(Сигале)
ВагIа Пата, ший говра тIа,
Ше дешанза тотакх ва,
Наха деша гIодеш ва.
(БIарг синош)
КЕРДА ЗАМА
Маьрша я хьо, керда зама,
КхоалагIа Эзаршере,
Маьрша гIо хьо, шира зама,
ШоллагIа, Эзаршере.
Тхона Iайха, даь цатоамаш,
Зама хьайца, дIахьолахь,
Юха дахка, кхел хургйоацаш,
Зама хьайна, диталахь.
Безац тхона, тIема бала,
Герзаш детташ, уха цIий,
Лелхача боамбай, сийна ала,
Дезац вахар, дайна сий.
Шира зама, яха зама,
Кьизал хьайца, дIахьолахь,
Ва шира зама, йода зама,
Ираз тхоца диталахь.
Дезац довнаш, езац човнаш,
Гунахь доацаш, боабу нах,
Хье дIалестош, хье дIакхесташ,
Моаршо тхона, йиталахь.
Ва шира зама, йода зама,
Мискай бала, дIахьолахь,
Хье Iойилхе, даьлера дийхе,
Цанна ираз лахалахь.
ТховкIийле шой цар хургйолаш,
ТIом дIагаьна, баккхалахь,
Берашта цар, НапагI долаш,
Ноаной паргIат, бахалахь.
Йодача зама, даьлера дехаш,
ЙоагIача зама, Далла ловш,
Телха латтар, Дала тоадеш,
Хала зама, тхона товш!
Керда зама, йоагIа зама,
Лейнача балай, бекхам бе,
Даьла лоIме, йоагIа зама,
Дикаца бала, дIа айбе.
Маьрша гIо хьо, шира зама,
ХьогIа баккха, бехк ма бац,
Даьле гIо хьо, шира зама,
Кхел цун йоацар, хиннадац.
Маьрша я хьо, керда зама,
Хьа дикага хьежаш да,
Даьлера я хьо, керда зама,
Тхо цун кхела, раьза да.
КЕРДA ШУ
Керда шу хьо, марша да,
Ираз беркат, дахьаш да,
Иман цхьоагIо, тхона яхьаш,
Керда шу хьо, марша да!
Вой да, маьрша да, керда шу хьо,
марша да,
Вой я, марша я, керда зама, маьрша я!
Кхетам ба Iа, тхо ди довза,
Кердача заман маIан ха,
Бартеи, цхьоагIо тхона йовза,
Иман долаш дахар ха!
Вахара ираз, тхона дахьаш,
Маьрша дахар хьайца да,
Мехках ваьннар, мехках тохаш,
Дикаш дахьаш, чехка да!
Хьарам хIамах тхо лораде Iа,
Хьаькъал сабар тхона да,
Дагарча диках дIакхеде Iа,
Даьла новкъа дIанийсде Iа,
Хьаьнал вахар тхона да,
Вахар, лелар даькьал де Iа,
Иман сабар Iайха да!
Кегий наха кхетам ле Iа,
Яхье сий шой лораде,
Боакхий чанна денал ле Iа,
Кегийчанна кхетам ле.
Безац тхона къаьра къуй,
Наьха вахар тоалхаде,
Мегаргдар тхо уж дIа хьой,
Шой даькъазача Iаьхарте.
Езац моацал, езац къел,
Моацал бераш делхаде,
Дейта ираз, йолаш, кхел,
Делха бераш деладе,
Безац бала безац тIом
МоастагIий дIа лелхабе,
ЦIенош лелхаш, гIийттаб дом,
Бийлхараш Iа белабе.
Керда шу хьо, керда зама,
Тхона даькъал хилалахь,
Дага латтача дикага,
Даьла кхелаца кхеделахь.
СЕДКЪИЙ
Хьежаргъяр со седкъашка,
Набара сий ца беш,
Хьежаргъяр со седкъашка,
Хьежар кIорда ца деш.
Баьде бийса баьде я,
Седкъий доагаш латт,
Баьде бийса баьде я,
Сигален сетташ Iад.
Сигала седкъий доагаш да,
Лир шой мехкадеш,
Са мискича дегага,
Цхьацца къамаьл деш.
Дувц цар хинна дикадараш,
Яхача ханара,
Дувц цар хинна водараш,
Яхача ханара.
Седкъий, шу са седкъий,
ДIаьх ма де хабар,
Лоалуц мискача са дега,
Хинна ший хатар.
Хьежаргъяр со седкъашка,
Набара сий ца беш,
Хьежаргъяр со седкъашка,
Хьежар кIорда ца деш.
ГIАЛГIАЙЧЕ (ГИМН)
Тха нана-ГIалгIайче, тIехь-тIехьа тоалуш,
Вай даьшта дага лаьттар, дизза хьал отташ,
Сийлахьча Россеца, ший цхьоагIо йолаш,
Яхаргья вай даьхе, ираз сов доалаш.
Ванзавар нанас веш, ваьчоха доаккхал деш,
Венначун таьзета сийленца увтташ,
Диканца гIозъювлаш, ва вонна са тохаш,
Машаре ший никъ беш вай даьхе яхаргья.
Цу даьла цIена ди, дегчура бакъ деш,
Нийса никъ ше лаьца, имане йолаш,
Къамашцара машара никъ бокъонца дIахьош,
Машарца цхьогIонца, вай даьхе яхаргья.
Зулам деш саг воацаш, дIакъейла ниI йоацаш,
Машарал кхейка деш вай даьхе яхаргья,
Ше маьрша ва йолаш, ГIалгIайче яхаргья.
Вай даьхен боахама, беркат совдоахаш,
Хьаьнала къахьегаш толамаш доахаш,
Нах башаш беркатаца, ГIалгIайче яхаргья,
Нах лерхIаш бартаца, вай даьхе яхаргья.
Дикаца дика деча, дог гIоза дувлаш,
Имане ва йолаш ихь-эздел лелош,
Дуненна къамашца, машаре яхаш,
Вай къаман яхь йолаш, ГIалгIайче яхаргья.
М.Ю. Лермонтов
ВЕДДАР
(Беглец)
Удар ХIарун саьла cuxaгIa,
ЛаьчагIа уда пхьагал санна,
Удар из кхераш лирача тIемагIа,
ВежарегIа уха цIий цагуш санна.
Цун да, нанас ваь ши воша,
Леташ бейнаб шой сий ца дойта,
ТIабеттача моастагIий цу гоша
Цар кортош оат наха из гойта.
Цар цIийво дех шой цо чIир лехар,
ХIарун дицдаь ва ихь, ший декхар,
ТIемагIа кхеравенна цо Iокхоссаш,
Ший топ, ший кий, вадар чудоссаш.
Чакхдаьлар ди, дохк дар хьалгIетташ,
Баьдеча къовхашка дIадаьржа,
Шера кIей тIоа цунагI хьаотташ,
Малхбоалера шийла арч хьаяьржа,
Цу даьла сигала ше хьаотташ,
Хьакхийтар бутт дошо лир отташ,
КIаьдвенна, хьогал кхакхар вийрза,
БатагI дIадоахаш цIий, хьацар,
ХIаруна лоамтIара дIавийрза,
Бетта лирагIа ший юрт ейзар.
Тебаш из водар, холуш воацаш,
Гонахьа сатем ба, тата дац,
Лирача тIем тIа дIа ца лоацаш,
Из цаI мара цIавенавац.
Чхара тIавод из, йовзаш йолча,
Сердал йолча, да цIагIа волча,
Са чукъувлаш, хIама ца оалаш,
ГIабаьккхар цо цIагIа чувоалаш.
СаламагIа цо ший доттагI оалар,
Салам чувенар цавовзаш воаллар,
Метта лазаро дeгI дIалаьца,
Iоажал тIагIерта, са цун лаьца.
Воаккха ва АллахI, хьо цо лорош,
Малайкий оарцо ваьв сий долаш,
- Фуд вейна керда?, - Саламо хаьттар,
Са доаца бIаргаш цо хьатIалекхар.
БIарг сийрдабаьлар, тешам цогI бенна,
Из хьалай велар цIий кхохкаденна,
Къаьна тIемахо цIаьхха са чуденна,
Кхехкадаьлар унахочун цIий,
Ца довр догдоахаш новкъоста сий.
- Ши ди даьлар тIом беш цу бер чу,
Са да вийра, ши воша вожаш,
Со ведда ийра арен цу кер чу,
Эккхадаь аькха санна водаш.
ЦIеша диза когаш къувлаш,
Кхерий, кIарцхалаш Iетталуш,
Идар цадовзача такилгагI,
Бертий, хьакхарчий ларагI.
Вайнах боабу-моастагI латаш,
Чувита со, са хьамсара доттагI,
Дув буъ аз КъорIа тIа отташ,
Дикай бекхам бе хьона цунагI.
Леш уллачо юха лу жоп,
- ДIавала дIаго бIарга гучара,
Ваьннав хьо фусам, кхача лучара,
Хьо кIило ва, хьо кхетийла топп.
Эхь а, бала а, кер чу бенна,
ЭгIаз ца водаш бехк цо лов,
Цигара сиха дIагIо аьнна,
Бут цо цу фусама из тхов.
Цхьаькха цIенна ше тIехвоалаш,
Цхьа цIаьхха юхасецар из,
Дахача деной мерза уйлаш,
Барт боаккхаш мо дIалаьцар из,
Цун из шийла дола хьажа,
Цхьа мерза сийрда даьлар хьежа.
Цу баьдеча бусса хоза хеташ,
Дагадехар езачун бIаргаш,
Шийга хьежаш, буъаш безам,
Ше веза аьнна бир цо соцам.
«Со вез цунна, согI са доаллаш»,
Ийча хоз йиш, дешаш цо оалаш
Къаьнара ашара дешаш дар,
ХIаруна бос тIера дIахьош дар.
«Сигала гIолла бутт ма бода,
Сабар-сатем шийца болаш,
Мейра кIанат ше тIем тIа вода,
Мейрал, денал шийца долаш.
Из тIем тIа водаш топ юзаш воал,
Цунга ший дагара дар езачо оал:
«Са кIорни, Iа мейра хьай,
Болх Далла тIабилла,
Дизза кхоачашде маьхко тIадиллар».
Яхь ехке ма хила,
Хьай къам Iа ма дохка,
Къонахчул Iодилла,
Юха ма верза укх маьхка,
МоастагIех ца латаш ше кхера ва веннар,
Лергва ший сий доадеш
Фуд ца ховш цогI хиннар,
Цун човнаш лувчоргъяц, сиглара догIа делхаш,
Цун голаш хьулоргъяц, ваь нана тIехьаелхаш.
Сигала гIолла бутт ма бода,
Сабар, сатем шийца болаш,
Мейра кIанат тIем тIа вода,
Сабар, денал шийца долаш».
Корта чубаха, чаьхка водаш,
ХIарун ший наькъа дIахо вод,
Боаккха тIадам бIаргех божаш,
Наькха тIа гIолла хий Iодод.
Михо оагIор соттадаь долаш,
Цун хьалхашка шой цIа латт,
Дикага дог из доахаш волаш,
КорагIа хIама ше етташ латт.
Цига тешшаме хоза дуIаш,
Из вехаш даьле ухаш да,
ТIем mIapa воагIа воI ший вехаш,
Кхыбараш нанас бехаш да.
«НиIелла, нани, со даькъазваьнна,
Хьа зIамагI воI, хьа ХIарун ва,
Эрсий пхорчашта кIалхарваьнна,
Се цхьаь цIакхаьча, со цаI ва».
«ЦаI ва!
Мичав хьа да?
Вежарий мичаб?»
«Боабаьб
Дала даькъал уж ма баьб,
Малайко са цар хьалъийцад»
«ЧIир лийхарий Iа?»
«Леханзар
Вешта пхо санна масса ведар,
Топ, тур аз цу маьхка дитар,
Хьа гIийла дог хьастар духьа,
БIаргегI уха хий дIадаккхар духьа».
«Сацал, сацал, хьо даьла моастагI,
Мегадац хьона сий долаш вала,
ДIагIо хьайна цхьаь, хье цаI лела,
Хьа эхь тIаийца, ваьннар ДаьлагI,
Сей сий доадергдац къаеннача дийнахь,
Уйла йича кхы хьога ала дац,
Хьо лей, хьо йовсар, са воI хьо вац».
Из дIахоадаву дош аьнна даьлар,
Набара сатем этта баьлар,
Сардам, узам, цо ду дехар,
Кора кIал ара хозаш дар,
ТIаккха шалта тата даьлар,
Цо дIаийцар цун са дар.
Iурра нанна бIаргадейра,
ГIийла харцахьа хьежар из,
Даькъазадаьнна дакъа дейра,
Цхьанне кашмашка хьоцар из,
КIоаргача човнагIодаха цIий,
ЖIале дуъар гIигI яхаш ший.
3Iамига бераш сердаш ма дар,
Шийла дакъа даькъаза деш,
Наха дувцаш хабар ма дар,
Веддачун сийдовр шоаша хьедеш.
Са цун, Пайхамара теркам боацаш,
ШапаIата ше гаьна да,
Баьде Iи мара ше доацаш,
Лоамашка бийсанна лелаш да.
Кора кIала, Iурра са хулаш,
ЦIагIа чугIерт из таташ деш,
Дешача КъорIа аят хозаш, хьулалуш
Дохк долча гIерт из
Хьалха ше турагI лечкъаш санна.
ДАЬХЕ
Еза сона Даьхе ший тейпара безамца,
Са хьаькъал цунга кхоачаш дац,
Сий дезац даьккха дола цIеца,
Е дей кура сатем дега хьамсар бац,
Е къаьна шира къамаьл хьиспе дац.
Вешта сона беза, хIанад хац,
Цун арений шийла из сатем,
Цун хьуний гIийла из теркам,
Даьржа хиш, фордаш-шеко яц.
Хоза хетт новкъа ворда хехкаш,
ГIийла зувш, бийсан боадо тедаш,
Сай земца бийса яккха мот лехаш,
Хьагучаювла маьлхара юртий сердалонаш.
Хоза хет кIур, ордаш доагаш тIаккха,
Ара сеца кир цигга бийса яккха,
IажагIча кхай юкъе гув тIа багIа,
Нажай ши хи, фуд цул хохагIа?
Дукханешта цадовзача гIадвахарца,
Сона гу ялатегI йиза из хьетт,
ЦIа, тхов кхаьла чана кхаларца,
Догам даь гаргаш, кор хоза хетт.
Ловзарга тхир диллача сарахь,
Ах бийсан вагIа кийча ва,
Ког-шокара из халхар дучахь,
Бехача мужгешка ладувгIа ва.