Хьо хIана Iех, са гила ды,
Хьа фоарт хIана Iочуяхай?
Кес хьай хIана лестаяц те,
Гоаламаш хIана Iувшац хьай?
Со веций хIаьта хьога хьожаш,
Баъа йиззалца хьона фуъ луш,
Е хоза беций урхий кхоачам,
Дошо бац те лийтай чулоацам,
Еций урхаш даьре йолаш,
Деций ланаш дото долаш?
Говро жоп лу мелхар йолаш,
- Цхьан хIамо со йигай матар,
Хоз сона тата гаьнар долаш,
Лекхаш зурма, пхорч увгI геттар,
Iех чубоаллаш боаккха бала,
Дукха леларгъяц со ловзаш ара,
Дукха яхаргьяц со хоза йолаш,
Сей кхоачамца се кура йолаш,
Каста цIимхарча моастагIа кара,
Са нувра кхоачам ше дIахьоргба,
Дото ланаш баргашта кIалара,
Къа ца хеташ цо дIахьоргда,
Цхьан хIамагIа са са хьувз,
Сона тIатехкача талбашта метта,
Хьа цIока моастагIа сона mIamoc,
Хьацар даьннача са оагIош тIа.
СИГЛЕНО ГУЙРАН ШЕ САДОАХАШ
Сиглено гуйран ше садоахаш,
Малх наггахь мара гуча ца боахаш,
Геттара лоацлуш доагIа ди,
Хьуна юкъера баьде Iи,
ГIайгIане шох хинна дIадаьннад.
Даьхко кхаш дIакъайла доахаш,
ГIаръеш гIажаш хул дIайолхаш
БIайхача маьхка хьагаргаденад,
Вай саготдеш дола из Iа,
Кхаьчаб ноябрь коа тIа хьа.
Шийлача боадонга седкъа боагаш,
Кхашкар белхий тата дIадаьннад,
Нана берзаца борз я йоагIаш,
Моцала пIендараш тIадаьннад.
Из хоенна новкъа йода говр,
Пурх беш я, лоралуча наькъахочо,
Ма йодда хец из хилийта товр,
Са тоссаш гIокказ ара валац,
Цо доахан кхийчура ара дахац,
Делкъийга цо ший зурма лекхаш,
Гулдац ший доахан гон тIа лехкаш.
ЙоI ягIа цIагIа ашараш лекхаш,
Тха хьувзаш, Iана дommaгI бага,
ЦIарх яхаш ба ше юхе боагаш,
ТIаккха шелал хIанз къарс яхаш я,
Дотоха къег из цу арахьа,
Дешашвар рифма хьо езаш я,
ХIахьий дIаэца из сихагIа.
Хозача паркетал ше хозагIа,
Къег из хий хиннача шанагIа,
ГIадъяха кIаьнкий тоаба дIахьедаш,
Когсоалозашца лел из ша тедаш.
ЦIе когаш дола йийхьа гIаж,
Хих тIа нек де ше дага йолаш.
Ког ша тIа ловз, ше шек а йолаш,
Из лейже гIадъяхе Iойож,
Хьакъедаш хьувзаш хьалхара лоа,
Хозахинна седкъилгаш ший доа.
АНЧАР
Биркъача яьссача эри ара,
Малхо деттача яькхача лаьтта,
Анчар-га цIимхара ха санна,
Дунен гом тIа ше цхьаь латта.
Йокъала са кхоакхала ухача ара,
Даькъазача дийнахьа хьалтIаяьнна,
Хий дейнадац цунна, дохьаж мара,
Ткъовронаш цогI цун йиза яьнна.
Цун коастагI чакх из ше ма даьннад,
Ди делкъийга хулча йIовхалагI,
Сарахьа из ше детадаьннад,
Бурилгаш хулаш боалозагI.
Оалхазар цу тIа ха ма дагIац,
Е цIокъа лом цунна юхе дац,
Миха бирса хув цунна тIахьайзе,
Ше дIахо хьад цхьа бирса цIайзе.
Нагахьа морхо цунна боййа пурх,
Михаца лесташ долча гIанаш,
Цу mIера дохьаж Iочукхухь,
Ма доагIара гIомарагI из чудолаш.
Саго саг цига вахийтав,
ЦIимхара хьежа, амар денна,
Шийга яхар де вож дIавахав,
Iурра юхакхоачаш, дохьаж дена.
Бенаб цо дохьажа из кIув.
Га енай маьлхара гIанаш доахкаш,
Бос бахача юхь тIара хьацар ув,
Тоатолгаш хинна ше Iомехкаш.
Хьаденад, кIаьдвенна из вежав,
Коаст техача буна кIал ше вожаш,
Из миска лей Iоажала вижав,
Низ болча паччахьа гож тIа водаш.
Паччахьо дохьаж тIа ма хьекхад,
Ше яхар деча тIаьскаш тIа,
Царца Iазап цо дахьийтад,
Ший мехка гонахьа адамашта.
ЛЕЛЕ СО ЮРТА ГIАРАШ ЙОЛЧА
Леле со юрта гIараш йолча,
Дой аз ламаз нах дукха болча,
ВагIесо кегирхошца велаш,
Цхьа уйла я са керахь лелаш.
Аз яхаш да: дIагIоргда шераш,
Вейна хIанза гуш мел бараш.
Лаьтта кIал бала ший ха я,
Цхьабарий яр хIанз хьакхаьча я.
Цхьаь багIа нажа хи хьагуш ба,
Дагадох: хьуний хьо тхьамада,
Сола дуккха-дукха бахаргба,
Са даьшта цадейнар хьо гургда.
ЗIамига бер со хьесташ вале,
Дагадох: сона бехказа вала,
Хьона аз сей мотт дIалу ала,
Хьо ваха, со ла ха хIанза яле.
ХIара ди аз хIара сахьат,
Уйлашца айса накъа доахаш,
Хов Iоажал тIайоагIаш латт,
МалагIа ди да со ховш воацаш,
Ай, мича хул те са Iоажал?
ТIем тIа, е талгIеш тIа волаш,
Е синча баь тIа со Iовожал,
Са даьнна дегI шийла долаш.
Деннача дегIа бе-башха дац,
Миччахьа ше талхар аьнна,
Сей боаца мохк со безаш вац,
Са даьнна гом бисаб аьнна.
Со воаллача кашмел ара долаш,
Къонабарий вахар ше тоалулда,
Е дуне бе-башха доацаш долаш,
Ший абден хозалца къегалда.
Содержание
Сагилг, мозилг. 3
Булиг-тIулиг. 14
Сеска-Солсеи Колой-КIантеи. 18
Да со, дади, мерза олг. 31
БоргIилг. 32
Бумбарг. 33
KIормaц. 34
Ага-берилг. 35
Детские считалки ингушей
КIув-мув. 36
Мотылёчек. 36
Эса. 37
Гота xьазилг. 38
Боппа. 39
Керда шу xьатIадоагIаш
ГIор-даде берашка хетта моаршал. 41
ГIор-даде ловца. 44
Бераша-гIор-дадега xоатта моаршал. 46
Садов седкъа. 47
Кьу. 48
Колокол-гаургал. 48
Тушол-котам.. 49
«Ангуште». 50
Лоаманцара-лаьча. 51
БIаьстий. 52
Хоза бIабстий. 53
Iа юъар кIей бапиг яци. 54
Гора-лоам.. 55
Оаркxалг-тарелка. 55
Марем.. 56
Ага илли. 56
Xовли-довзали. 57
Ховли-довзали бейташ.. 58
Са доахка хIамаш.. 60
Керда зама. 64
Кердa шу. 66
Седкъий. 67
ГIалгIайче (гимн) 68
М.Ю. Лермонтов
Веддар (Беглец) 69
Даьхе. 74
Со наькъа цхаьаь хьааравоал. 75
Спеша на север издалека (сихлуш къилбаседе се кхача) 76
А.С. Пушкин
Кавказ. 78
Цыганаш.. 79
Дошо гуйре хьатIа ма ений. 80
Хьо хIана Iех, са гила ды?. 80
Сиглено гуйран ше садоахаш.. 81
Анчар. 82
Леле со юрта гIараш йолча. 83
Аушев М.А.