Елена Буровская
- Кто ты?
- Не знаю, но не переставай
меня спрашивать об этом…
Ондааче «Английский пациент»
на снимке педагоги «Дома Польского»
первая слева Е. Буровская, третья слева И. Якубэк.
На протяжении года наша автономия решала проблему построения такой системы образования, которая максимально соответствовала бы интересам всех групп участников.
Сначала – несколько фактов.
Полтора года работает с нами педагог из Польши Изабела Якубек. Она имеет четыре группы учеников: дети, взрослые начинающие, взрослые продолжающие (обе группы – из автономии) и группа взрослых, не имеющих отношения к автономии. Последняя группа имеет наилучшие результаты по интенсивности и эффективности обучения.
И дети и взрослые изучают польский язык, сравнительную мифологию, польские народные танцы, играют в студии польского театра.
Все это происходит в новом кабинете, который был отремонтирован и оснащен техническими средствами с помощью Варшавы.
Эту аудиторию мы имеем в школе 6, совместно с директором которой организовали Центр дополнительного образования. Этот центр, разумеется, работает детьми не только польского происхождения.
Планируя наши программы, мы понимали, что язык является основой мировоззрения, как говорил Хайдеггер, «язык – это дом бытия», это то, что делает нас именно такими, какими мы есть, потому что мы смотрим на мир «через очки» родного языка. Именно язык является основой национальной самоидентификации.
Жизнь поляков Сибири и Дальнего Востока иная, нежели жизнь поляков Белоруссии, Молдовы, Украины, потому что они живут очень далека от языковой среды, сохранение языка здесь становится особенной проблемой, а изучение языка требует такой же работы, как и овладение языком иностранным.
|
|
В конце января мы организовали для учителей и председателей других культурно-национальных автономий Красноярска семинар на тему «Образовательные потребности культурно-национальных автономий», на который были приглашены чиновники Комитета по национальностям и вероисповеданиям и Отделов образования городской и краевой администрации. Мы получили взаимопонимание представителей автономий Литвы, Латвии, Эстонии, Финляндии, Германии и договорились о взаимопомощи в методической и организационной работе (например, уже провели мы День Матери и запланировали фонетический праздник «Языки Сибири»).
Целью семинара было усиление позиций национально-культурных автономий – они имеют образовательные потребности, образовательные и культурные задачи, они строят образовательные системы. Для того, чтобы образовательные системы национально-культурных автономий соответствовали задачам остального общества и духу времени, им необходимо оказывать материальную и профессиональную помощь
Члены национально-культурных автономий – граждане нашей страны, органическая часть нашего общества и нашей многонациональной культуры. Поддержка их культурных и образовательных потребностей – задача нашего общества и нашей культуры, а не заграничных фондов, структур и «разных прочих шведов».
Культура людей, объединенных в национально-культурные автономии, интересна не только внутри этих автономий. Польская, латышская, азербайджанская или финская культура может быть не менее интересна всему остальному обществу, чем английская, немецкая или французская, изучающаяся в школе. Необходимо открываться вовне, это обогатит все наше общество и всю нашу культуру.
|
|
Во многих культурно-национальных автономиях есть позитивный опыт преподавания языков и культуры, есть связи с методическими структурами и научными институтами (Институт Гете, Институт Адама Мицкевича…). Необходимо обмениваться этим опытом и совместно думать о вариантах образовательной системы и способах ее построения.
Необходимо искать формы представления культуры «для всех», а не только «для своих» (как итальянскую или норвежскую культуру – для всех живущих в Сибири).
Но есть у нас и проблемы. Прошедший период дал людям возможность ясно понять, хотят ли они действительно учить польский язык и какого уровня хотят достигнуть. Мы провели анкетирование по этому вопросу и выяснили, что очень большой процент членов автономии считают польский язык языком прошедших поколений семьи, учат язык «для души» и собираются заниматься этим всю жизнь. На высокий уровень владения языком претендуют очень немногие. И это нормально, потому что взрослые имеют уже образование и профессию, а в профессиональных контактах с Польшей не заинтересованы.
