Шиждегычак кеҥеж шыже дене вашталте, шыже — теле дене. Даник писын кушкеш. Тений теве йочасадыштат кайыш. Бурни господин тудым йочасад гыч кажне кечын мӧҥгыжӧ орваш шынден кондымылан кугурак ийготан кок рвезылан ик франк дене тӱла.
Адак Рошто толын шуо. Тений телым лум шуко возо. Изи эҥер шыпланыш да йӧршын уке лиймыла чучеш. Анита ден Даник школышко да йочасадышке издер дене кошташ тӱҥальыч. Эрдене эреак пычкемыш лийын, да каваште шӱдыр-влак йӱленыт. А мӧҥгӧ пӧртылмышт годым канде каваште кече ончен да лум шергакан кӱ-влак семын чолгыжмыла койын.
Даниклан Рошто поснак шерге пайрем. Тудын илышыштыже кугу шарнымашан вашталтыш-влак Рошто годым лийыныт. Тиде пайрем вашеш кастене аваже колен. Даник тудым ик ганат ужын огыл, но ты кечын тудо ачажын ойган чурийжым ужын. Тыгай годым рвезым поснак ачаж дек да Анита дек ныжыл шижмаш авалтен. Ава йӧратымашым Даник Анита акаж ден коваж дечын налын. Аваже нерген коважын Библийыште кава нерген лудмыж годым гына шарналтен. Тидын годым тудын шинчаже пырдыжыште кечыше фотокартычке велышке виктаралтын, да тыге шонкален: теве тудланат жемчуг капка гоч вончашыже жап толын шуэш, тунам акажла койшо тиде поро чурийым тудо вашлиеш. Тушто, каваште, тудым аваже вуча да ваштарешыже порын шыргыжал лектеш.
Тиде кечын эше тудын шочмо кечыже. Тений куд ий темеш. Куд ийым темем гын, мый денем мо лиеш манын, тудо чӱчкыдын шонкален. Рошто деч ончычсо эрдене мый у йоча лийын помыжалтам манын шонен. Шокшо, но эше пычкемыш пӧлемыште помыжалтмекше, йӧршынат вашталтдымыжым ужат — теҥгечсыж деч кугуат, виянат огыл, — кумылжат волыш. Варажым таче черкыш кайышашым, тушто кугу кожым ужшашым да шочмо кечыжлан коважын пеш тамле тортым ыштымыжым шоналтыш. Тидыже чотак куандарыш, кумыл волымыжо мондалте.
Даник тидымат шарна: Рошто кече — Ошлумынат шочмо кечыже. А такшым кемыш пурен вочмыж годым тудлан кок арня наре лийын улмаш. Но йоча тидын нерген нигунам шонен огыл. Ошлум Рошто кечын шочын манын шона.
Тудо Йӱштӧ Кугызан терже гыч волен да вигак йошкар кемыш пурен возын. Тыге тышке логалын. Тидлан кӧрак Аниталан кевытыште кужу мотор йошкар тасмам налашыже да пырысын шӱешыже кылден пижыкташыже логале. Тудо таче пеш моторын коеш, но йӧнан огыллан кӧра тидыже пырыслан йӧршын огеш келше. Тудым кучышо кажне еҥым Ошлум кӱчшӧ дене удыркалаш ямде.
Но эн тӱҥжӧ да кӱлешанже — тиде кечын Исусын шочмо кечыже. Тидын нерген Даник шагал кутырен гынат, шуко шонкален. Исусын шочмо кечынак шочмыжо Даникым поснак пиаланым ыштен, чонышкыжо моткоч кугу куаным темен.
— Исус Господьлан шочмо кечыжлан мом пӧлеклыман? — коважын ончыланже эҥертен шогалын, шоҥгыеҥын шинчашкыже тӱткын ончале.
— Тудлан тый шкендым шке пуэн кертат, — ик татлан кидпашам ыштымыжым чарналтен, кова вашештыш, — тый тыгак Тудын деч шкендым сай да мут колыштшым ышташ йодын кертат. Тиде Тудым эн чот куандара.
Шочмо кечыжын Исуслан келшаш манын, Даник пеш поро да чылаштын мутым колыштшо лияш тыршыш. Йӧратымыжлан мучашат ыш лий. Коважлан пидме шӱртылажым оптымо изи яшлыкым эрыкташ полшыш. Аниталан чыла ате-шӧрым ӱшташ полшыш. Кечывал кочкыш деч вара вӱташке лекте да кажне ушкал деке миен, нунын пылышышкышт Рошто пайрем вашеш тыланымашым ойлыш. Тиде кече мучашке лишемат, сукалтен шинчын кумалаш тӱҥале: «Изи Исус! Мыйын шонымаште, таче мый Тылат эн куанле шочмо кечым пӧлеклышым».
Поро чонан йоча-влак эреак куанен илат, да тудынат шочмо кечыже пеш куанлын эртыш. Каслан черкыш каяш чыланат вургемыштым чияш тӱҥальычат, Даникын шӱмжӧ пиалым шижме дене тич-тич теме, шканже тыге чучын колтыш — шӱмышкыжӧ ынде тетла нимат шеҥын пурен ок керт, тушто вер кодын огыл. Терыште ачаже да акаж дене пырля шинчын, нуно черкыш кудальыч.
