I.1. Бейнялхалг ямякдашлыг системинин структурлашдырылмасы




 

Систем тящлили бахымындан бцтцн игтисади проблем вя амилляр комплексин – цмумигтисад, сосиал-игтисад, сащяви игтисади вя игтисади характер дашыйан аеросийаси проблемляря бюлмяк олар.

Дцнйа сосиал-сийаси вя игтисади инкишафын мцасир мярщялясиня характерик олан бу груп проблемлярин икиси (цмцмигтисад вя сосиал-игтисад) – дцнйа щава няглиййатынын инкишафына билаваситя аидлийи вардыр.

Проблемлярин ян бюйцк групун – дцнйа игтисадиййатынын сащяси олан – щава няглиййатынын игтисади проблемляри тяшкил едир. Шяк.2-дя – проблемлярин мязмунун вя важиблийини кифайят гядяр шяффаф характеризя едян дцнйа щава няглиййатынын сащяви игтисади проблемлярин структуру вя гаршылыглы ялагяляринин блок-схеми тягдим едилмишдир. Схемдя якс олунан бцтцн сащяви игтисади проблемлярин сых гаршылыглы ялагяляри мювжуддур вя онлар сон нятижядя ясас проблемя – бейнялхалг авиаширкятлярин чятин игтисади проблеминя чеврилир. Беля ки, 1990-жы илядяк ИКАО-нун цзвц олан бейнялхалг авиаширкятляр бюйцк истисмар вя цмуми иткиляря мяруз галмышлар. Йалныз сон иллярдя вязиййят бир гядяр йахшылашмыш вя авиаширкятляр эяляжяйя бюйцк цмидлярля бахмышлар.

Бейнялхалг авиаширкятлярин беля вязиййятиня тясир едян ясас амилляр ашаьыдакылардыр:

- авиаширкятлярин истисмар хяржляринин артымы вя бейнялхалг авиадашымаларын майа дяйяринин йцксялмяси. Аеропортларда юдяниш вя щаггларын чохалмасы, реклам, йанажаг хяржлярин хцсусян кяскин сурятдя артымы мцшащидя олунурду;

- кредитляря эюря юдямялярин артымы;

- валйута-малиййя щесаблашмаларын мцряккябляшмяси вя бир чох аэент вя дашыйыжыларын юдямя габилиййятляринин олмамасы нятижясиндя авиаширкятлярин малиййя иткиляри;

- бейнялхалг щава хятляринин коммерсийа истисмарынын сямярялилийинин вя авиадашымалар базарларынын истисмарынын цмуми азалмасы;

Бу амиллярин мянфи тясири нятижясиндя бейнялхалг щава хяттляриндя мювжуд олан бир чох яняняви эялирли сайылан – трансатлантик, Сакит Океан, транссибир, авропадахили вя с. маршрутларын ишинин рентабеллийи хейли азалмышдыр; авиаширкятляр арасында рягабятин кяскинляшмяси.

Садалананлар – сащяви проблемин ясасын формалашдыран, йяни бейнялхалг авиаширкятлярин чох мцряккяб игтисади вязиййятинин ясас амилляридир.

Вя нящайят, дюрдцнжц групу – игтисади характерли аеросийаси проблемляр тяшкил едир. Бу проблемляр, дцнйа щава няглиййатында сон заманлар мейдана эялиб. Онлар мцлки авиасийанын бейнялхалг игтисади фяалиййятинин хцсусиййятлярини, разылашдырылмыш авианяглиййат сийасятин щяйата кечирилмяси вя бейнялхалг игтисади авиасийа ямякдашлыьын эенишляндирилмясинин ялагяляндирмясидир.

Игтисади проблемлярин сон ики групу, йяни сащяви вя аеросийаси проблемляр, шцбщясиз ки, бизим ян бюйцк мараьымыза сябяб олур. Чцнки, мящз бу проблемляр мцлки авиасийанын бейнялхалг фяалиййятиндя ян жидди игтисади вя сийаси нятижяляря эятириб чыхарыр.

Йухарыда гейд етдийимиз кими, дцнйа щава няглиййатында бейнялхалг игтисади ямякдашлыг – бир нечя гаршылыглы ялагядя олан елементлярдян, йяни: ямякдашлыьын иштиракчыларындан, ямякдяшлыьын сявиййясиндян, тяшкилати-щцгуги механизм вя алятлярдян вя ямякдашлыьын фома вя цсулларындан ибарят олан мцряккяб тяшкилати-игтисади системдир. Бейнялхалг ямякдашлыг чохпланлы характер дашыйыр вя бир нечя истигамят цзря щяйата кечирилир. Схем 1-дя дцнйа щава няглиййатында бейнялхалг игтисади ямякдашлыг системи елементляринин цмуми структуру тягдим едилмишдир.

Щава няглиййатында бейнялхалг игтисади ямякдашлыьын бцтцн диэяр иштиракчыларыны ашаьыдакы груплара бирляшдирмяк олар: юзляриня мяхсус щюкцмятляри вя авиасийа мцдириййяти шяхсляриндя чыхыш едян дювлятляр; аеролиманлар; турист-фирмалары вя диэяр авиадашымаларын сатышы иля мяшьул олан авиаширкятлярин аэентляри; тяййаряляря, сярнишинляря вя йцк эюндярянляря хидмят эюстярян авиаширкят вя аеропортларын васитячи-тяшкилатлары (йанажаг долдурма фирмалар, техники вя коммерсийа хидмятляри эюстярян тяшкилатлар, автоняглиййат фирмалары, мещманханалар вя с. хидмят эюстярян тяшкилатлар).