Такие люди иногда находятся за пределами автономии – студенты филологи, культурологи, искусствоведы. Только филологи Государственного университета в Красноярске изучают польский язык «по программе». Кроме того, именно они заинтересованы в знании культуры, искусства, истории Польши.
|
|
Это важно и для членов автономии. Иногда взрослые отказываются от изучения языка, понимая, что это требует систематичности и труда. Изучение культуры может быть запланировано более короткими циклами, что дает возможность включения в процесс обучения практически в любой момент. Поэтому мы хотели бы расширить обучение в нашей школе курсом польской культуры и искусства. Мы надеемся, что это даст ощущение положения «между культурами» как позитивной ценности и наполнит гордостью от сознания своей принадлежности к польской культуре.
Helena Burowska
Językowe i kulturalne drogi do samoidentyfikacji
A kim jesteś?
Nie wiem, ale nie przestawaj
mnie o to pytać…
Ondaacje „Angielski pacient”
W przeciągu roku nasza autonomia próbowała zbudować system kształcenia, obejmujący maksymalnie zainteresowania wszystkich grup uczestnikow.
Najpierw – kilka faktów.
Połtora roku pracuje z nami Izabela Jakubek. Ona ma cztery grupy uczniów: dzieci, dorosłych początkujących, dorosłych zaawansowanych (obie grupy – z autonoomii) i grupa dorosłych nie z autonomii (w zasadzie z kościoła). Ta ostatnia grupa ma najlepsze rezultaty.
I dzieci i dorośli studiują język polski, porownawczą mitologię, polskie tańce ludowe, grają w studiu polskiego teatru.
To audytorium mamy w szkole N6, wspólnie z dyrektorem której otwarliśmy Centrum Dodatkowego Kształcenia. To centrum oczywiście pracuje z dziećmi nie tylko z polskim pochodzeniem. Teraz Centrum daje pół stawki dla nauczyciela z Warszawy, a w następnym roku szkolnym może dać dodatkowo pół stawki (co daje pełny wymiar godzin pracy w szkole).
Planując nasze programy rozumieliśmy że język jest podstawą poglądu na świat, jak mowił Heidegger „Język to jest dom bytu”, to co czyni nas takimi jakimi jesześmy, bo patrzymy na świat przez „okulary” języka narodowego. Język jest podstawą narodowej samoidentyfikacji.
Zycie Polaków Syberii i Dalekiego Wschodu jest inne nieżeli Polaków Białorusi, Mołdawii, Ukrainy w tym sensie, że mieszkają bardzo daleko od językowego środowiska i przechowanie języka staje się szczególnym problemem, i nauczanie języka wymaga pracy jak przy opanowaniu języka obcego. W tym aspekcie jesteśmy bardziej podobni do innych grup mniejszości narodowych zamieszkujących Syberię niż do Polaków zamieszkujących terytorie graniczące z Polską.
W końcu stycznia zorganizowaliśmy seminarium dla nauczycieli i prezesów innych kulturalno-narodowych autonomii Krasnojarska na temat ”Potrzeby kształcenia kulturalno-narodowych autonomii”, na które byli zaproszeni urzędnicy Komitetu ds. Mniejszości Narodowych i Wyznaniowych i z Ministerstwa Edukacji. Doszliśmy do porozumienia z nauczycielami i prezesami autonomii Estonii, Łotwy, Litwy, Finlandii i Niemiec o wzajemnej pomocy w metodyce i wspólnej pracy (na przykład zaplanowaliśmy Swięto Fonetyczne „Języki Syberii”).