Йӱштӧ юж йочан нержым чывыштылеш. Кавасе тылзе вашке йӧршешак тичмаш лиеш. Лум дене леведалтше курык-влак шийын койыт. Чодыраште чыла пушеҥге лум дене вӱдылалтын. Имньым кычкыме терын йымачышт эртыме годым пушеҥге-влакын ӱлыл укшлашт гыч лум падыраш-влак ӱмбакышт йогат. Кудалше имньын йол йӱкшӧ сылнын йоҥгалтше семла шокта. Анита шольыжым оҥ пелен пеҥгыдын ӧндал кучен. Рвезылан шокшо да куанле.
Чодыра гыч лектычат, изи кӱварым кудал эртышт, тымык пасуш лектыч. Ончылно пеш шуко сорта тул дене волгалтше черке кояш тӱҥале. Окна ден кугу омса-влак гыч тӱжваке волгыдо велеш, теле йӱштеш чевергалше чуриян еҥ-влак пӧртӧнчылнӧ икте-весышт дене саламлалтыт. Ачаже Даникым черкыш нумал пуртышат, тӱҥалтыш класслаште тунемше-влак дене пырля ик теҥгылеш шындыш. Тидлан моткоч куаныше йоча мом каласашат ӧрӧ. Йошкар чуриян кумло йоча ончылнышт шогышо кугу кожым умшаштым карен ончен шинчат. Кум кече ончыч тиде кож Даникмытын пӧртышт деч тораштак огыл шога ыле. Теве ынде тудо гирлянде, апельсин, шоколад конфет да лӱмын маскала келыштарен чумыртыл кӱэштме мӱгинде-влак дене моторланен шога. Ончылно шинчымыжлан рвезе пеш куанен да тидлан кӧра шкенжым эн пиаланлан шотла. Тышеч чылажымат пеш сайын ужаш лиеш.
Кугурак ийготан-влак псаломым муралтышт. Тиде — Мария аван Эргыжым рӱпшымӧ, изишак ойган да пеш сылнын йоҥгалтше мурсем. Ты мурым ава ончылныжо мален кийыше Эргыжлан мурен. Анитат тиде мурым моло-влак дене пырля мурыш да ушыж дене тунамсе Рошто пайремышке пӧртыльӧ: тунам тудат шке кидыштыже изи Даникым кучен ыле. Тудын ош тӱняшке толмыжым вученыт да мо кӱлешым чыла ямдыленыт, но Изи Утарышылан — иктат омсам почын огыл, унагудышто вер лийын огылат, тудым нелеш вераҥденыт.
Муро пытыш, да кугурак йоча-влак верышкышт пӧртыльыч. Ынде ончыко изи-влак лектыч. Даникат торчакше дене почеш кодын ошкыльо, но тудым вучалтышт. Пытартыш гана тӧршталтен, верышкыже толын шуо, куан дене волгалтше чурийже дене чыланышт деке савырнен шогале. Чылан шыргыжал колтышт. Йоча-влак мураш тӱҥальыч. Мурымо годым Даник сӧрастарыме кож мучаште кугу шӱдырым эре ончыш. Изишак ӱлнӧ кечыше маскалан келыштарыме мӱгиндым ужо. Мураш кӱлмымат мондыш да шкаланже могай маска-мӱгинде логалме нерген шонаш тӱҥале. Эн кӱшнӧ воштылшыла койшо мӱгиндым ужын шуктыш. Пекарь йоҥылыш лийын да умшажым тӱргоч чиялтенат, тыгай воштылшаным ыштен. Семынже мылам тиде маска-мӱгинде логалже ыле шоналтыш, да, тудым ончен, шкежат воштыл колтыш.
Эше кожым ончыштынак, изи-влак верышкышт ошкыльыч. Тидын годым кафедрыш шоҥго пастор лекте. Тыште тудым чылан йӧратат. Черкыште пасторлан тудо нылле вич ий ышта. Ийгот тудын тупшым пӱгыртен, но тудо кеч-могай игечыштат шке пашажым шуктен: черкыш коштшо еҥ-влак деке курык еда коштеден. А пондашыже путырак ошо улмылан кӧра Даник пасторым Йӱштӧ Кугыза улеш манын шонен. А молан тудо йошкар пальто олмеш шем костюмым чиен манын, ӧрынат ыле.
Пастор шинчыше еҥ-влак ӱмбаке ончале. Чылаштымат лӱмышт денак пала да пеш пагала. Чотак шоҥгемалын, тиде Роштолан ала ынде пытартыш гана Юмын Шомакшым лудеш. Тудо Юмо деч толшо еҥ-влакын ушешышт шуко жаплан кодаш полшышо мут-влакым каласаш полышым йодын кумале. Анита пеш тӱткынак огеш колышт. Пастор мом каласкала — тудо пеш сайын пала. Но пастор вучыдымын Анитам кажне Рошто годым шонаш таратыше мут-влакым каласыш: «Нимогай верым ышт му, нимогай верымат Тудлан ышт му». Кум гана каласыш. Кажне гана ойганрак йоҥгалтмыла шоктыш. О-о, Анита Тудлан шке омсажым кузе куанен почеш ыле!
