4. Текстæн сæргонд хъуыды кæнын (182- фæл- тæрæн).
Бакæсын аргъауы текст, бамбарын ын йæ мидис, дзуапп раттын фæлтæрæны фæрстытæн.
Цавæр хицæн хæйттыл адихгæнæн ис текст? («Зæронд лæг ацыд хъæдмæ сугтæм»; «Арсы лæппынтæ ахырхтой бæлас»; «Дада дис кæны».)
Аргъау бакæсын цæсгæмттæм гæсгæ.
Тексты бæрæггонд дзырдтæн ссарын сæ хъуыдымæ гæсгæ хæстæг дзырдтæ (зæронд – ацæргæ, гыццыл – чы- сыл), сæ хъуыдымæ гæсгæ ныхмæвæрд дзырдтæ (зæронд – æрыгон, даргъ – цыбыр, сау –урс, бæрзонд – ныллæг, ставд
– лыстæг, гыццыл – дынджыр, фæллад – æвæллад).
– Тексты хуыз цавæр у?
– Аргъауы мидис радзурын хи номæй. Уæд та цавæр уыдзæн тексты хуыз?
Аргъауæн раттын сæргонд.
5. Миногонтæн антонимтæ агурын (183-фæлтæ-
рæн).
Ацы фæлтæрæны нысан у ныхмæвæрд дзырдтæ-
миногонтæ ссарын. Уымæн баххуыс уыдзысты чырæгтæ: сæ нымæцмæ гæсгæ равзарын хъæугæ дзырд ( кæцыдæр миногонтæм ис дыгай æмæ фылдæр ныхмæвæрд дзырдтæ ссарæн):
сау – урс
тыхджын – æдых
даргъ – цыбыр
стыр – гыццыл
æдылы – зондджын.
Сбæрæг кæнын дзырдты нысаниуджытæ.
Бакæсын раиртæст.
6. Сфæлдыстадон куыст (184- фæлтæрæн).
Ацы фæлтæрæн сæххæст кæнæн ис, куыд дзургæйæ, афтæ фысгæйæ дæр. Йæ нысан у æмхæццæйæ лæвæрд дзырдтæй саразын хъуыдыйæдтæ. Куыст сæххæст кæныны фæстæ текст бакæсын æнæхъæнæй, сбæрæг ын кæнын йæ хуыз.
Тигры æрфыссынæн цавæр миногонтæй пайдагонд æрцыдис? ( дзырдтæ тар, тыхджын- æн-ссарын антонимтæ – ирд, лæмæгъ)
7. Тексты цауты цыдмæ хъус дарын (185-фæл- тæрæн).
Аргъау бакæсыны размæ скъоладзаутæн бафæдзæхсын, цæмæй лæмбынæг хъусой æмæ сæ зæрдыл бадарой, цаутæ кæрæдзийы фæдыл куыд цæуынц, уый.
Бакæсын текст, бамбарын ын йæ хъуыды. Радзурын сырдты тыххæй – кæмæ сæ цы æууæлтæ ис, цæмæй цæрынц.
Хъуыдыйæдтæ хуызæгмæ гæсгæ куы саразой, уæд скъоладзаутæ базондзысты сырдты миниуæгæвдисæг дзырдтæ, стæй сæ чи цы уарзы, уый. (Домбайæн дæр уый балæвар кæндзысты, ома, арс – мыд, бирæгъ – фыс, рувас
– уасæг, тæрхъус – уырыдзы, уызын – фæткъуытæ, мыст
- цыхт.)
8. Синонимтæ æмæ антонимтæ агурын (186-фæл- тæрæн).
Хъуыдымæ гæсгæ хæстæг æмæ ныхмæвæрд дзырдтæ агурын. Беседæ скæнын хызынджын арсы царды уавæрты тыххæй.
Тексты бæрæггонд дзырдтæн ссарын антонимтæ æмæ синонимтæ.
