(Ам-на саӊны кыпсыптар)
1) Сарыг-Шажын тудукчузу боор
Далай-Башкым Өөредиин тудуп,
Дамчып келген илби-шидиниӊ
Бөдүүн болгаш нарын шынарын
Ам бо дораан хүлээнип алгаш,
Арыг кылдыр боттандырыптайн!
2) Авыралдыг Үндезин Башкым -
Лама-Лопсаӊ-Туваӊ-Доржечаӊ! Чүрээӊерден үнген херелдер -
Очур туткан Маадыр-Овурлар,
3) Сарыг-Шажын шугумунда бар
Салгал дизиин туткан Башкылар, Аъштыг-чемниг дүжүлгелерже
Чаларап кээп саадап көрүӊер!
4) Сундуй, Демчог, Чигжет, Кедор - дээр Төрениӊ дөрт Идамнары бээр.
Эрткен, амгы, келир үениӊ
Буддалары, Бойду-Садылар,
Аъштыг-чемниг дүжүлгелерже
Чаларап кээп саадап көрүӊер!
5) Бот-Буддалар, дыӊнаар Шравактар, Ханды-эрлер, Хандымаа-кыстар,
Доскуул болган Камгалакчылар,
Кысказы-биле Үш-Эртинениӊ
6) Хүрээлели болур шуптуӊар,
Дөрт чүктерниӊ сагыызыннары
Аъштыг-чемниг олуттардыва
Чаларап кээп саадап көрүӊер!
7) Биске ынак Мерген-Угаанныг Энерелдиг эӊ кол Идамнар,
Ада биле Ие угунда,
Күдээ-Келин овурларында,
8) Тайга-Таӊды, чер-суг ээлери
Ужур аайы-биле шуптуӊар
Аъштыг-чемниг олуттардыва
Чаларап кээп саадап көрүӊер!
9) Очалаӊныӊ сагыызыннары,
Сес хевирниӊ аза-шулбузу,
Моондак, шаптараазын тургускан
Өре-шире негээн Санчылар
Аъштыг-чемниг олуттардыва
Чаларап кээп саадап көрүӊер!
10) Очалаӊда, Чыргалаӊында
Саадап чоруур амылыгларым
Чайгаар аалдап моорлап келги дег Тояанчылар, Чорумалдарым
Аъштыг-чемниг олуттардыва
Чаларап кээп саадап көрүӊер!
11) Хүндүткелдиг Үндезин Башкым! Өртемчейде эӊ-не чугула,
|
|
Буянныг Үш-Эртинелерим
Дөрт чүктерниӊ Сагыызыннары,
12) Чурттувуста Бурганнарывыс,
Тос-Кожуунда Таӊды ээлери,
Алды янзы үүле өрезин
Негеп келген Бурган овурлар
Дөгерези көстүп келгештиӊ
Олуттарны ээлеп-саадаӊар.
13) Къе! Бодалымга кирип келгени Дилээшкиннер чедер-четпестиг.
Кем-херекче киирип болгу дег,
Хай-бачыттан долу адырар,
14) Бүгүдеге мөзү-шынарны
Үлеп чоруур Эртинелерниӊ
Хүрээлели Буян-Шөлүнге
Күдүк базып тейлеп-мөгейдим.
15) Таамчыралдыг, бодундан куруг,
Ак сеткилден үнген өргүлдү Арыглааштыӊ, хуулдуруп алгаш, Арбыдаткаш өргүп-сөӊнедим.
16) Бо дээрге-ле он чүзүн агым:
Дөрт далайныӊ арыг суглары,
Каас-чараш чечек-чимистер,
Булуттар дег көвей күжүлер,
17) Ораннарже чыраан чулалар,
Чаагай чыттыг элбек аржааннар, Овааланган арбын аъш-чемнер, Тааланчыг аян-хөгжүмнер -
18) Беш медерел чыыжынга өргүл Черни, дээрни долдуруп туру.
Алдын-Мөӊгүн сускуну хуулуп
Чажыт чыргалаӊны болдурду.
19) Иштин-даштын-чажыт өргүлдер Мерген-Угаан чырыы Ак-Сеткил Сиӊирип каан «Торумбаларны» Мандала дег Өргээм иштинде
20) Авыралдыг Буян-Шөлүнге Сеткилимден өргүп-сөӊнедим.