— Туге гынат, — мутшым шуя пастор, — Утарышына тачат петырыме омса ончылно шога. Эше шуко шӱмыштӧ Тудо Шкаланже верым муын огеш керт. Теве мом Тудо ойла: «Теве омса ончылно шогем да тӱкалем. Иктаж-кӧ Мыйын йӱкемым колеш да омсам почеш гын, Мый пурем». Тиде Рошто кечын тый Христослан мом ыштет? Христосым пурташ манын, шӱм омсатым почат мо? Але тый Тудым омсат воктене шогаш кодет? Нине ойган мут-влак тылат каласалтыт мо: «Тый денет Тудлан вер ыш лий»?
«Мый Исусым шӱмышкем пураш йоднем ыле, шоналтыш Анита. — Оҥай, а мом тиде ончыкта? Пастор Тудым шкенан шӱмышкына пураш йодын кертме нерген ойлыш. Мый Тудын деч тидым ышташ йодын кертам мо?»
Аниталан тиде пеш сай шонымашда чучо. Йырым-йыр ончале. Моло-влак мом шонат? Тиде татыште Лукам ужо. Аваже да Мария акаж дене пырля вес велыште шинча. Лукам ужат, шӱмжӧ ужмышудымаш дене тич теммыжлан кӧра Утарышым тушко пураш ӱжын кертдымыжым умылыш. Мутат уке, Утарыше шыдешкыше, титакым кудалтен кертдыме шӱмыштӧ илаш ок келше. Аниталан я Лукан титакшым кудалташ кӱлеш, я Утарышым петырыме омса ончылно шогыктыман. Лукан титакшым кудалтымыже ок шу, тудын деке поро лийын ок керт, кызыт ок керт.
Эше весымат пеш йӧсланен шонкала: Лукан ыштыме имньыжым пудыртен да тидын дене призым налашыже чаракым ыштен. А Лука тидым пырыс ыштен манын шона. Исус шӱмышкыжӧ пура гын, Аниталан Лука деч титакшым кудалташ йодаш верештеш. А тудо тидым ынеж ыште. Пастор ойлымыжым чарныш. Тиде тургыжландарыше йодыш-влак нерген шонкалымыжлан кӧра пасторын ойлымыжо Анитан ушешыже ыш код. Тудо туге чот шонкален шинчен, Даниклан, кожышто кечыше маскам налаш каяш манын шижтарен, акажым ӧрдыжшӧ гыч тӱкалташ логале.
Черкышке толшо-влак йӱкын кутыраш да вер гыч верыш кошташ тӱҥальыч. Изи-влак шке коклаштышт шып кутырат. Чыланат кож деке лишемыт. Пум руышо Пиллет йоча-влаклан кож гыч маска-мӱгинде-влакым наледен пуэда. Даникын черетше шуат, эн кӱшнӧ кечыше воштылшо маскам ончыктыш.
— Мый тудо мӱгиндым налнем, — каласыш рвезе. — Кӱшнӧ кечышым налын пуыза, пожалуйста. Мыйын тудым гына налмем шуэш! Пожалуйста, тудым налын пуыза!
Рошто пайремым да йочан эмганыше йолан улмыжым шотыш налын, господин Пиллет тошкалтышым кондыш. Йоча-влакым ӧрдыжкӧ кораҥден, Даникын йодмо маска-мӱгиндым налын нӧлташлан кугу йӧсылык дене кӱшкӧ кӱзыш.
Даник, воштылшо маскаиге-мӱгиндым оҥ пеленже чот ӧндалын, мӧҥгыжӧ йылгыжше лум ӱмбач чолгыжшо шӱдыр-влак коклаште пӧртыльӧ. Жапын-жапын мӱгиндыжым ончалын да куанен шыргыжын. Даниклан туге чучын — тиде маскан да тудын Рошто пайрем шотышто шонымашышт икгай да тидым нуно коктын гына палат.
Глава
«Теве, омса воктене шогем да тӱкалем»
Рошто пайрем кече эртен кайыш. Даник шкенжын койкыштыжо ласкан мален кия, ачаже ушкал вӱташке лектын, Анита ден коваже шокшо коҥга воктене шинчат. Кова уныкаже-влаклан ош меж шӱртӧ дене носким пидеш, ӱдыр ончылсакышыжым тӧрлышаш ыле, но тудыжо шукертак кӱварваке волен возын. А Анита кидше дене оҥылашыжым кучен, шинчажым кораҥдыде, ик верышке ончен шинча.
— Анита, Рошто пайремда кузе эртыш? Сайын?
— Тау, ковай, сайын эртыш, — тыгай вашмутым пуаш кӱлмым пален, ӱдыр утыжым шоныде вашештыш. Но варажым трук йодо:
— Ковай, Библийыште Исус мемнан шӱм омсашке тӱкала манын серыме. Тиде мом ончыкта?
Шоҥгыеҥ пидме носкижым ӧрдыжкӧ пыштыш, уныкажын тидым таклан огыл йодеш манын шоналтышат, каласкалаш тӱҥале:
— Тиде теве мом ончыкта: Юмо тыйын осал пашатым да уда шонкалымаш дене мыняр темметым ужеш, — тӱҥале тудо. — Нине осал пашат да уда шонкалымашетлан Тудо Шке тыйын олмеш наказанийым налаш мландышке толын да ыресеш колен.
Вара тыйын илышышкет пураш да кӧргыштет илаш тӱҥалаш ылыж кынелын. Тыйын чыла осал шонымашетым поктен лукнеже да Шкенжын сай, поро шонымашыж дене темынеже. Тидым теве эше мо дене таҥастараш лиеш: мутлан, иктаж-кӧ, лавыра да пурак дене темше пӧртын омсажым тӱкалтен, озажлан тыге ойла: «Мыйым пуртет гын, мый пуракым ӱштам, лавырам эрыктем да пычкемышым поктен колтем, пӧртетым волгалтарем, сӧралын сӧрастарем». Но шарне: Исус тыйын пӧртышкет нигунам шӱкедылын, виеш ок пуро. Тудо пуртышт манын йодеш гына. Теве мом ончыкта «Исус тыйын шӱмышкет тӱкала» манме. Тый тыге каласышаш улат: «Да, Исус, Тый мыланем кӱлат. Пуро мыйын шӱмышкем да иле кӧргыштем. Вот тиде тый Исуслан шӱм омсам почат манмым ончыкта.
Анита коважым пеш тӱткын онча. Шуко шонкалыш, варажым шке теҥгылжым коваж деке лишемдыш да пулвуешыже эҥертен, пелештыш:
— Ковай, иктаж-кӧм ужмет ок шу гын, тый Исусым шке шӱмышкет пураш ӱжын от керт вет?
— Иктаж-кӧм ужмышудымашет Исусын тыйын шӱмышкет пурымыжо путырак чот кӱлмӧ нерген шижтара. Пӧлемыште мыняр пычкемыш, тудлан тунар чот волгыдо кӱлеш.
— Но мый Лукам ужмышудымын ончымем чарнен ом керт.
— Мый тылат ӱшанем, — вашештыш коваже. — Кӧргыштет улшо гай шучко шонымашым иктат шке вийже дене гына поктен луктын ок керт. Тыште тыршыметат полшен огеш керт. Эрдене петырыме окнан пычкемыш пӧлемышке пурымет годым «Мый ончыч пычкемышым поктен лукшаш, а варажым окнам почшаш да волгыдым пуртышаш улам» манын шканет шке ойлет мо? Пӧлем гыч пычкемышым поктен лукташ иктаж-могай вийым кучылтат мо?
— Уке, нигунам ом кучылт.
— Тугеже тый пычкемыш деч кузе утлет?
— Окнан петыртышыжым почам, да тунам пӧлемышкем волгыдо шкеак пура.
— А пычкемыш кушко кая?
— Ом пале. Кунам волгыдо пура, тудо йомеш.
— Исус Христосым шке шӱмышкет пураш йодмет годымат шӱмет дене лач тыгак лиеш, — кова рашемдыш. — Тудо, Исус Христос, Шкежак йӧратымаш улеш. Кунам шӱмышкет йӧратымаш пура, ужмышудымаш, шкендычым гына йӧратымаш, торжалык да тулеч моло осал койыш йӧратымашлан верым пуышаш да шӱм гыч лекшаш улыт. Тиде пычкемышын кече волгыдылан верым пуымыж семынак лиеш. Пычкемышым шке поктен лукташ тыршыме — шотлан толдымо паша. Тиде пычкемыш пӧлемыште ӱмылым поктымо дене иктак лиеш, жапым арам эртарымаш веле.
Анита тидлан нимом ыш каласе. Шинчажым ик верышке гына виктарен шып шинчышат, ончылсакышыжым нӧлтале да пашажым ышташ тӱҥале. Вара вашке кынел шогале, коважым шупшале, тудлан поро йӱдым тыланен, шке пӧлемышкыже кайыш.
Шуко жап мален ыш керт, ик вел гыч вес велыш пӧрдале. Мален колташыже вуйыштыжо шолшо шонкалымаш эрыкым ок пу. «Тиде чын, — шкаланже шке каласыш. — Исус деч шке шӱмышкем пураш йодам гын, Лука дене сӧрасышаш улам. А мыйын тидым ыштымем ок шу! Тудын имньыжым пудыртымем нерген каласышаш улам. А тидым нигунамат, нигунамат ыштен ом керт! Мый омсашке тӱкалыме нерген йӧршеш мондышаш улам. Да тиде мылам путырак шучкын чучеш. Мый пиалдыме улам!»
Анита эше тидым пален огыл: Исусын омсам тӱкалымыжым колшо да Тудлан омсам почдымо еҥ шке пиалже деч шке петыралт шинчеш. Чыла лийшым мондымем деч вара мый пиалемым шке кычал муам манын шонкалыш. Шокшо кӱпчыкшым вес велыш савырен пыштышат, кийышыжла, олыкышто тӧрштыл кудалыштше каза-влакым шке семынже шотлаш тӱҥале. Мален колтымешкыже шотлыш да шотлыш.
Омыштыжо тудлан пеш чот петырыме омсан пычкемыш пӧрт кончыш. Пич йӱдыштӧ лумым келын, тиде пӧрт деке Ала-кӧ ошкылеш. Анита Тудын кышаж гыч лийше кужу корным ужо. Корныеҥ омсам тӱкалаш тӱҥале. Тудо шуко жап чытенак тӱкалыш, но нигӧ омсам ыш поч. Ынде Тудо омса кылым кычалаш тӱҥале, но нигуштат ыш уж. Мардеж пеш талын пуа, каваште шӱлыкан пыл орам покта. Корныеҥ нигушкат ок кае, ончычсыж семынак тӱкала да тӱкала. Шуко жап тыге тӱкалыш. Тидлан верчынак Анита помыжалте. Но Тудлан нигӧат омсам ыш поч, окналаштат тул ыш чӱкталт.
«Ала тушто нигӧ лийын огыл», — шоналтыш Анита. Но кӧргӧ шӱм-чонжо дене пален: тушто ала-кӧ лийын, но омса деке толмыжо шуын огыл.
Анита вакшыж гыч кынеле, шӱм-чонланже нелын чучеш. Вургемжым чийыш да кумыл волышак, эр кочкышым ышташ манын, кухньышко волыш. Ӱлнӧ чылан тургыжланыше улыт: Даник шке Опиумжым йомдарен да кычал мумешке ынежат коч.
— Мыйым эре Ошлумем кынелта, — тургыжланен умылтараш тӱҥале тудо. — Помыжалтмешкем мырлен шога. Теҥгече кастене мален колтымем деч ончыч рудо пӧрт гыч лектын кайыш да ыш пӧртыл.
Ойгырышо Даникым ончашат йӧсӧ. Чыланат Ошлумым кычалаш тӱҥальыч. Ачашт вӱташте кычал тольо, ковашт кухньышто кӱшыч ӱлыкӧ терген лекте. Даник шкежат чыла вере пырысым кычале. Анита кӱшнӧ чыла пӧлемыште лие. Чыла арам, пырыс нигуштат уке. Ачашт тудын пушкыдо лум ӱмбач пеш шекланен ошкылмыжым пытартыш гана ужын. Тиддеч вара пырыс йомын.
Тиде пиалдыме кече лие. Кечываллан кочкаш погынымышт годым Даникын чытымашыжлан мучаш тольо. Ошлумын шужен коштмыж годым тудо кочкын кертдымыж нерген шинчавӱд йоктарен умылтарыш. Нигӧат лыпландарен ыш сеҥе. Ачаж ден коваже пырыс йоммылан верч тунаржак чот тургыжланымыла огыт кой.
— Садак пӧртылеш, — ачаже шып пелештыш. — Тачылан веле шылын.
Тиде кечын каваште кечат йӧршын ыш кой. Ятырлан ӱлыкӧ волышо пыл курыклам авырен. Нугыдо лум йогаш тӱҥале. Йӱдым ийыш савырна, эрла чыла вере корно ияҥеш.
Ачашт упшым упшале, кугу терым налын, чодырашке пулан кайыш. Ковашт коҥга воктен пушкыдо пӱкеныште нералтен колтыш. А Даник Анита деке лишемат, шинчашкыже туран ончале.
— Мыйын омем шуэш, — каласыш йоча.
— Кузе тыге? — ӧрын йодо тудо. — Эше эр гына, пычкемышалтмеш жап шуко. А тый эше кочкынат отыл.
— Вара мо, — вашештыш Даник. — Анита, малымем шуэш, кумалмем шуэш, сандене омем шуэш.
Анита воштылале.
— Кумалаш малаш вочмо деч поснат лиеш, — акаже кутыра. — Тый кызытак кумал кертат, вара каслан кочкат да малаш возат. Тиде лач кумалме жаплан келшен толеш.
Но рвезе ош ӱпан вуйжым кок веке рӱзалтыш:
— Уке, мый чынжымак уло шӱм-чон дене кумалнем. Малаш чийыме тувырем кондо да, пожалуйста, мыйым вакшышкем нумал наҥгае.
— Ну йӧра, — Анита йодмыж дене келшыш да кудашаш тӱҥале.
— Даник, палет, малаш чийыме тувыр дене улат але уке — нимогай ойыртем уке. Кеч-могай вургем денат Юмо тыйым колеш.
Анита шольыжым шупшале — тудыжо ойганла койо, умшажат чытырымыла чучеш. Даник малаш чийыме ош тувыржо дене кодо да пулвуешыже сукалтышат, Ошлум верч кумалаш тӱҥале:
«Шергакан Юмем, сӧрвален йодам, Ошлумым суапландаре. Сӧрвалем, тудым кычал муда вашкерак мӧҥгына кондо. Арале тудым йӱштӧ, шужымаш да лӱдмаш дечат. Таче тудлан мӧҥгышкына корным ончыкто. Сӧрвалем, шергакан Юмем. Амен».
— А моло верч тый ынет кумал мо? — ӱдыр ӧрын йодо.
— Уке, — Даник пелештыш да писын кынел шогале. — Уке, таче огыл. Таче кастене Ошлум деч моло нерген Юмо ынже шоно.
Изишак шоналтышат, ешарыш:
— Весе-влак нерген тый варажым кумал кертат.
Ошлумым Кавасе Ачан йӧратыме кидышкыже пуышат, Даник шӱмыштыжӧ шочшо кугу ӱшан дене кидшым вуй йымакше пыштыш, шке койкешыже малаш йӧнештаралт шуйнен возо. Варажым эше ик гана шинчажым почо да омыюа акажым ӱжӧ:
— Анита!
— Мо? — йодо Анита.
— Толмекше, мыйым помыжалте. Йӧра?
— Кунам да кӧ толеш гын?
— Мутат уке, Ошлум.
Анита пӧлемыште тургыжланен коштеш. Чурийжылан шокшын чучеш, шӱлашыже юж ситыдымыла чучо. Омсам почо да балконышко лекте. Поран чарнен. Касвел мардеж пылым покта. Пасушто пургыжта. Пӧрт воктене лум курык кушкеш. Йӱштӧ мардеж тарвана. Тудо шокшо чурийжым йӱкшемда. Анита эҥер велышкыла коштын толаш лие. Тушто ала Ошлумым вашлиеш. Пальтожым чийышат, пӧрт гыч лекте.
Каваште тичмаш тылзе иеш. Чыла лап верым волгалтара, эсогыл книгамат лудаш лиеш. Олыкын кӱшыл тӱрышкыжӧ шумеке, Анита шеҥгеке савырнен ончале да лумышто шкенжын кышажым ужо. Тудыжо омышто кончышо Корныеҥын кышажлак койын колтыш. Анитан кышаж дене таҥастарымаште, нуныжо пеш умбаке шуйналтыныт ыле. Ӱдырлан туге чучо, пуйто изи шем пӧрт деке миен шушаш верч шкет Корныеҥ уло мландым коштын савырнен.
Глава
Шӱмын почылтшо омсаже
Анита умбаке да умбаке кая. Теве тудо изи кӱвар деке толын шуо. Кӱвар кашташте ийнер-влак кечат, а ӱлнӧ, ий йымалне, вӱд чыргыктен йога. Тидын дене курыкысо эҥер эше илымыж нерген шижтарынеже, шонет. Тыште, курык тайылыште, моткоч шып. Юж чот йӱкшаш тӱҥале. Тӱрлӧ нерген шонкален ошкылшо ӱдыр таче гына вочшо лум йымалне корнын яклака улмыжым ыш тогдае, сандене кенета яклеште да аҥысыр йолгорнеш шуйнен возо. Кынелаш тӧчымыж годым пеш чот корштымым шиже, йолжо моклештынак, очыни. Тидыже чотак лӱдыктыш. А вет тыште тудо йӧршын шкетын. Пычкемыш да йӱштӧ игече годым тиде корно дене коштшым ужаш лиймылан нимогай ӱшан лийын ок керт.
Игече утыр йӱкшемда. Ӱдыр чотак кылмымыжым шиже. Иктаж-могай шокшо верым ок му гын, мутат уке, кылмен тӱҥеш. Корно савыртыш деч вара изишак кӱшнӧ чодыра пашам ыштыше самырык пӧръеҥ ден ватыжын илыме пӧртышт лийшаш. Нушкын гынат, Аниталан нунын омсашт марте миен шуаш тыршыман. Варажым нуно, издереш шынден, мӧҥгыжӧ намиен кодат ыле. Тыге гына пычкемыш курык тайылеш кылмен колымо деч утлен кертеш. Саде пӧрт марте пешак тора огылат, ӱдыр ончык нушкаш тӱҥале.
Лум ӱмбач пуалше йолжым шӱдырен кушкашыже пеш йӧсӧ. Кап-кылжым кеч изишак тарватыме годымат йолыштыжо чот корштымым шижеш. Ик жап нушмеке, вийже йӧршын пытыш. Кидше келге лумышко вола, шинчаже вӱдыжгымылан кӧра нимом сайын ужын ок керт, тӱтыра дене леведалтмыла веле чучеш. Эре иктымак шона: «Саде пӧрт марте ынде мыняре кодын?»
Корно савыртыш марте шуат, саде пӧртым ужо да чонжылан куштылгырак лие. Ынде шуко кодын огыл. Анита окнаште пыкшерак волгалтше тулымат ужо. Вийже йӧршын кодын огыл. Лум ӱмбалан изишак каналташ возо. Но йӱштылан кӧра ончык тарваныш. Шонымо верже деке лишемеш. Пеш шуко жап эртымыла чучеш.