Хатдзæгтæ скæнын. Цавæр вæййынц миногонтæ сæ нысаниуджытæм гæсгæ?
Хæдзармæ куыст: сахуыр кæнын раиртæст;
сæххæст кæнын187- фæлтæрæн йæ хæслæвæрдмæ гæсгæ.
Уæлæмхасæн æрмæг
Урочы нысантæ: диалогон ныхас рæзын кæнын;
хъуыдыкæнынад рæзын кæныныл кусын.
Дзырдуат: æрдуз, хæдмæлхор, уырд, зыгъарæг.
1. Диалогон ныхас (188- фæлтæрæн).
Ацы фæлтæрæны нысан у сырдтæн сæ миниуджытæ сбæрæг кæнын æмæ афтæмæй миногоны тыххæй зонын- дзинæдтæ ныффидар кæнын.
Скъоладзаутæ куы бамбарой, сырдтæ цæмæй хъаст
кæнынц, уый, уæд сын ссардзысты æндæр миниуæгæвдисæг дзырдтæ (цы миногонтæ æрхъуыды кæной, уыдонæн сса- рын синонимтæ кæнæ антонимтæ).
Фæлтæрæны хæслæвæрд æххæстгæнгæйæ (фыццаг хъуыдыйад равзар уæнгтæм гæсгæ), ссарын хъæуы сæйраг уæнгтæ, раттын сæм фæрстытæ; уый фæстæ фæрстытæ раттын иннæ дзырдтæм дæр, сбæрæг кæнын сæ бастдзинад сæйраг уæнгтимæ.
– Ацы текст аргъау цæмæн хуыйны?
– Ахæм текст йæ ныхасы типмæ гæсгæ куыд хуыйны?
– Аргъау бакæсын рольтæм гæсгæ.
2. Сфæлдыстадон куыст (189- фæлтæрæн).
Дзырдбыды чырæгты фæрсæрдæм ныффысын хъæуы, нывты цы сырдтæ ис, уыдоны нæмттæ. Скъоладзаутæн баххуыс уыдзысты чырæгты фыст дзырд- ты фыццаг дамгъæтæ (стай, леопард, тæрхъус, зыгъарæг, уырд, домбай).
Дзырдбыд раст æххæстгонд куы æрцæуа, уæд дзы бынæрдæм бакæсæн уыдзæн ацы цæрæгойтæн сæ иумæйаг ном – сырдтæ. Дзырдæн скæнын мырон-дамгъон анализ.
Ранымайын сырдты миниуджытæ, æрдзурын сын сæ царды уавæртыл (ахуыргæнæджы æххуысæй).
Скъоладзаутæм цы цыбыр радзырд рауайа, уый ныф- фыссын тетрæдты. Бахахх кæнын миногонты бын.
Хатдзæгтæ скæнын.
Хæдзармæ куыст: зæрдыл æрлæууын кæнын, мино- гоны тыххæй цы сахуыр кодтой, уый.
Æрцыд, ныллæууыд уалдзæг
Мивдисæг
Урок
Мивдисæджы иумæйаг нысаниуæг
Урочы нысан: бацамонын мивдисæджы иумæйаг нысаниуæг.
Дзырдуат: уæлтæмæн, цардхъом, суар.
1. Беседæ «Рагуалдзæджы миниуджытæ». Цыбырæй æрдзурын, скъоладзаутæн рагуалдзæг сæ цæстытыл куы- дæй уайы, ууыл.
2. Рацыд æрмæг зæрдыл æрлæууын кæнын.
– Цы хонæм номдар?
– Цавæр фæрстытæ домы?
3. Текстимæ куыст (190- фæлтæрæн).
Текст бакæсыны размæ скъоладзаутæн бамбарын кæнын, цæмæй лæмбынæг хъусой æмæ базоной, хур райсомæй арвыл куы стылдис, уæд цы федта, уый.
Радзырд бакæсын æмæ йын бамбарын йæ хъуыды (уымæн баххуыс уыдзысты фæлтæрæнмæ лæвæрд фæрстытæ).
– Текст цал хайыл адихгæнæн ис? Цавæртæ? Сæргæндтæ раттын алы хайæн дæр, стæй текстæн
æнæхъæнæй.
Тексты ссарын миниуæгæвдисæг дзырдтæ, цы пред- метты æууæлтæ æвдисынц, уыдонимæ (рог, пух митæй; зынг цæстæй; хъарм тынтæ; адджын фынæй; хъарм бы- наты; хус хуыссæнмæ; уазал дон).
4. Æвзаргæ сфыст (191- фæлтæрæн)
Ацы фæлтæрæны нысан у фыццæгæм фæлтæрæны текстæй бæрæггонд дзырдтæ рафыссын. Уыдон сты хъуыдыйады сæйраг уæнгтæ – предметы ном æмæ йæ архайдæвдисæг дзырд. Куы сæ рафыссой, уæд сын сбæрæг кæнын сæ нысаниуджытæ, раттын сæм фæрстытæ.
Ацы куысты хуыз феххуыс уыдзæн скъоладзаутæн хатдзæгтæ скæнынæн – предметтæн сæ архайд æвдыст æрцæуы бæлвырд дзырдты фæрцы.
Бакæсын раиртæст.
5. Хъуыдыкæнынад рæзын кæнын (192-фæлтæрæн). Раиртæстытимæ базонгæ уæвыны фæстæ скъоладзаутæ,
ацы фæлтæрæн-æмдзæвгæ бакæсгæйæ, хъуамæ зæгъой, цæй кой дзы цæуы, уый (мивдисæджы); сæхи бон куы нæ
уа, уæд сын æххуыс кæны ахуыргæнæг уæлæмхасæн
фæрстыты руаджы.
Ацы куысты хуыз æххуыс у скъоладзаутæн сæ логи- кон хъуыдыкæнынад рæзын кæнынæн, стæй мивдисæджы тыххæй зонындзинæдтæ фидар кæнынæн.
6. Мивдисджыты бæлвырд нысаниуджытæ ирта- сын (193- фæлтæрæн).
Ацы фæлтæрæны нысан у хъуыдыйæдтæ бæлвырд архайдæвдисæг дзырдтæй баххæст кæнын (къæлæтты лæвæрд цæуы цалдæр мивдисæджы æмæ дзы равзарын хъæуы иу).
Скъоладзаутæ хъуамæ бамбарын кæной сæ равзæрст. Ацы куысты хуыз æххуыс у уымæн, цæмæй скъоладзаутæ бамбарой – хъуыды зæгъынæн спайда кæнын хъæуы бæлвырд хъæугæ дзырдтæй. (Оля рафыс- та фæлтæрæн йе ’мбалы тетрадæй. Цъæх кæрдæджы астæуæй сзындис сырх дидинæг. Адæм цин кæнынц уалдзæджы ралæудыл. Ацæмæз бакастис ирон аргъæутты
чиныг.)
7. Сфæлдыстадон куыст (194- фæлтæрæн).
Лæвæрд дзырдтæ – номдарты номхыгъд ахæццæ кæнын дарддæр. Фæсте лæууæг дзырд хъуамæ райдайа раззаг дзырды фæстаг дамгъæйæ.
Уалдзæг, гауыз, зарæг, гогыз, зымæг, гуыбын, ног, гомсæр, рæсугъд, дæгъæл, лæгъз, зæронд, дамгъуат, театр рухс, сау, урс, сырх…
Архайдæвдисæг дзырдтæ ныффыссын хъæуы æрмæст 3-5 дзырдæн.
Дзырдтæм раттын фæрстытæ. Зæгъын, цавæр ныхасы хæйттæ сты.
8. Текстимæ куыст (195- фæлтæрæн).
Ацы фæлтæрæны нысан у скъоладзаутæн бамбарын кæнын, æмхæст тексты цаутæ кæрæдзийы фæдыл бæлвырд фæткыл æвæрд кæй вæййынц, уый.
