Поро пашам ыштыше комитетын пӧртшым шеҥгелан коден, Поллианна йолжым шкеныштын пӧрт могырыш ыш виктаре. Тидын олмеш Пендлетон-Хилл дек савырныш, чодыра дене леведалтше кӱкшӧ чоҥгаташке. Тиде неле кече ыле, «каныш» гынат (ургымо да кухньышто заданийым шуктымо деч яра чӱдӧ кечылам тыге манеш тудо), Поллианна ӱшанен: Пендлетон-Хилл чодырасе ужар тымыкыште коштмо деч моло сайже лийынат ок керт. Теве тудо икшырымын тошкештын, корно дене курык ӱмбак кӱза, кечын тупшым пелтымыжымат шотыш ок нал.
— Мӧҥгышкӧ мыланем визытат пелылан миен шуман, — шканже ойла тудо, — пӧртылашыже ужар чодыран корным ойырен налам гын, путырак сайыс, тидлан лийын, эн чоҥгаташкыжак кӱзыман гынат.
Пендлетон-Хилл чодыраште чылажат тугай сӧрале! Поллианна тидым ондак коштмыж дене сайын пален налын. Но таче чодыра — чылт ужар йомак, молгунамсе дене от таҥастаре, Джимми Бин шотышто таче нимогай сеҥымашке шуын ыш керт гынат. Кузе эрлаже ынде тидым увертарыман гала?..
— Комитетысе чыла даме-влак тиде чоҥгаташте кызыт пырля лийыт гын, могай сай ыле, тынар шуко мутым кугу йӱкын ойлышо-шамыч, — яндар канде кавам ончышыжла кугун шӱлалта тудо, чыла пушеҥге тиде кандыште куанен йӱштылеш. — Мый ӱшанем, тыште лийыт да тыгай сылным ужыт гын, Джимми Вийым кӧжӧ-гынат да шкеж деке илаш налеш ыле, — пеҥгыдын пелештен колта, шкенжын чын улмыжлан ӱшанен.
Кенета тудо вуйым нӧлтале. Аша-кушто ончылно пий оптымо йӱк шоктыш, да шукат ыш лий, ваштарешыже изирак пинеге толын лекте.
— Салам, пинеге, салам! — пелештыш Поллианна, парняжым модыктылын, да йолгорным шымленрак ончале. Ала-кунам икана тудым ужмыжла чучеш. Тунам пинеге Пӧръеҥ дене пырля ыле, ну, мистер Джон Пендлетон дене. Тидын ганат озажымат ужам дыр, шоналтыш ӱдыр. Икмыняр минут чыла вере вуйым савыркалыш, вучыш, туге-гынат иктат уке ыле. Вара иже пийым тӱсленрак шымлаш пиже. Тудыжо шкенжым таче ала-молан вес тӱрлынрак куча. Оптымыжым чылт ок чарне, кӱчыкын да чӱчкыдын опта, пуйто иктаж-кушто лийше азапым шижтара, тышке-тушко Поллианнан ончылныжо тӧрштылеш. Изиш лиймеке пий йомо, вара адакат толын лекте, ындыже йолгорно деч ӧрдыжкыла пурыш, пикш гай ончыко чымалте, но вашке, пеш чӱчкыдын оптен, мӧҥгеш кудал тольо.
— Уке, уке, тиде йолгорно мӧҥгӧ ок наҥгае, — воштылале Поллианна, ончычсо йолгорныж денак ошкылын.
Но пийын пуйто ушыжо каен. Тышке-тушко, тышке-тушко Поллианна деч йолгорно дек кудалыштеш, ӱдырым авыркала, пеш оптен йӧсын йыҥысалта.
Йошкар рӱдаҥыш гай пунжо оварымыла коеш, изи капшат утыр чулымештын, сӧрвален ончышо шем шинчаже ойган, моло огыл — полшаш йодеш, очыни. Тидым ынде Поллианна умылыш, сандене пий почеш кайыш.
Пий пеш чот писын ончык кудале. Шукат ыш лий, Поллианна пийын койышыжо молан вашталтмым пален нале: курыкоҥ тӱҥалтыште, йолгорно деч тораште огыл, чылт тарваныде ала-кӧ кия.