Йӱкем колын, пӧрт гыч кӧ-гынат лектеш да тошкалтышке кӱзаш полша шонен, кычкырале. Но ик еҥат ыш лек. Ынде пӧртӧнчык пеш йӧсланен кӱзыш да омса лондем воктелан шуйнен возо. Нелын шӱлен, кидшым шуялтыш да омсам тӱкалтыш. Нигӧат ыш вашеште. Тиде изи пӧрт пычкемыш чодыра семынак шып шинча. Омсам тӱкалаш тӱҥале. Садак нимогай йӱкым ыш кол. Пӧртыштӧ нимогай тарванылме йӱкат ок шокто. Лӱдмыж дене пел йол ӱмбакше пыкшерак кынел шогале, уло вийже дене кыраш тӱҥале. Уло кертмыжын кычкыра, омса кылым шупшеш.
Ынде иже тыште нигӧн уке улмым умылыш да шортын колтыш. Пӧртым тӱкылымӧ. Тулым вор лӱдыкташ гына чӱктен кодымо. Ик жаплан ӱдырым кугу ойго авалтыш. Тудо курыкеш шочын кушкын да еҥ-влакын кылмен колымышт нерген шагал огыл колын. Ик жап гыч шоналтыш: пӧрт оза-влак таче пӧртылшаш улыт, тидлан кӧрак тулым чӱктен коденыт. Курык гыч ӱлык воленыт гын, пелйӱдлан гына пӧртылыт чай. Ала варашат кодыт. Кид да йолварня кылмымым шиже. Изишак эше каналтем гын, ала мӧҥгем мартеат нушкын миен шуын кертам манын шоналтыш. Корнымбалне эше ик пӧрт лийшаш. А лум чот возын, да тудо келге. Кеч-мо гынат, изишак вучалташ лие, варажым адак нушкаш тӱҥалеш. Тиде пытартыш ӱшанже.
Лум дене петыралтше тӧр верлам Анита нимогай ӱшан деч посна ончыштеш. Пурла велне чодыра да эҥер, а шола велне мучашдыме олык-влак изинрак нӧлталтше верла дене ӱлыкӧ волат. Пӧрт йыр пече, кӱ пырдыж да тӱрлӧ вӱта — чылажат лум дене леведалтын. Анита омыжым шарналтыш. Омыштыжо тудо шыпланыше пӧртын омсаж марте шуйнышо йолгорным ужын ыле. Икымше гана тудо сайын шонкалыш, да петырыме омсашке тӱкалымылан вашмутым колдымо шижмашым умылыш. Тудо омсам изишак веле тӱкалыш. А вет Исус арня, талук дене тӱкален шога, Анита тидым пален. Пӧртыштӧ нигӧ укеат, тудо тӱкалымыжым чарнен. Но, мутлан, Бердоф господинмыт тиде жапыште пӧртыштӧ ласкан шинчат ыле гын, мо лиеш ыле? Нуно пычкемыш йӱдым омсам тӱкалыме йӱкым колыт, но икте-весыштым ончалын, каласат: «Ала-кӧ тӱкала, но ме тудым огына пурто. Ме нимом колдымыла лийына». Чыла тиде тыге лиеш ыле гын, Анита нунылан кузе чот шыдешка ыле! Айдемым чаманыдымыштлан нунын ӱмбакышт кузе ужмышудымын ончаш тӱҥалеш ыле! А вет шкежат Исус Господь дене лач тыгак ыштеныс. Но Тудо тидлан верчын ӱдырлан ок сыре. Ончычсыж семынак йӧрата, уке гын Тудо тӱкалымыжым чарна ыле. Тидым Аниталан коваже каласкален.
Анита пеш келгын да чон вургыж шонкалаш тӱҥале, эсогыл пеш лӱдмашан татыште улмыжым, тыгак шкетын кодмыжымат монден колтыш. Трук тудо вуйжым нӧлтале да пеш тӱткын колышташ тӱҥале. Чынжымак, ала-могай йӱкым кольо. Курыкышто шочын-кушшо кажне йочалан палыме йӱк, пушкыдо лум ӱмбач мунчалтыше ечын йӱкшӧ. Варажым тудо мурышо рвезын йӱкшым кольо, чодыраште, курык тайылысе кожлаште, ала-кӧ ече дене кая. Теве икмыняр жап гыч корно савыртыште лийшаш да Анитан улмо пӧрт воктеч эртышаш. Рвезе пеш писын кая гын, тудо нимомат, тыгак ӱдырымат ужын ок шукто чай.
Корно савыртышыште лум дене вӱдылалтше изи кап койылдыш.
Анита пулвуешыже нӧлталалте да, кидшым умша деке лишемдышат, уло кертмын кычкырале:
— Полшыза! Шогал да мыланем полшо!
Ечызе тура савырныш, чарнен шогале. Ечыжым мучыштарыш да писын пӧрт деке куржо.
— Мо лийын? — кугу йӱкын йодо тудо. — Тый кӧ улат? Эмганенат мо?