Текст бакæсын, бамбарын ын йæ хъуыды. Адих æй кæнын хæйттыл æмæ сын раттын сæргæндтæ.
Текст йæ фæрстытæм гæсгæ куы равзарой, уæд рабæрæг уыдзæн цауты равæрд.
Абарын тексты мидис æмæ ныв – ссарын, нывы цы бынат æвдыст æрцыд, уый æмæ йæ бакæсын. (Фыццаг абзац)
Хатдзæгтæ скæнын. Цы хонæм мивдисæг?
Хæдзармæ куыст: сахуыр кæнын раиртæст; сæх- хæст кæнын 196- фæлтæрæн йæ хæслæвæрдтæм гæсгæ).
Урок
Мивдисæджы иумæйаг нысаниуæг
Урочы нысантæ: мивдисæгимæ дарддæр зонгæ кæнын; текстимæ куыст.
Дзырдуат: бал, æрттигъ, тæрккъæвда, сыг.
1. Хæдзармæ куыст сбæрæг кæнын.
2. Текстимæ куыст (197- фæлтæрæн).
Ацы фæлтæрæны нысан у текстæн йæ хъуыдымæ гæсгæ сæргонд æрхъуыды кæнын; уалдзыгон æрдзы ивддзинæдтимæ зонгæ кæнын (ам æрмæг бабæттæн ис æрдззонæны уроктимæ); æрдзурын, бон кæд фæдаргъдæр вæййы, кæд фæцыбырдæр вæййы, ууыл.
Текст бакæсын, равзарын ын йæ хъуыды фæрстытæм гæсгæ, раттын ын сæргонд.
Дзырдтæ чысыл, фезгъоры, дарæс -æн ссарын синонимтæ. Зæгъын, ацы дзырдтæ цавæр ныхасы хæйттæ сты.
лиз.
Дзырд æххормагæй -æн скæнын мырон-дамгъон ана-
Тексты ссарын, боныхъæд куыд аивта, уый æвдыст кæм цæуы, уыцы бынат æмæ йæ бакæсын.
3. Монологон ныхас рæзын кæнын (198- фæлтæрæн).
Бакæсын æмдзæвгæ, бамбарын ын йæ хъуыды (ми- дис равзарынæн спайда кæнын фæлтæрæнмæ лæвæрд фæрстытæй).
Текстæн раттын сæргонд.
Тексты ссарын мивдисджытæ, сбæрæг кæнын, цы предметы архайд æвдисынц, уый, æмæ сæ иумæ ныффыс- сын тетрæдты. (Æз уарзын, нæрд райхъуысы, стынг вæййы хъазт, ныррызти зæхх, къæвда фемæхст, æртæхтæ æрттивынц, æртæхтæ кæлынц.)
Тексты ссарын миногонтæ (тызмæг, зæринхуыз) æмæ сын бамбарын кæнын сæ нысаниуджытæ.
– Тексты дзырд кæй номæй цæуы?
– Ахæм текст куыд хуыйны?
4. Хъуыдыкæнынад рæзын кæнын (199- фæлтæрæн).
Тетрæдты ныфыссыны размæ æрмæг равзарын дзургæйæ.
Бакæсын хъуыдыйæдтæ дæр æмæ, спайда кæнынмæ цы дзырдтæ лæвæрд цæуы, уыдон дæр.
Скъоладзаутæ хъуамæ бамбарой – хъуыдыйæдты сæ хъуыдымæ гæсгæ хъуамæ фыст æрцæуа бæлвырд мивдисджытæ.
Бамбарын кæнын, ахæм мивдисджытæ цæмæн равзæрстой, уый.
5. Сфæлдыстадон куыст (200-фæлтæрæн).
Лæвæрд цæуы дзырдтæ. Уыдонæй спайдагæнгæйæ, ныффыссын хъæуы радзырд. Раттын ын сæргонд.