Кызыл болгаш ак өӊнүг сандан,
Агар, кабур, сила, куркума,
21) Дзати, күжү, тали, сулу дээш,
Оон-даа өске эм-дом үнүштер
Янзы-бүрү тараалар-биле,
Чүзүн-бүрүн пөстер, торгулар -
22) Чырык-Күзел, Арыг-Бодалдар, Ёзулалды күштелдирип каар.
|
|
Саӊныӊ номналындан бодарааш Оюлуундан өртенип үнген,
23) Харыы сеткил, ханы бодалдар Сылдыстарлыг айны шыва бээр.
От-көс долган күштүг бодалдар Оожургалдыг байдал тургузар:
1. (күске) Эрге-дужаал эдилеп чоруур Үндезинниг Гуру Башкымга:
2. (инек) Бай-шыдалды эдилеп чоруур Делгем-Орук Башкыларынга,
3. (пар) Эртем-билиг эдилеп чоруур Ханы-Көрүш Башкыларынга,
4. (тоолай) Ажыл-агай эдилеп чоруур Бурун-Кадам Башкыларынга,
5. (улу) Корум-чурум эдилеп чоруур Амгы-Кадам Башкыларынга,
6. (чылан) Девискээрлер эдилеп чоруур Декпе-Чада Башкыларынга,
7. (аът) Бойдус байлаан эдилеп чоруур Нигма-Ёзу Башкыларынга,
8. (хой) Кадыкшылды эдилеп чоруур Түӊнел-Агым Башкыларынга,
9. (мечи) Адаан-мөөрей эдилеп чоруур Алды-Йога Башкыларынга,
10. (дагаа) Сайзыралды эдилеп чоруур Маха-Мудра Башкыларынга,
11. (ыът) Көргүзүглер эдилеп чоруур Дамчыдылга Башкыларынга,
12. (хаван) Оожургалды эдилеп чоруур Катыштырыг Башкыларынга, Тураскааткан саӊныӊ чалымын Сеткилимден өргүп чалбардым.
24) Къе! Алдын Будда Шакъя-Муниге, Соӊгу назын Төрүмелинге,
Судур-Тантра Өөредиин туткан,
Сарыг-Шажын Башкыларынга:
25) Күдээ-Келин (Чигжет-Кедор) Идамнарынга,
Ада-Ие (Сундуй-Демчог) Идамнарынга,
Төрениӊ дөрт агымын өйлээн
Калачакра (Дуюнкор) Идамнарынга,
26) Үш-Үениӊ Буддаларынга,
Бойду-Садыларга болгаштыӊ Камгалакчы Алды-Холдугга,
Куршел, Шакши, Намзырайга дээш,
27) Сарыг-Шажын Өөредиглерин
Камнап чоруур доскуулдарга, Саӊ! Даӊгыраанга шынчы бердинген
Ак талада шериглерге, Саӊ!
|
|
28) Сезен дөрт муӊ Өөредиглерни Сеткип чоруур Шуулган чыыжынга Сарыг-Шажын билиин эдерип
Ак орукче чүткээннерге, Саӊ!
29) Деӊгер дээрниӊ Бурганнарынга,
Чер-чурт ээлериниӊ чыыжынга,
Дээди Агарты-Хаан шуудунга -
Беш ал-боттуг Рахула-Церинг,
30) Чыл,Ай,Чеди-хонук,Шак,Тыныш,
Үе-Шагны чогудуп турар
Чырыткыже угланып алган,
Чоок чоруур Хүндүлүглерге,
31) Боттандырыг агымын бодаан Болуушкундан ыравас эш-коъш,
Өөрү демнежиптер салымныг Төрелсирээн Бурганнарга, Саӊ!
32) Хоразы чок аза-буктарга,
Чыда калбайн эдерип келгеш
Өре-шире сүрүп-кеденген
Шулбус-четкер шуптузунга, Саӊ!
33) Шынга чоогай, бодап болгу дег Мириттерге, эрликтерге дээш, Шыдажыр-даа аргажок берге
Изиг-соок сес тамыларга, Саӊ!
34) Очалаӊдан хосталып алгаш Чыргалаӊда чоруурларымга,
Очалаӊда дүлдүнүп арткан
Човулаӊныг чоруурларымга,
35) Човаашкындан бүткен бодалдар, Байлакшылды күзээн күзелдер, Боттангаштыӊ бүде бээр кылдыр,
Саӊныӊ күжүн йөрээп олур мен.
36) Ал-Бодумдан, боттарывыстан,
Бүгү дириг амылыглардан
Хайлыг бачыт, шаптараазыннар
Дүрген чидип эстип-хайылзын!