Тиде Лука улмаш. Курыкысо шоҥго йолташыж деке унала миен да ынде мӧҥгыжӧ пӧртылеш. Ӱдырын кычкырымыже тудым чарен шогалтен. Тылзе волгыдышто пулвуй ӱмбалне шогышо Анитам ужат, Лука лӱдын колтыш. Но ӱдыр тиде айдемын кӧ улмыж нерген йӧршынат ыш шоналте. Тудым муыныт да воктенже утарыше еҥ шога, тиддеч молым нимомат огеш шоно. Лука Аниталан кава гыч волышо Суксо гай коеш. Анита, Лука ынже курж манын, кидшым шуялтыш да рвезын пальтожым руалтен кучыш.
— О-о, Лука! — чытырналтше йӱкын кутыра. — Тыйын толметлан мый туге куаненам, туге йывыртенам! Йолем эмгатенам да ошкыл ом керт. Бердоф господин ден госпожан толмышт марте тышан кылмен колем дыр шонышым. Лука! Тый мыйым мӧҥгем наҥгаен коден кертат мо? Мый пеш кылменам, мылам йӱштӧ.
Лука ӱдырым пеш писын шке пальтож дене вӱдыльӧ. Вара воктенже шинче да кылмыше парнялажым туржаш тӱҥале.
— Ече дене мый тыйым пеленем наҥгаен ом керт, Анита, — лыжган пелештыш. — Тый чот эмганенат. Но вич минут гыч мӧҥгем миен шуам да издер да одеял дене толам. Пел шагат гыч мӧҥгыштет лият.
Рвезын чонжым вучыдымо куан авалтыш. Тыгай пиаллан кӧра писын куржмыжо да воштылмыжо шуо. Шӱм йодмыжо шукталте. Аниталан мом-гынат сайым ыштен кертеш! Тудо кӱлеш лийын! Ынде Анита ала саде сырымыштым монда да чыла титакшым кудалта?
— Лука, тылат палышт деч посна йӱштӧ огеш лий? — Анита шып, йӧсланыше йӱк дене йодо.
Тидым колын, рвезе свитержым кудаше да Анитан вуйжым петырыш. Аниталан тувыржымат кудаш пуа ыле, но тудо кылмыше еҥым кӱлынак ырыктен ок керт. Лука кылмаш тӱҥалмыжым шижын, ечыж деке куржо. Кидше дене шкенжым ӧндалын, келгын йӱштӧ южым шӱлалтыш. Тудлан туге чучо, пуйто корштарыше йӱштым чытымыж дене тудо сулыкшым касарен сеҥа.
Ечыжым чийыш да, корно савыртышым туран пӱчкын, ӱлыкӧ пикшла чымалте. Куанымыжлан кӧра йӱштӧ южын когартымыжымат ок шиж. Мӧҥгыжӧ шӱртньылын куржын пурен, чара кидше да кылмыше кандалге нерже дене аважым лӱдыктыш.
Шкет кодшо ӱдыр Лукан пальтож дене чот пӱтыралте. Тудыжо иктаж коло минут гычрак толшаш. А тиде жапыште Анита пеш шуко нерген шонкален шуктышаш, могай-гынат иктешлымашке шушаш.
Эн тӱҥжӧ — утаралтын, чодыра гыч Лука пеш жапыштыже толын лектын да полышым йодын кычкырымыжым колын. Тугеже мый шкетын улам манын шонен шинчымем годым Утарышем омса воктене шоген да мыйын верч тургыжланен. Мыйым утараш тышке Тудо Лукам колтен.
Тӱҥжӧ: тудо петырыме омса нерген чын умылен шуктен. Тудо шке шӱм омсажым иканаште почеш гын, мо лийын кертмым эше умылен ок шукто ыле. И югым раш пала: Утарышым петырыме омса воктене ынде шогыктен ок керт.
Анита вуйжым ӱлыкӧ сакыш, шинчажым петырыш.
«Господь Исус, — кумалаш тӱҥале, — мый ынде Тылат шӱмемын омсажым почам. Омсам пеш шуко жап петырымемлан да тудым почаш Тыйым шуко вучыктымемлан вуеш ит нал, титакем кудалте. Пожалуйста, мыйын шӱм омсашкем пуро. Лукам ужмышудымын ончымемлан титакем кудалте. Пожалуйста, тудым йӧраташ полшо. Мылам саде изи имне нерген тудлан каласыман гын, пожалуйста, мылам патырлыкым пу. Мыйым утараш Лукам колтыметлан мый Тылат путырак кугу таум ойлем. Амен».
Тыгеракын, Анитан шӱм омсаж воктене шукертсек вучен шогышо Исус тудын языкшым касарыш да тудым у айдемым ышташ шӱм омсашкыже пурыш. Кызыт гына лийше паша ышталтме годым воктене ик еҥат ыш лий. Эсогыл Анита шкежат нимогай вашталтышым ыш шиж, ыш тогдае. Но тиде йӱдым каваште Анитан лӱмжым Юмын илыш книгашкыже пуртымылан Суксо-влак моткоч куаненыт, вет мландыште эше ик айдеме шке шӱм омсажым почын да тушто Утарышылан верым пуэн.
Глава