6. Хибарæй куыст (201-фæлтæрæн).
Ацы фæлтæрæны нысан у скъоладзауты хъуыдыкæнынады рæзтыл кусын. Йæ хæслæвæрд у 30-уро- чы 193- фæлтæрæны хæслæвæрды æнгæс, уымæ гæсгæ йæ
скъоладзаутæн раттæн ис хибарæй бакусынæн (раздæр æй равзарæн ис дзургæйæ).
Дзуапп раттын фæлтæрæны фæрстытæн. Тексты сса- рын синонимтæ (цъиу – маргъ).
Ацы куысты хуыз феххуыс уыдзæн скъоладзаутæн хъуыдыйады мидæг дзырдты бастдзинæдтæ бæрæг кæнынæн.
7. Хъуыдыкæнынад рæзын кæнын (202- фæлтæрæн). Хъуыдыйæдтæ бакæсыны фæстæ ссарын мивдис- джытæ æмæ сæ нымæцтæм гæсгæ ныффыссын дзырдбыды
чырæгты фæрсæрдæм.
Дзырдтæ райхъал, ласынц -æн ссарын антонимтæ (бафынæй, скæнынц). Зæгъын, цавæр ныхасы хай сты, рат- тын сæм фæрстытæ.
Сбæрæг кæнын ацы хъуыдыйæдты æхсæн бастдзи- над. (Сæ хъуыдымæ гæсгæ сты баст).
Ацы текст радзырд схонæн ис? Ранымайын радзырды миниуджытæ?
Хатдзæгтæ скæнын. Цы хонæм мивдисæг? Цавæр фæрстытæ домы?
Хæдзармæ куыст: сæххæст кæнын 203- фæлтæрæн йæ хæслæвæрдмæ гæсгæ.
Урок
Мивдисджыты ивынад нымæцтæм гæсгæ
Урочы нысантæ: бацамонын мивдисджыты ивы- над нымæцтæм гæсгæ.
Дзырдуат: æрæндæвта, зæрдæ дæм бæллы.
1. Хæдзармæ куыст сбæрæг кæнын.
2. Текстимæ куыст (204- фæлтæрæн).
Радзырд бакæсын, сбæрæг кæнын, æрдзы фæзындтæ куыд æвдыст цæуынц,уый,ссарын уыцы бынæттæ тексты сæ бакæсын. Фæлтæрæны хæслæвæрдмæ гæсгæ, скъоладзаутæ текстæй куы рафыссой мивдисджытæ æмæ цы номдарты архæйдтытæ æвдисынц, уый, уæд сын сæ хъус æрдарын, мивдисджытæ цалгай предметты архайд æвдисынц, уымæ.
Ахуырдзаутæ 2-аг къласы программæйæ зонынц, мивдисæг иу предметы архайд куы февдисы, уæд дзуапп фæдæтты фарстæн – цы ми кæны? дыууæ кæнæ фылдæр предметы архайд куы февдисы, уæд та – фарст цы ми кæнынц?-æн.
Ацы фæзынд сын сæ зæрдыл æрлæууын кæнгæйæ, æнцонæй дзуапп ратдзысты фæлтæрæны фарстæн.
Афтæмæй æрцæуæн ис раиртæстмæ, æмæ бамбарын мивдисджыты ивынад нымæцтæм гæсгæ.
Тексты ссарын антонимтæ (хуссар – цæгат).
Бакæсын раиртæст.
3. Мивдисджыты нымæц бæрæг кæнын (205-фæл- тæрæн)
Ацы фæлтæрæны нысан у æрмæг ныффидар кæнын.
Аив бакæсын Кочысаты Мухарбеджы æмдзæвгæ. Сбæрæг кæнын, кæмæ сиды поэт, цæмæ йæм æнхъæлмæ кæсы, уый.