Поллианнан йол йымалныже кукшо укш тодылалте да кийышет вуйым нӧлтал ончале. Лӱдмыж дене ӱдыр кычкырал колтыш да тудын деке лап лие:
— Мистер Пендлетон! О, тыланда неле мо?!
— Неле? О уке, мый такак кечым ырыктен кием, — малдыш тудо чытамсырын. — Колышт-ян, мом тый палет да мыланем полшаш мом ыштен кертат? Ушетше кунаррак уло?
Поллианна шӱлышым нале, чон йодмыжлан келшышын, кажне йодышыжлан черет дене вашешташ тӱҥале:
— Мый... мый шукыжак ом пале, но иктаж-можым ыштен кертам. Комитет гыч даме-влак шукышт, миссис Роусон деч молыжо, ойленыт, пуйто мый писын шонен моштышо улам. Ик гана мый тидын нерген кутырымыштым кольым — нуно пален огытыл, мый колам манын.
Пӧръеҥ шӱлыкын шыргыжалаш тӧчыш:
— Йӧра, йӧра, титакем кудалташ йодам. Тиде чылажат ты каргыме йолем верч лие. Ынде тӱткынракын колышт. — Ик татлан шыпланыш, нелынрак йолаш кӱсенышкыже кидшым чыкалтыш. Сравоч тӱшкам луктын, иктыжым тушеч пыкшерак ойырыш, кугыварня ден кошарварняштыже ишен. Тиде корно дене вик ошкыл, вич минутрак кайымек мыйын пӧртем ужат. Тиде сравоч porte-coshere йымалсе шеҥгел омса деч. Тый палет, мо тиде тыгай?
— О да, сэр! Кокайын тушто веранде уло. Мый ик гана эсогыл леведыш ӱмбалныже маленам, йӱдым... мален колтенжак шым шукто... нуно мыйым верештыч.
— Мо? Ну, йӧра, сай. Пӧртыш пуро да вестибюль гоч ошкыл, вара ончыл пӧлем гоч — тушто омсам ужат, эн шеҥгел мучаште. Тушто возен шинчыме кугу ӱстел уло, пӧлем покшелнак. Тушто телефоным муат. Телефон дене пайдаланен моштет?
— О, да, сэр! Ик гана, кунам Полли кокай...
— Кызыт Полли кокат дене пашанат уке, — мане Пӧръеҥ да чот корштымо дене чурийже шупшылалте, капшым тарваташ тӧчышат. — Телефон книжкаште доктыр Томас Чилтонын номержым му. Туштыракак книжка лийшаш, такшым телефон воктенысе ишкыште кечышаш. Но тушто, очыни, уке. Книгам ужат гын, тудым тӱжвал тӱсшӧ дене пален кертат мо?
— О, да, сэр! Телефон книгам ончышт шинчылташ мый пеш йӧратем, Полли кокайыным. Тушто тунар оҥай фамилий уло да...
— Доктыр Чилтонлан ойло, Джон Пендлетон Изи Пӱркыт курыкоҥ йымалне Пендлетон-Хиллыште пудыргышо йолан кия. Тек тудо носилка да нумалше-шамыч дене пырля толеш. Тудо пала, тидын деч посна эше мом ышташ кӱлеш. Ойло эше, пӧрт гыч наҥгайыше йолгорно денак толжо.
— Йолым пудыртен улыда? О, мистер Пендлетон, тидыже вет пешак шучко, — кычкырале Поллианна. — Но мый жапыштыже тыш логалмемлан рат улам. Мый шкеже полшен ом керт...
— Кертат, тольык шижалтеш, ынет ыште! Кай да ыште, мом мый ойлышым, да чарне тототлаш! — йӧсын гына пеҥыжалтыш Пӧръеҥ.
Шортын колтышо Поллианна корныш тарваныш.
Саде пӧртым ондакат ужалтын, но тынар лишкыже ик ганат лакемашыже верештын огыл ыле. Сур кӱ дене чоҥен шындыме кугу пӧрт лӱдыкта веле, веранде, колоннаде, путырак кугу омса... Чарналтен, кугу олыкым эртыш, пӧрт йыр савырныш, каласыме омсам вереште. Сравочым чот ишыктыше парняже-влак тӱҥгылгенытат, кӧгӧным почаш вий шуко кайыш. Пытартышлан омсам пӱчкеден-тӱрлен кучыктымо неле омса петляштыже нелын савырныш.
Поллианна шӱлышым шылтыш. Шижеш, кажне минутшо пеш шергакан, но садыгак чарналтыш, вестибюль гоч кумда да пычкемыш ончыл пӧлемым ончале, шотшо дене лӱдӧ. Икте почеш весе тӱрлӧ шонымаш вуйышто пӧрдеш. Тиде Джон Пендлетонын пӧртшӧ; «Тайный пӧрт»; тышке але иктат йолым пыштен огыл, озаж деч моло; пӧрт, кушто ик шкафыштыже айдемлулеге аралалтеш. Тиде шучко пӧлемла воктеч ынде шкетланже эртыде ок лий, телефон дене доктырлан йыҥгыртыман да каласыман: тиде пӧртын озаже кызыт кия...
Ӱдыр эсогыл кычкыралынат колтыш, нимом тетла ончыштде, мардеж семын ончыл пӧлемым куржын эртыш да вес могырысо омсам почо...
Ӱдыр кугу да шемалге тӱсан мебель да окнашовычлан кӧра пычкемыш пӧлемыште лие. Но кече шичме велыш лекше окна гыч кечыйол пура да кӱварышке кужу-кужу шӧртньӧ корным куэн пыштен, каминышке пыштышашлык пум оптымо вӱргене оратам чевертен шынден, тыгак кугу ӱстембалне пӧлем покшелне никель дене чолгаланыше телефоным утыр йылгыжтара. Йолварнявуйжо дене Поллианна лач тиде ӱстел воктек куржын мийыш.
Телефон книга ишкыште ок кече ыле, ӱдыр тудым кӱварвалне муо. Поллианна книжкам нӧлтале, чытырыше кошарварняжым «Ч» букван колонко-шамычым Чилтон фамилий марте йыген волтыш. Шукат ыш эрте, воштырын вес мучаштыже доктыр Чилтон шкежак йӱкым пуыш. Да икшыве тудлан, чытырен-чытырен, мистер Пендлетонын мом ойлаш кӱштымыжым луктын пыштыш, кокланже доктырым кӱлешан йодышыжлан раш вашмутым пуэдыш. Тидым ыштен пытарышат, трубкам пыштыш. Шкеже кугу пашам ыштен пытарышыла шӱлалтыш. Йырым-йыр вуйым ик гана савырымат ситыш ужашыже, мо-мо тудым йырым-йыр авырен шога. Йошкар драпировко — пырдыжлаште, пырдыж воктенак шуко-шуко шкаф, пеш шуко книга-влакым аралыше, шӱкшак дене темше кӱвар, шот деч посна тӱрлыжымат оралыме ӱстембал, пеш шуко петырналтше шкаф омса (кажныж шеҥгелне айдемлулеге шоген кертын!) да пурак, пурак, пурак — чыла вере, кушко гына от ончал. Ӱдыр ончыл пӧлем гыч изи кайыкигыла чоҥештен лекте, неле омсажым пеле почылтшымак коден ылят.
Икмыняр жап эртымек, Поллианна адакат черле воктенак ыле — эсогыл Пӧръеҥланат жап шуко эртымыла ыш чуч, тунар кӱчык жапыште чоҥештен, мо кӱлешым ыштен толын шуктен тудо.
— Ну, мо? Кӧргышкӧ логал шыч керт мо? — йодо тудо.
Поллианна шинчажым кугун каралтыш.
— Конешне, кертым! Вет ынде мый тыште улам, — вашештыш тудо. — Пӧртыш пурен ом керт гын, мый тыште лиям ыле мо? Доктырат вашке тыштак лиеш, носилка, еҥ, тулеч молат — чыла, мо кӱлеш. Каласыш: палем, мане, кушто кычалаш, сандене тудлан корным ончыкташ кодмо ок кӱл ыле. Вот и мӧҥгеш пӧртыльым. Тендан дене пырля лийнемат.
— Чынак? — веселан огыл шыргыжале пӧръеҥ. — Тидын дене мый ала-мо семын куаненам манын ом керт. Мыйын шонымаште, тый веселарак обществым шканет муын кертат ыле.
— Пешак шыде улыда да тыге ойлаш тунемын улыда мо?
— Туге, чоным почын каласыметлан тау.
Поллианна садыгак шыргыжале веле:
— Но те тӱжвач веле шыде улыда... а кӧргыштыдаже шыдылык ик пырчат уке.
— Да ну! Кушеч тый палет? — игылтынрак йодо тудо, вуйжым вес семынрак пышташ, тидын годымак капшым верешак кодаш тӧчен.
— О, тидын нерген шуко ойла... теве, мутлан... пийым кузе, йӧратыде, тыге шыман ниялткалаш лиеш? — Каласыш ӱдыр, пийын порсын гай шыма межыштыже улшо вичкыж-кужу парнялажым ончыктен. — Оҥай, а вет еҥ-шамыч дене таҥастарымаште, пий ден пырыс айдемын кӧргӧ чонжым сайынрак палат, туге? Айста, вуйдам сайынрак пышташ полшем, — пытарыш тудо йӧршын вучыдымын.
Пӧръеҥ адакат логар аҥыш шумеш толшо корштымыж дене шинчажымат кумалтыш, пыртак эҥыралтенат колтыш, но содык вараже пален нале: изи ӱдырын эрдыже кӱ лаке деч пушкыдырак улмаш.
— Ну, тыгеже... каньылырак, — шып гына тӱрвыжым тарватыш.
Тетла тудо йӱкым ыш лук. Чурийышкыже ончен, ӱдыр шоналтышат эше: мален ыш колто дыр? Уке ала-мо. Тӱрвыжым пешак чот ишен. Очыни, ынеж йыҥысе, шоналтыш ӱдыр. Поллианна, чыла тидым ончен, шкежат тевак йӱкын шортын ок колто, кугу да пеҥгыде пӧръеҥ капын тыге вийдымын кийымыжым ужын. Парням ошеммеш кормыжтышо кидше умбалнырак пел могырышто кия, огешат тарваныл. Весыжым кормыжталаш вийже кодын огыл ала-мо, парнялажым шаралтен да кидшым пийын капышкыже пыштен. Пийжат пешак ойган шинчаж дене озажым чаманен онча да тыгак тарваныде кия.
Минут почеш минут пыкшеракын эрта. Кечат верже гыч тарванен да эркын гына шкенжын шичме верышкыже волынеже, пушеҥге йымалне ӱмыл чылт чока ужарге-шеме лийнеже. Поллианнат шып гына тарваныде кия. Ала-могай изи кайык чурий воктечшак чоҥештен эртыш, ур, ӱлык волен, Поллианнан нер воктечшак тӧрштыл эртыш, вужга поч юапше эсогыл шӱргыжланат чучын кодо. Тунамак саде урын шинчаже ласкан кийыше пий ӱмбач ыш кораҥ. Теве пий пылышыжым шогалтыш да изи йӱкын йыҥысалтыш, вара кӱчыкын чотак опталтыш. Шукат ыш эрте, шуко йӱк шокташ тӱҥале, Поллианна нунын озаштымат вашке гына ужо — кум пӧръеҥ носилке да тӱрлӧ ӱзгар дене. Эн кӱкшӧ капанже — коваште кандалгымешке йытыран, йыклык нӱжмӧ оҥылашан айдеме, шинчаже пешак порын онча — ӱдыр иканаште тидым шекланыш. Ӱдыр тудым ондакат ужын да доктыр Чилтон семын пален, — теве тудо толеш ынде, куштылгын да писын ошкылын.
— Ну, мыйын изи гына леди, медшӱжар рольым модат аман, кузеракын мый тыште ужам!
— Уке шол, сэр, — шыргыжале Поллианна. — Мый тудын вуйжым веле кучышым... Нимогай эмымат, ик чӱчалтышымат пуэн омыл. Но мый рат улам, тиде верыште лиймемлан.
— Мыят, — мане доктыр да шке пашажым тӱҥале.
ГЛАВА