Ale mamy też i problemy. Miniony okres dał ludziom możliwość jasno zrozumieć czy chcą uczyć się języka polskiego i jaki poziom chcą osiągnąć. Przeprowadziliśmy ankietę na temat nauczania języka i w rezultacie wyjasniliśmy że bardzo wielki procent ludzi uważa polski język za język przeszłych pokoleń, uczą się języka „dla własnej duszy” i zamierzaią robić to całe życie. Na wysoki poziom władania językiem pretenduje nie duża grupa ludzi. Jest to zrozumiałe, dlatego że dorośli mający wykształcenie i zawód, nie są zainteresowani w zawodowych kontaktach z Polską i w związku z tym nie traktują języka instrumentalnie..
Tacy ludzie znajdują się poza autonomią – studenci filologowie, kulturoznawcy, historycy sztuki. Tylko filologowie Panstwowego Uniwersytetu studiują język polski w ramach programu. Oprócz tego oni są zainteresowani w znajomości kultury, sztuki historii polskiej.
To ważne i dla członków autonomii. Czasem dorośli odmawiają nauczania języka, bo rozumieją że to potrzebuje systematyczności w pracy. Opanowanie kultury może być zaplanowane wiele krótszymi cyklami, co daje możliwość włączenia się w proces studiowania w dowolnie wybranym momencie. I dlatego chcielibyśmy wzbogacić nauczanie w naszej szkole o kurs kultury i sztuki polskiej. Mamy nadzieję że takie staniwisko „między kulturami” będzie przyjmować się jako wartość pozytywna, a poczucie własnej „polskości” napełni dumą z przynależności do takiej kultury. Myślimy, że ta działalność uczyni nasze życie jeszcze bardziej interesującym, a nasza szkoła będzie pożyteczna dla wielu mieszkanców Krasnojarska.
Izabela Jakubek
Rola postawy i motywacji w nauczaniu języka polskiego w środowiskach
polonijnych na Syberii na przykładze Krasnojarska.
Język polski nauczany w środowiskach polonijnych na Syberii jest w większości przypadków nauczaniem języka polskiego jako obcego. I w związku z tą specyfiką chciałabym zwrócić Państwa uwagę na dwa aspekty warunkujące w dużej mierze powodzenie procesu dydaktycznego w zakresie przyswajania języka obcego, jakim są postawa i motywacja. Dokonam tego w oparciu o dwu letnie doświadczenie pracy w Krasnojarsku, literaturę metodyczną z zakresu glottodydaktyki i wyniki ankiety przeprowadzonej wśród członków Autonomii w ostatnim czasie.
на снимке участники «круглого стола»
Czynnikiem mającym wpływ na efektywność procesu uczenia się i ściśle związanym z motywacją jest postawa, czyli stały sposób odnoszenia się do pewnego obiektu. Czynnik ten uznano za szczególnie istotny dla przyswojenia języka obcego. Postawa uzewnętrznia się w postaci określonych emocji i odczuć, poprzez stosunek do obiektu w wiedzy, poglądach, sądach, działaniu związanym z obiektem. Obiekt w glottodydaktyce to język, społeczeństwo, kultura danego języka, a także warunki nauczania (nauczyciel, jego metody i techniki, środki nauczania oraz warunki lokalowe i inni uczestnicy kursu).
Stosunek do społeczności językowej i kultury polskiej w środowisku polonijnym jest pozytywny, a w wielokulturowych regionach Syberii szacunek do innych kultur i języków jest czymś naturalnym. Pozytywne stereotypy funkcjonujące w najbliższym otoczeniu wpływają na ogólną pozytywną postawę uczących się języka polskiego. Dodatkowo zmieniająca się sytuacja ekonomiczna czyniąca język polski językiem przydatnym i użytecznym lub przynajmniej zarysowuje taką świetlaną przyszłość polszczyźnie, wpływa również na wzrost zainteresowania językiem. Choć jak wykazała ankieta większość krasnojarskiej Polonii nie podejmuje nauki dla celów profesjonalnych i turystycznych, a wybiera naukę „dla duszy”.
Z tą postawą ściśle związana jest motywacja integrująca, czyli taka w której uczeń przyswaja język z własnej woli, ze względu na fascynacje daną kulturą. Przeciwstawia się jej motywację instrumentalną - opanowanie przez ucznia języka jest środkiem do osiągnięcia innego celu np. zawodowego.
