Цикл Четвёртый - Ветхий Завет

Екклесиаст Â - Премудрости Соломоновы *

* Księga Koheleta pochodzi z połowy III wieku prz. Chr, zaś księga Mądrości z początku I wieku prz. Chr. Żadna z nich nie jest dziełem króla Salomona, choć być może ich autorzy posłużyli się jakimiś znanymi im tylko źródłami z epoki Salomona, które nie weszły w skład innych ksiąg natchnionych. Można ją czytać wg podanego planu lub wg rekonstrukcji.

* Gdy Autor na początku rozdziału 11 niespodziewanie przechodzi od rozważań nad mądrością do rozważań nad wyjściem ludu wybranego z Egiptu, współczesny czytelnik jest podobnym zabiegiem kompozycyjnym zupełnie „zbity z pantałyku”… Aby zrozumieć tak nagłą zmianę tematu, należy zdać sobie sprawę, że mamy tu do czynienia nie tyle z poematem o mądrości (jak w przypadku Księgi Przysłów, Koheleta itp.), lecz z traktatem o sprawiedliwości (Bożej i ludzkiej) adresowanym do sędziów i władców.

Tak więc na początku mowa jest o sprawiedliwym, który został pozornie ukarany przez Opatrzność, choć w rzeczywistości otrzymał zasłużoną nagrodę. Następnie Autor stwierdza, że sprawiedliwość nie tyle jest ludzką cnotą, co owocem przyjętego od Boga przodków króla Salomona daru mądrości. Wreszcie dochodzi do wniosku, że lud Przymierza i Obietnicy, który od początku otrzymywał mądrość Bożą i nią żył, został przez nią – w przeciwieństwie do innych ludów - uczyniony sprawiedliwym. Dowodem na to jest właśnie historia plag egipskich porównana z historią przejścia Izraelitów przez pustynię: podczas gdy sprawiedliwy Bóg karze pogan bezwzględnie i do końca, to w stosunku do przybranych synów postępuje tylko niczym wymagający ojciec.

Aby uniknąć niezręcznego przejścia z tematu do tematu, byłoby zatem wskazane przeczytać odnośny fragment w kolejności, która lepiej wyraża myśl Autora: 11,3.17 – 12,18.22.19-21; 11,4-16; 12,23-27

Премудрости Иисуса, сына Сирахова Â *

* Księgę tę można czytać wg rekonstrukcji zamieszczonej w załączniku lub wg poniższego planu.

* Na początku księgi figuruje wstęp napisany przez wnuka natchnionego autora, który przetłumaczył ją z hebrajskiego na grecki. Jest on uważany za kanoniczny tylko przez Kościół prawosławny.

Даниил * - 1, 2 Маккавейские **

* Księga ta dzieli się na część dydaktyczną (Dn 1: - 6:; 13: - 14:) i apokaliptyczną (Dn 7: - 12:). Jej tłem są prześladowania religijne za Antiocha Epifanesa i powstanie machabejskie (170 - 160 prz. Chr.).

** Kierując się racjami chronologicznymi, Drugą księgę Machabejską należy czytać z lekkim wyprzedzeniem: autorzy obu ksiąg są inni, nie są to dwa tomy tego samego dzieła (tak jak w przypadku Samuela, Kronik itp.)!

* Pierwszy fragment, kantyk młodzieńców w ognistym piecu, zachował się tylko w wersji greckiej (podobnie jak rozdziały 13 i 14), stąd nakładająca się na siebie numeracja wierszy. Niektóre zaś Biblie (zwłaszcza katolickie) mają w rozdziale trzecim 100 wierszy!

** W rzeczywistości Dariusz Med, prawdopodobnie syn ostatniego króla Medii Astyagesa, ani nie zdobył Babilonu, ani nigdy nim nie rządził. Babilon został bowiem zdobyty – w dodatku w zupełnie bezkrwawy sposób - przez perskiego króla Cyrusa, który przedtem podporządkował sobie Medię. Autor księgi podtrzymuje swoją wersję wypadków ze względu na proroctwa Pierwszego Izajasza i Jeremiasza mówiące o zdobyciu Babilonu właśnie przez Medów, a nie przez Persów (por. Iz 13,17 i Jer 51,11).

*** Jest to inna wersja opowieści o Danielu w jamie lwów. Król Dariusz, o którym jest tu mowa, bardziej pasuje do Dariusza pierwszego, króla perskiego panującego już po Cyrusie, niż do hipotetycznego Dariusza Meda, który mógł być co najwyżej tolerowanym przez Cyrusa tytularnym królem Medii.

* Wiersz 9,34 nie jest na swoim miejscu; w rzeczywistości jest on wariantem wiersza 9,43.

* Opowiadanie o Zuzannie może być odczytane wg klucza symbolicznego: niegodziwi starcy - sędziowie reprezentują skorumpowane żydowskie elity (a zwłaszcza arcykapłanów – zdrajców), które to podczas panowania Antiocha Epifanesa i jego następców niesłusznie oskarżają i prześladują wierną Przymierzu „resztę Izraela”. Na końcu jednak winni są ukarani (por. 2Mch 5,6-10, 2Mch 13,3-8 i 1Mch 9,54-56), a niewinni odnoszą triumf w wyniku Bożej interwencji.

Иудифь *

* Księga Judyty jest historyczno-dydaktyczną opowieścią prawdopodobnie zainspirowaną jakimś rzeczywistym wydarzeniem z czasów wojen machabejskich. Nawiązanie do inwazji asyryjskiej jest zabiegiem czysto literackim: autorowi chodzi o pokrzepienie serc … Prawdziwymi najeźdźcami są bowiem Seleucydzi z Antiochii!

Песнь Песней*

** Biorąc pod uwagę kryteria czysto chronologiczne, należałoby tę księgę czytać w trzecim cyklu, dokładnie między Malachiaszem i Tobiaszem (pochodzi ona bowiem z drugiej połowy V wieku prz. Chr.).

Wydaje się jednak, że jest to jakby klamra spinająca cały Stary Testament i znakomity skądinąd wstęp do Listów św Jana.

Rabbi Akiba (II w. po Chrystusie) miał odpowiedzieć mędrcom Izraela, gdy ci powątpiewali w Bożą inspirację Pieśni nad Pieśniami: "Żaden dzień stworzenia nie wart jest dnia, gdy Pieśń została dana Izraelowi. Bo choć wszystkie Pisma są święte, tylko Pieśń nad Pieśniami jest Świętym Świętych".

Objawia ona bowiem, że Bóg jest Miłością.