(Болдунар болза, Үш-Хүрүмнү номчуур..)
37) Үш ал-бодум, байлак Өг-Бүлем,
Төрел-аймаам, кожаларывыс
Демниг болуп кезээ-мөӊгеде
Карактажып, дыӊнажып алыыл!
38) Девискээрниӊ кайызынга-даа
Орук-Чолун чогудаалыӊар.
Кымнарга-даа, дайзыннарга-даа
Кара сагыш оттурбаалыӊар!
39) Сактып-бодаан чырык күзелдер
Чайгаар бүдүп боттаны берзин.
Иштин-даштын чажыт нүгүлдер
Моондак, шаптык, шаптараазыннар,
40) Аарыг-ажык дооралары дээш, Дээрбечилер, үптекчилер дээш,
Оор чорук, дайынсырак чүүл
Оожургап чавырылзыннар!
41) Куруг шынар овур-хевирлиг
Сарыг-Шажын делегейинге,
Карачал-даа амыдыралга
Ажыл-херек бүдүнгүр болзун!
42) Күчү-күштүг угаан шынары,
Боду бүткен чаагай назы-хар,
Мага-боттуӊ каӊ-кадыкшылы,
Оран-сава өнчү-хөреӊги
43) Өскен ай дег чоорту улгадып,
Өөскүп сайзыраар-ла болзунам! Очалаӊдан укталып үнген
Күзел сүрген хоозун чоруктар,
44) Ораннарда амылыгларныӊ
Чүткүп чоруур хире-шаа-биле,
Эрге-шөлээ долган чоргаарал
Сеткилдерни чылыдып чорзун!
45) Тиилелгени эдилеп чоруур Бурганнарныӊ, чүдүкчүлерниӊ
Харылзаазы быжа бергенде
Менээргениг, хандыкшыыр чорук,
46) Кылык-килеӊ дөгеревистен
Когу-биле эстип арылзын!
Буян-Шөлү долган херелдер
Бүгү дириг амылыгларныӊ
47) Үш ал-боттуӊ хирин арыглааш,
Үш деӊ эжиктерин ажыдып,
Ёзулуг шын ханы уткалыг
Ёзулалды шуудадыпсыннар!
48) Маажым-Демдек-Таамчырал сиӊген Далай дег хөй чаагай өргүлдү,
1. Буура-Тайга хайыракан -
Ортузунда кожууннарга Саӊ:
Ом-А-Хум, (коӊга-дамбыра)
2. Кызыл-Тайга хайыракан -
Соӊгу-Барыын кожууннарга Саӊ:
Ом-А-Хум, (коӊга-дамбыра)
3. Мөнгүн-Тайга хайыракан -
Мурну-Барыын кожууннарга Саӊ:
Ом-Аъ-Хум, (коӊга-дамбыра)
4. Таӊды-Уула хайыракан –
Мурнуу чүкте кожууннарга Саӊ:
Ом-Аъ-Хум, (коӊга-дамбыра)
5. Бай-ла-Тайга хайыракан –
Барыын чүкте кожууннарга Саӊ:
Ом-Аъ-Хум, (коӊга-дамбыра)
6. Өдүген-Тайга хайыракан –
Соӊгу-Чөөн чүк кожууннарга Саӊ:
Ом-Аъ-Хум, (коӊга-дамбыра)
7. Сеӊгилеӊ-Тайга хайыракан –
Муруу-Чөөн чүк кожуунунга Саӊ:
Ом-Аъ-Хум, (коӊга-дамбыра)
8. Омдум-Тайга хайыракан –
Чөөн чүкте кожууннарга Саӊ:
Ом-Аъ-Хум, (коӊга-дамбыра)
9. Соӊгу-Саян хайыракан –
Соӊгу чүкте кожууннарга Саӊ:
Ом-Аъ-Хум, (коӊга-дамбыра)
Мага-хандыр амзап-четтиргеш
Э-Ма-Хо, (коӊга-дамбыра)
Тыва-Чуртун сайзырадыӊар!
Ом-Аъ-Хум, (коӊга-дамбыра)
49) Саӊныӊ чаагай ыжынга
Амылыглар чыргазын.
Эртинелиг чуртталга
Чечележип мандызын.
50) Лама, Йогин эштерниӊ
Кадыкшылы сегизин.
Назы-хары, алдары,
Бай-шыдалы чедишсин.
51) Ажыт-чажыт кокпалар
Чоруктарны чогудар,
Күштүг-Камгалакчылар
Өлүмнү манадыӊар.
52) Аарыглардан камнап ап,
Дүвүрел болдурбаӊар.
Хай-бачыттан камгалап
Ёраны чайладыӊар.
53) Түр-мөӊге-даа аас-кежик
Чече-бүрүн бар болзун.
Эртем-билиг чедишкеш
Хей-Аъадывыс бедитсин.
54) Өѳредиг чедиишкини
Өөрүшкүнү эккелзин.
Чыглып чоруур чонумнуӊ
Шынчы чоруу чогузун!
Кураай-Курай! Кураай-Курай!
(Мооӊ-биле Саӊ-Ному доозулган)
«Номчукчуларныӊ кичээнгейинге»
1. Ѳѳредиг ажыктыг болзун дээш: «Далайга дамды дуза!» - болур дээр. Тыва-Судурларны бараалгадып чоруур, чаш ѳпеялыг чединмес ѳг-бүлевиске, Ачы-Буянныг Ѳргүлден (бир куспак ыяштан, шоодай хѳмүрден, эъттиг-сүтүг аъш-чемден, тыва идик-хептен, тыва ѳгден, мал-магандан, бажыӊ-балгаттан, мебель-электротовардан, машина-тергеден, Тыва-Судур хүрээзин тургузар чер-девискээрден) Суй-Белек кылдыр дамчыдып бээр базымдан бодап чоруӊар. Адрезивис: Кызылда, ул.Малоенисейская-30.
2. Акша-Ѳргүлүн хүлээп ап чоруур, мобильный банк мында: 8(923)267-98-44
- Ооржак А.Х.
3. Чогум, "Оттуушкун" агымында (хүрээде) чүдүкчүлерге, номчукчу чонувустан Ѳргүл-Сѳӊнер херек чок. Чүдүкчү кижиниӊ хай-бачыды арыгланзын дээш, чер кырынга чурттаар Буян-Кежии арбыдап чорзун дээш, келир назыда салым-чаяаны бедик болзун дээш, Ѳргүл чоргускан улустуӊ, ат-сывын Тыва-Мѳргүлдерже киирип, Ѳргүлдерин черле хүлээп ап чоруур улус бис. Бүдүн делегейде, Үш-Эртинелерге (Будда Башкызынга, Сарыг-Шажын ѳѳредиинге, чүдүкчү Бѳлүкке) ѳргүлдүӊ хемчээли, айныӊ орулгазындан 1%-10% (10-100...р) болганда, кымга-даа чүдүвес, Тыва-Судур номчутпас-даа кижилер, Тыва чоннуӊ ужурун сагып чоруур болза, боттарынга эки болур.
4. Ѳргүл шуут кылыксавас болзуӊарза, ажырбас. Оода, Сарыг-Шажынынга удур багай бодал тарывазын сагындырып каайн. Омашка, кижилер дугайында багай бодалдар бодаар чорук, келир назыларда кымны-даа хилинчектээр, дыка аар кара үүле-дир. Ооӊ орнунга, Тыва-Судурларга кээп оруп алыр болгаш чалап алыр Буян-Кежиктен чыып ап, чылдагаандан тургузуп чоруӊар! Харылзажыр телефоннарывыс: 8(923)267-75-66, 8(923)385-84-89.
Чагаа бижип, айтырыг салып болур арным бо: https://vk.com/id210045634.
5. Кандыг-даа берге байдалга таварышкаш,
ал-бодувусту (мага-ботту, дыл-домакты, бодалды) хайгаарап чоруулуӊар:
«Бодаан бодалыӊар чырып чорзун,
Күзээн күзелиӊер бүдүштүг болзун!
Улуургак менээргел чавызап чорзун,
Бурганнаар чоргаарал бедиир болзун!»
Чогаалчызы: Ооржак Эмей-Оглу Шолбан - Мугулай чоруктарга алыспайн, Муӊгараар байдалдан ырап,
Судурларны Тывалаар чорукту боттандыргаш,
Сургуул чонунга дуржулгазын дамчытпышаан,
Күрүнезин сайзырадыр дээн күзели,
Күрү-Башкызын бодап, сагыш-сеткилин чырытпышаан, даяаан кылган
олудунда саадап олур.
2018 чылдыӊ, Февраль 10.
(((Мону Тыва чонувусче таратчыр болзуӊарза, Буян-Кежик чыыжы Тыва чурттувуска доктаар болзун!!!)))