Шкем нерген
Морко район Корканкурык Кӱчыкэҥерыште 1958 ий вӱдшор тылзын 20 кечыштыже шочынам. Авам (библиотекарь, клуб вуйлатыше, колхоз бухгалтер), Зоя Михайловна деч чынлык, ачам (изи колхоз вуйлатыше, Кокласола сельпо председатель), Валентин Егорович деч порылык, ковам (колхозышто шала пашаш коштшо), Анастасия Николаевна деч еҥым чаманымаш мыйын койышышкем шыҥеныт.
А возымо мастарлык кӧ деч куснен? Ковам велым ончалаш гын, нунын тукым гыч лекше Михаил Николаевич Янтемир (2017 ий 17 октябрьыште шочмыжлан 130 ий теме) краевед-этнограф семын кумдан палыме. Кочам, Егор Якимович, велым ончалаш гын, тудо шкеже ялын ик эн уста гармоньчыжо лийын, ачамат шоктен моштен. Нунын деч сылнылыкым да семым шижмаш, авам деч ӱшандарышын кутырен моштымаш кусненыт. Адакше калык поэт Николай Иванович Казаковым (2018 ий 15 январьыште шочмыжлан 100 ий теме), ял гыч шукертак каен гынат, мый эреак пошкудына семын шижын шогенам, тудын деч возаш тунемынам.
Туге гынат возымо мастарлыкым шуараш эн чот полшышылан «Ямде лий» газетым шотлем. Шарнем, Кӱчыкэҥер тӱҥалтыш школышто тунемме годым кеҥеж каныш жапыште колхозлан полшена ыле. Нылымше класс деч вара ял воктене пареҥге пасушто шӱкшудым сомылымына годым тушко «Ямде лий» газетын самырык редакторжо Алеко Юзыкайн тольо. Вет мый йоча газет дене ондакак кылым кучаш тӱҥалынам. Сандене тудо, районыш толшыла, лӱмын мемнан деке савырнен. Мый изишак аптыраненамат ыле. Казаньысе университетыште журналистлан тунеммыж нерген йоча-влак ончылно каласкалымыжым ушыш пыштен колыштым да шкежат тунамак журналист да сылнымут корно дене каяш шонен пыштышым. Утларак сайлан да икымшылан шотлымо «Омо лугыч лие» почеламутемат (а тушто лачак колхозлан полшымо нерген ойлалтеш) тудын толын кайымыж деч вара шочо да 1969 ийын газетыште лекте.
Тылеч вара Вончӱмбал кандашияш да Октябрьский кыдалаш школлаште тунеммем жапыште «Ямде лий» газетыште шагал огыл заметкем ден почеламутем печатлалтыч. Тушто лекше почеламутем-влакымак «Сылнымут шыже» икымше семинарыште посна книга дене савыкташ темлышт. Тыште мый газетын литератур пашаеҥже Валентин Борисович Исенековын изи огыл надыржым палемдыде ом керт. Лачак тудо творчестве корныш ошкылым ыштымаште икымше туныктышем лийын.
А газет пашаш мыйым Алексей Михайлович Юзыкайн ушен. Марий кугыжаныш университетыште кумшо курсышто тунеммем годым тудо ответственный секретарьын пашажым шукташ полшаш ӱжын. Университет деч варак тушто тидым ыштыше пошкудо Эҥерсола ял рвезе, ончыкылык прозаик Геннадий Алексеевым армийыш налмышт деч вара тудым алмаштыше кӱлын. Кок ий почела кеҥежым да шыжым мый ты сомылым шуктенам.
Вузым тунем пытарымеке, «Марий коммуна» (кызыт «Марий Эл») газетыштат пашам ответственный секретарьын алмаштышыжлан ыштыме гычак тӱҥалынам. Вараже информаций отделыш кусареныт гынат, армийыште служитлен толмекем, угыч ты пашаш шогалтеныт. Латвич ий утла чынжымак кугу ответственностьым йодшо да газетым макетироватлыме дене кылдалтше сомылым шуктенам. Но тӱҥ паша кокла гыч газетлан возымымат чарнен омыл, почеламутымат серенам.
Мо оҥайже, школышто тунемме годым савыкташ темлыме книгам 12 ий гыч веле ош тӱням ужо. Тунам печатлалташ черет чынжымак кугу ыле. Адакше вес амалат лекте. Университет деч вара эн ончычак самырык автор-влакын тӱшкан лукмо сборникышкышт ушнаш темлышт. «Волгенче парча» лӱм дене тудо 1981 ийыште савыкталте. Вара мыйым армийыш нальыч, да жап адакат шӱкалалте. Тыге изирак ийготан-влаклан темлыме «Кугымӧр» сборникем лач 1986 ийыште печатлалте. Кугурак-влаклан пӧлеклалтше «Кандывуй каваште» почеламут ден поэме сборникем 1989 ийыште лекте… Чаманен каласаш логалеш, тылеч вара книгам ямдылаш жап ыш сите – вуйге-йолге газет пашаш кычкалтме.
А 2000 ий гыч экономике да бизнес йодыш дене редактор лияш ӱшанышт. Лач тылеч вара газет пашаште утларак кугу кӱкшытыш шумо. Марий Элын сулло журналистше лийым, Россий журналист ушемын Марий регионал отделенийжын конкурсыштыжо вич гана «Республиканский газетын эн сай журналистше» семын палемдалтым, Марий Эл правительствын журналист паша конкурсыштыжо сеҥышыш лектым.
2013 ий гыч газетын коммерческий директоржылан шотлалтам гынат, экономике да бизнес йодыш денак возем. Энергетике темылан проектем дене кум ий ончыч Россий кӱкшытан конкурсын регионал йыжыҥыштыже сеҥышыш лекна гын, ӱмаште федерал йыжыҥыштат «Марий Эл» газетлан кокымшо верым кондышым.
Теве ынде мылам – 60 ий. А газет да сылнымут пашаш ушнымемлан – 50 ий, вет лач тынар ий ончыч «Ямде лий» газет дене кылым кучаш тӱҥалынам да возымо мастарлыкем умбакыже «Марий коммуна» - «Марий Эл» газетыште шуаренам.
Ончыкылык шонымашем: газет пашам умбакыже шуйымо дене пырляк поэзийыш пӧртылаш, вет тушто ыштен шуктыдымо изи огыл паша вуча.
Юрий ИСАКОВ,
Марий Элын сулло журналистше.
2018 ий 12 апрель.