Уæлæмхасæн фарсты фæрцы сбæрæг кæнæн ис, сывæллæттæ та уалдзæгмæ цæмæ фенхъæлмæ кæсынц, уый
Тексты ссарын мивдисджытæ, сбæрæг сын кæнын сæ нымæц æмæ сæ ныффыссын дыууæ къордæй(иууон – фæдаргъдæр,кæны, рацу, бæллы, уыдзæн,аппардзæн; бирæон – тыхсынц, кæсынц, атайдзысты).
Дзырдтæ чысыл, хъарм -æн ссарын синонимтæ (гыц- цыл, тæвд); фæдаргъдæр, тагъддæр, райхъал -æн та – антонимтæ (фæцыбырдæр, сабырдæр, бафынæй).
4. Хъуыдыкæнынад рæзын кæнын (206-фæлтæрæн).
Ацы фæлтæрæны нысан у мивдисджытæ бирæон
нымæцы сæвæрын æмæ дзы æртæимæ æрхъуыды кæнын
хъуыдыйæдтæ.
Ацы куысты хуыз æххуыс у скъоладзаутæн фæрстыты фæрцы мивдисæджы бирæон нымæцы формæ аразынæн æмæ, мивдисджытæ цы предметты архайд æвдисынц, уы- дон бæрæг кæнынæн.
Фæлтæрæны фарстæн дзуапп ратгæйæ, зæрдыл æрлæууын кæндзысты, мивдисæг æмæ номдар хъуыдыйа- ды уæнгтæй зæгъинаг æмæ сæйрат кæй сты, уый.
Уæлдæр кълæсты базондзысты, сæйрат ма æндæр ныхасы хæйттæй дæр кæй æрцæуы загъд, уый.
5. Текстимæ куыст (207-фæлтæрæн).
Ацы фæлтæрæн æвзæрст цæуы дзургæйæ.Бакæсын текст. Равзарын ын йæ мидис. Бамбарын кæнын фыццаг хъуыдыйады мидис. (Райхъал уарзон бæстæ). Фæлтæрæны хæслæвæрдтæ æмæ фæрстытæн дзуапп ратгæйæ, сбæрæг уыдзæн, уалдзæджы ралæудимæ æрдзы цы ивддзинæдтæ æрцæуы, уый.
Текстæн раттын сæргонд, сбæрæг ын кæнын йæ хуыз
(æрфыст).
Тексты ссарын хуызæвдисæг миногонтæ, ранымайын сæ, сбæрæг кæнын, цæй æууæлтæ æвдисынц, уый.
Тексты ссарын антонимтæ (бон – æхсæв).
Дзырдтæн райхъал, ставд, урс, ныррухс сты ссарын антонимтæ (бафынæй, лыстæг, сау, нытталынг сты).
6. Хæццæйæ фыст хъуыдыйæдтæй саразын текст
(208- фæлтæрæн).
Хъуыдыйæдтæ кæрæдзийы фæдыл равæрын раст фæткыл. (1. Тимур мæргъты æртæхыны афонмæ сарæзта къалати æмæ йæ сауыгъта бæласыл. 2. Ахстоны æрцардысты булæмæргътæ. 3. Сæрды цъиутæ рауагъ- той лæппынтæ. 4. Лæппу арæх хъуыста цъиуты хъæлдзæг зарынмæ).
Ацы фæлтæрæны нысан у скъоладзауты хъуыдыкæнынад рæзын кæныныл бакусын;ныффидар кæнын мивдисæджы нымæцы формæты тыххæй зонындзинæдтæ. Дзырдтæ-номдартæн сæ архайдæвдисæг дзырдтæ-мивдисджытæ куы рафыссой, уæд сбæрæг уыдзæн
– мивдисæджы нымæц аразгæ у, предметтæ-номдартæ цал сты, кæцы нымæцы æвæрд сты, уымæй.
Хъомыладон куыст бакæнын – мæргъты уарзын, хъахъхъæнын сæ, аудын сыл.
Тексты ссарын синонимтæ (цъиутæ – мæргътæ, къа- лати – ахстон).
Хатдзæгтæ скæнын. Куыд бæрæггонд цæуы нымæц?
Хæдзармæ куыст: сæххæст кæнын 209 фæлтæрæн йæ хæслæвæрдтæм гæсгæ.
Урок
Мивдисджыты ивынад нымæцтæм гæсгæ
Урочы нысантæ: мивдисджыты нымæцы формæтимæ дарддæр зонгæ кæнын.
Дзырдуат: лæмбынæг, талатæ, дыргъдонгæс, цæрдæг.
1. Хæдзармæ куыст сбæрæг кæнын.
2. Текстимæ куыст (210- фæлтæрæн).
Ацы фæлтæрæны нысан – ныффидар кæнын мивдисджыты ивынад нымæцтæм гæсгæ; скъоладзауты дарддæр зонгæ кæнын диалогон ныхасимæ; тексты мидис бакæсгæйæ, сывæллæттæ базондзысты, бæлæстæ куыд садзгæ сты, уый.
Бафæрсын скъоладзауты, ацы сæргонд сын истæуыл дзурæг у æви нæ, уымæй. Скъоладзаутæ сæ хъуыдытæ дзурынц, текстæн цавæр æндæр сæргонд раттæн ис, уый тыххæй. Уый сын феххуыс уыдзæн радзырды мидис йæ сæргондмæ гæсгæ æмбарынæн (ома йæ сæргондмæ гæсгæ базонæн ис, тексты дзырд цæуыл цæудзæн, уый).
Тексты мидис равзарын фæрстытæм гæсгæ:
– Цы федта Ботаз дыргъдоны?
– Кæдæм акодта дыргъдонгæс лæппуйы?
– Цы куыстой скъоладзаутæ?
Текст бæстон равзарыны фæстæ, сывæллæттæн
раттын хæслæвæрд – хицæн къордтæй ныффыссын иууон æмæ бирæон нымæцы мивдисджытæ.
3. Тексты мивдисджытæ агурын (211- фæлтæрæн). Ацы фæлтæрæны нысан – тексты ссарын мив- дисджытæ; сбæрæг сын кæнын сæ нымæц (иууон); сбæрæг кæнын, ацы мивдисджытæ цы номдарты архайд æвдисынц,
уый.
Мивдисджытæ сæвæрын бирæон нымæцы, æмæ цыбыр хъуыдыйæдтæ (номдар + мивдисæг) ныффыссын тетрæдты.
Ныффыссыны размæ уал æрдзурын хæслæвæрдыл. Скъолдзауты хъус æрдарын, номдартæ сеппæты бирæон нымæцы сæвæрæн кæй нæй, уымæ (уалдзæг, зæхх). Уымæ гæсгæ хъуыдыйæдтæ куы саразой, сæ иуты ныууадзын хъæуы иууон нымæцы, иннæтæ та – бирæон (Уалдзæг æрцыдис. Зæхх сулæфыд. Рæгътæ аппæрстой. Цæлхытæ стылдысты. Тухынц тынтæ. Бæлæстæ аивæзтой.).
Дзуапп раттын фæлтæрæны иннæ хæслæвæрдтæ æмæ фæрстытæн.
4. Сфæлдыстадон куыст (212-фæлтæрæн).
Текстæн æрхъуыды кæнын хъæуы кæрон. Раздæр бакусæн ис иумæ, стæй сбæрæг кæнын, чи хуыздæр кæрон æрхъуыды кодта,уый, ныффыссын æй тетрады.
5. Мивдисджыты нымæц бæрæг кæнын (213- фæл- тæрæн).
Ацы фæлтæрæн æххæстгæнгæйæ, скъоладзаутæн рæзы сæ хъуыдыкæнынад дæр – номдартæн æрхъуыды кæнын хъæугæ мивдисджытæ, хъæугæ нымæцты æвæрдæй.
Фæлтæрæны фæрстытæн дзуапп ратгæйæ, скæнын хъæугæ хатдзæгтæ.