Według teorii Gardnera i Lamberta drugi typ jest korzystniejszy dla opanowania języka obcego. I choć nie wszyscy podzielają to stanowisko to jeśli chodzi o środowiska polonijne - teoria ta znajduje potwierdzenie, czego przykładem jest wyższa efektywność grupy uczących się nie związanych tzw.”więzami krwi”.
Interesującą motywacją jest węższy rodzaj motywacji integrującej - motywacja autoteliczna, gdzie nauka języka jest celem samym w sobie, ze względu na satyfakcję jaką sprawia posługiwanie się językiem obcym. I co ważne nie wyklucza ona występowania motywacji instrumentalnej.
Były to podstawowe rodzaje motywacji wewnętrznej, obok której istnieje oczywiście motywacja zewnętrzna - sterowanie przez rodziców, środowisko, szkołę. Uczeń nie odczuwa potrzeby uczenia się, ale robi to, bo boi sią kary, nie nie ma innego wyjścia, jest kolekcjonerem dobrych wyników, chce pojechać na kolonię do Polski, a mogą to zrobić tylko uczestnicy kursów języka polskiego.
Należy również uwzględnić, iż wspomniane wyżej rodzaje motywacji to motywacja wejściowa, która może ulec zmianie w procesie uczenia. I tak jak normalnym zjawiskiem jest zmiana motywacji, tak też zupełnie normalnym zjawiskiem jest spadek entuzjazmu (często gwałtowny) charakterystycznego dla pierwszego roku uczenia się języka.
Wcześniejsze i aktualne doświadczenia mogą mieć pozytywny jak i negatywny wpływ na proces uczenia się. Odwołam się do teorii Leontjewa, ktory twierdzi, że życie ludzkie jest systemem następujących po sobie umotywowanych działalności. Nie ma bowiem działalności nieumotywowanych, a są jedynie działalności o motywie subiektywnie i obiektywnie ukrytym. Składnikami pojedynczych form działalności człowieka są działania. Działanie natomiast to proces podporządkowany wyobrażeniu o rezultacie, który ma być osiągnięty, a więc celowi. Przewidywanie osiągnięć ma wpływ na podejmowanie działań i nosi nazwę motywacji osiągnięć. Składa się na nią skłonność do wytyczania sobie ambitnych celów, dążenia do sukcesu oraz doznawanie przyjemności z osiągnięć. Tu ważnym czynnikiem jest wsparcie rodziców. A jeśli rodzic sam motywuje dziecko tylko jednorazowym wyjazdem do Polski to jest to rownoznaczne z „uśmierceniem” i „pogrzebaniem” motywacji osiągnięć.
Oczekiwanie sukcesu jest czynnikiem decydującym o powodzeniu w nauce, co wydaje się nie trudnym zadaniem biorąc pod uwagę, że znaczna większość ankietowanych (około 80 proc.) uważa proces uczenia się jązyka polskiego za łatwy.Co z jednej teoretycznej strony napawa optymizmem, ale praktyka uczy, że jest to wskaźnik niefrasobliwego przyswajania języka obcego, charakterystycznego, dla wielu środowisk polonijnych.
Dodatkowo rozciągnięcie procesu nauki języka na „całe życie” i w związku z tym postawienie celu wystarczająco daleko, by pozwolić sobie na niesystematyczność, co utrudnia realizację zadań ”tu i teraz” w procesie dydaktycznym i tym samym osłabia efektywność.
Aby uchronić lektora i uczącego się od rozczarowań związanych z szybką efektywnością należy jasno określić swoje cele przed rozpoczęciem procesu nauczania, nie zapominając, że z nauką języka jest jak z miłością w małżeństwie - kiedy mija stan zakochania trzeba się troszczyć o jej rozwój każdego dnia i dokładać wielu starań, by nie była źródłem rozczarowań i przyniosła oczekiwane rezultaty.
Изабела Якубек