Мцасир дюврдя бейнялхалг авиасийа хятляринин цмумдцнйа шябякяси дцнйанын бир чох жоьрафи реэионларыны вя 170-дян чох юлкясини ящатя едир. Бунунла ялагядар бейнялхалг игтисади ямякдашлыг бир нечя сявиййядя щяйата кечирилир ки, онлары да ашаьыдакы кими тяснифатлашдырмаг олар: цмумдцнйа (глобал); реэионал; дювлятлярарасы; милли. Щяр бир сявиййянин мцяййян жоьрафи вя тяшкилати чярчивядя дя юз ямякдашлыг сащяси вардыр. Цмумдцнйа сявиййядя ямякдашлыг бейнялхалг авиасийа тяшкилатлары вя щабеля бейнялхалг чохтяряфли конвенсийа вя сазишляр чярчивясиндя бцтцн иштиракчылар арасында глобал мигйасда щяйата кечирилир. Реэионал сявиййядя дя ямякдашлыг – дцнйанын реэионал тяшкилатлары вя сосиал-игтисади груплар чярчивясиндя бирляшян бцтцн иштиракчылар арасында щяйата кечирилир.

Дювлятлярарасы сявиййядя, ики юлкяни тямсил едян (бязи щалларда 3-4 юлкяйя гядяр) щюкцмят, авиасийа мцдириййяти, авиаширкятляр вя башга иштиракчылар, бир гайда олараг, икитяряфли формада ямякдашлыг едирляр. Вя, нящайят, милли сявиййядя бцтцн иштиракчылар бир юлкя яразиси чярчивясиндя ямякдашлыг едирляр.

Щава няглиййатында бейнялхалг игтисади ямякдашлыг системинин ян важиб структур елементляри кими тяшкилати-щцгуги механизм вя ясас алятляр чыхыш едир ки, онлара да ашаьыдакылары аид етмяк олар:

- ямякдашлыг едян иштиракчылар арасында икитяряфли вя чохтяряфли щюкцмятлярарасы, тяшкилатлар арасы, коммерсийа вя с. сазишлярин вя мцгавилялярин баьланылмасы;

- щава няглиййатында мцхтялиф сайлы бейнялхалг интеграсийа бирликляри вя консорсиумларын фяалиййятиндя иштирак.

 

 

 


Щюкцмятляр Цмумдцнйа мцлки авиасийанын Тяшкилати

вя авиасийа бейн. тяшкилатларда

ширкятляри цзвлцк Истисмар-

коммерсийа

Авиаширкятляр Реэионал Чохтяряфли бейн.

вя авиамця Конвенсийаларда

ссисяляр иштирак

Аеропортлар Дювлятляр- Валйута-

арасы малиййя

 

Авиадашыма Икитяряфли вя чох- План-игтисади

ларын сатышы Милли тяряфли сазишлярин

цзря турист баьланылмасы

фирма-аэент-

ляр

 

Васитячи

тяшкилатлар

 

Схем 1. Щава няглиййатында бейнялхалг ямякдашлыг

 

 

 

 


Игтисадиййатын Бейн. игтисади Елми-техники

цмуми бющраны мцнасибятлярин тяряггинин вя Бейн. игтисади авиа-

йенидянгурулмасы тяййаря паркы вя сийа ямякдашдыьынын

йерцстц авадан- эенишлянмяси вя

Дцнйа валйута- Дцнйанын айры лыьын тязялямяси разылашдырылмыш игтисади

малиййя -айры реэионларында проблеминин мцлки сийасятин кечирилмяси

системинин гейристабил сосиал авиасийа игтисадий-

бющраны вя сийаси вязиййят йатына иясири

 

Дцнйа тижаряти- Жидди игтисади Бейн. авиасийа тяш-

нин тяняззцлц нятижяляри олан килатларын фяалиййя-

мцлки авиасийанын тинин сямярялилийи-

Енеръи бющраны хцсуси проблемляри нин артырылмасы

 

Бейн. аиватарифлярин

тянзимлянмяси

проблемляри

 

Бейн. авиаширкятлярин

аьыр игтисади проблеми

 

Схем 2. Щава няглиййатынын ясас игтисади проблемляри

 

Тяшкилати форма вя цсуллары бейнялхалг игтисади ямякдашлыьын бцтцн сявиййя вя сащяляриндя чох эениш тятбиг олунур. Бунлара, авиаширкятлярин йени бейнялхалг тяшкилатлары вя ассосийасийаларынын гурулмасын, хариждя бейнялхалг авиахяттлярин ая нцмайяндяликлярин ачылмасын вя с. аид етмяк олар. Диэяр форма вя цсуллар, ясасян, бейнялхалг щява хяттляриндян коммерсийа истисмары сащясиндя ямякдашлыьын апарылмасы иля баьлы эениш тядбирляр комплексини дахил едир.

 



Поделиться:




Поиск по сайту

©2015-2024 poisk-ru.ru
Все права принадлежать их авторам. Данный сайт не претендует на авторства, а предоставляет бесплатное использование.
Дата создания страницы: 2019-06-03 Нарушение авторских прав и Нарушение персональных данных


Поиск по сайту: