Хәзер шундый сорауга җавап биреп карыйк. Бу ике образның кайсысы өстенрәк соң? Шушы сорауга барлык сочинениедән чыгып җавап биреп була. Һичшиксез, М. Фәйзинең Галиябануы Ф. Әмирханның Хәятыннан өстенрәк. Чөнки ул халыкчанрак, тормышчанрак һәм рухи яктан Хәятка караганда баерак. Шуның өстенә, табигать кочагында туып үскәнлектән, аның эчке дөньясы да гүзәлрәк. Шулай ук Галиябануның уңганлыгы, җитезлеге, зирәклеге, белеме, җыр чыгарырга сәләтле булуы аны Хәятка караганда өстен итә.
Сочинение язарга өйрәнү процессында үрнәк сочинениеләргә таяну (укып күрсәтү, анализлау) уңышлы алым булачак.
Ирекле сочинениеләрне дә, әдәби әсәрләргә нигезләнеп, төрле жанрларда язарга мөмкин. Мондый төр сочинениеләр укучылардан зур хәзерлек таләп итә. Шунлыктан аларны өйдә яздыру яхшырак. Бу укучыларны төрле чыганаклардан эзләнергә өйрәтә, сочинениене төрле жанрларда язарга мөмкинлек бирә. Андый жанрларга гади хикәяләү жанры, рецензия жанры, хат жанры, истәлек жанры керә. Ирекле темага сочинение язу укучыларның әдәби әсәрләрне яхшы белүенә һәм аңлап укуына, сыйныфтан тыш даими рәвештә әдәбият һәм сәнгать белән кызыксынуына, үзенең тормыш тәҗрибәсенә таяна алуына бәйле.
Укучыларны бүгенге көн таләпләре нигезендә иҗади язма эшләргә өйрәтүдә сыйныфтан тыш уку белән җитәкчелек итүнең дә роле зур. Укучының әдәбиятны мавыгып укуы, укыган әсәренә фикер әйтә алуы, матур әдәбиятны уку аның көндәлек хаҗәтенә әверелү әдәбият дәресләреннән тыш алып барыла. Сыйныфтан тыш эшләрнең язма формалары (рефератлар, газета һәм әдәби журналга мәкаләләр язу, конкурс сочинениеләрендә катнашу һ.б.) шулай ук укучыларның сөйләм һәм язма тел байлыгын үстерү юнәлешендә алып барыла.
Югары сыйныфларда рефератлар яздыру укытучы тәҗрибәсендә еш кулланыла. Реферат актуаль темага языла, ул мәктәп программасы рамкаларыннан да чыгып китәргә мөмкин. Шуңа күрә реферат еш кына ирекле темага язылган өй сочинениесен хәтерләтә.
Еш кына нинди дә булса темага яки язучы иҗаты буенча юбилейга хәзерләнгәндә иң яхшы сочинениегә конкурс игълан ителә. Әмма конкурс сочинениеләре аны язарга хәзерлек булган мәктәпләрдә генә үткәрелергә тиеш. Мондый сочинениеләргә алдан 2 ай дәвамында хәзерлек алып барыла. Шуннан соң гына үткәрү шартлары турында белдерү ясала.
Иң яхшы сочинениеләр мәктәпнең кулъязма журналларында тупланып барырга тиеш. Мондый сочинениеләр алдагы сыйныфлар өчен, үрнәк сочинениеләр буларак, бай материал ролен үтиләр.
Соңгы вакытта мәктәптә публицистик характердагы сочинениеләр яздыру да киң кулланыла башлады. Шуның белән бергә, фәнни иншалау формасы да киң җәелеп бара. Тәҗрибәдән күренгәнчә, укучыларның күбесе әдәби характердагы сочинениеләрне уңышлырак яза. Бу, билгеле, аларда образлы фикерләүнең көчлерәк булуыннан килә, икенчеләрендә исә фәнни фикерләү өстенлек ала. Ә өченче берәүләре, теге яки бу вакыйгага яки образга карата үз фикерләрен дә өстәп, публицистик планда язарга яраталар.
Сүз юк, темаларның күбесен теләсәң нинди стильдә ачарга була. Әйтик, «Туган мәктәбем» дигән темага сочинениене әдәби сурәтләү яки фәнни иншалау формасында, яки публицистик характерда язарга мөмкин.
Сочинение нинди характерда булмасын, аны язу иҗади эш төсен алырга, укучыларда кызыксыну уятырга тиеш. Ләкин эшнең бу ягына әле игътибар җитәрлек түгел диясе килә.
Һәр сочинениегә рецензия язу кирәклеген дә истән чыгарырга ярамый. Гадәттә шундый сочинениеләр дә очрый — укучы бай материал туплаган, теманы тулы ачкан. Ул «5» ле билгесе белән бәяләнә. Әмма сочинение бу билгедән югарырак. Димәк, рецензиядә ул ачык билгеләнергә тиеш. Рецензия кыска һәм төгәл булуы белән аерыла.
IX сыйныфта имтиханнар өчен тематика VII—IX сыйныфларда программа буенча өйрәнелгән һәм сыйныфтан тыш укылган материаллардан алына. Шуңа күрә V сыйныфтан ук әдәби-иҗади һәм ирекле темаларга язылган сочинениеләр өстендә эшләү даими рәвештә алып барылырга тиеш. Укытучы тематик планда ук конкрет темаларны күрсәтә һәм аны әдәбият кабинетына да элеп куя ала.
Язма имтиханнарга әзерлек
Мәгълүм булганча, мәктәптә ана телен укыту барышында тормышта кирәк булган дәрәҗәдә укучыларга сөйләм һәм язма тел күнекмәләрен аңлату максаты куела. Әмма бу максат мәктәптә белем һәм тәрбия бирү бердәм процесс буларак һәм башка бурычлар — грамматиканы өйрәнү һәм укучыларның фикерләү сәләтен үстерү белән бергә бәйләп алып барылганда гына тормышка ашырылырга мөмкин.
Һәр бәйләнешле сөйләм 3 төрле компонентны яки күнекмәне үз эченә ала: 1) эчтәлек, 2) логик-композицион төзелеш, 3) тел культурасы.
Методик әдәбиятта күбрәк бәйләнешле сөйләмнең логик-композицион ягы эшкәртелгән, ә эчтәлеге һәм тел ягына игътибар әле җитәрлек түгел. Шуңа күрә мәктәптә язма сөйләм теленең иң күп кимчелеге эчтәлек белән теленә туры килә. Тел грамотасызлыгы сүзләрне төгәл кулланмау, җөмлә төзелешендә бертөрлелек, штамплар, кабатлаулар һәм стилистик ялгышлардан тора.
Укучыларны бигрәк тә имтихан сочинениеләре язарга хәзерләгәндә аеруча шушы ике моментка конкрет тукталырга кирәк.
IX сыйныфта язма имтиханнар моңа кадәр ачык темалар буенча үткәрелде. Соңгы елларда IX, XI сыйныфлар өчен чыгарылыш имтиханнарында үзгәрешләр бар. IX сыйныфта сочинение элементлары белән изложение, ә XI сыйныф өчен чыгарылыш имтиханнарында сочинение яздырыла. Ул ачык темалар буенча эшләү хәзер XI сыйныфларда эшләү өчен тәкъдим ителә.
Имтихан тематикасы укытучыдан махсус хәзерлек таләп итми, чөнки ул үз эченә программа таләпләре һәм дәреслек материалларын ала.
Сыйныфта һәм өйдә язылган сочинениеләр дә шул ук тематикадан чыгып бирелә.
Тәҗрибәдән күренгәнчә, имтихан өчен булган темаларны алдан ук бирү, шулар буенча системалы эшләү, сочинениеләрнең сыйфатын күтәрүгә шартлар тудыра.
XI сыйныфта имтихан өчен ирекле темалар да тәкъдим ителә. Андый темаларга язу өчен укучылар Туган ил һәм аны ярату, саклау; батырлык, яраткан һөнәр, кешенең идеалы, кешелек бәхете өчен үзеңне хезмәткә багышлау, фидакарьлек кебек иҗтимагый-сәяси һәм әхлакый категорияләрне аңлауларына таянырга тиешләр. Ирекле темаларга язылган сочинениеләрнең эчтәлеге тулысынча ачылып җитмәү шушы төшенчәләрнең мәгънәсен ачыклый алмауларына бәйледер. Мондый темаларга сочинение язуда сыйныф җитәкчесе, яшьләр эшләре өчен җавап бирүче директор урынбасары, китапханәче һәм башкалар өлешчә җаваплы. Ә ана теле һәм әдәбияты укытучысы турыдан-туры аның сыйфаты өчен җавап бирә.
Ирекле темаларга сочинение язганда укыту процессының ике ягы — белем һәм тәрбия бирү бергә кушыла. Ирекле темага язылган сочинениеләр өчен эпиграф бирү мәҗбүри түгел. Әгәр укучы теманың идея эчтәлеген ачардай эпиграф сайлаган икән, бу, әлбәттә, хупланырга тиеш.
Сочинение язу өчен тәкъдим ителгән темаларны шартлы рәвештә берничә төркемгә берләштерергә мөмкин.
1. Туган ил, Ватан темасы.
2. Бөек Ватан сугышында халыкның батырлыгы.
3. Хезмәт һәм халык бәхете өчен үзеңне хезмәткә багышлау.
4. Яшьләр тормышыннан.
5. Мәктәп һәм белем.
6. Яраткан һөнәр.
7. Яраткан китабым (язучым).
Мисал өчен беренче темага конкретрак тукталыйк. Туган ил төшенчәсе укучыда мәктәптә уку елларының бөтен дәвамында формалаша. Сочинениегә хәзерлек барышында укытучы укучыларда Туган ил, Туган як, милләтара дуслык, Туган якны (илне) ярату төшенчәләренең эчтәлеген тагын да киңәйтү һәм тирәнәйтү өстендә эшләргә тиеш. Бу эштә укучыларның туган төбәгенә булган изге хисләренә таяну уңай тәэсир бирәчәк. Укучыларны бер моментта кисәтергә кирәк. Алар туган якларын матурлыгы, байлыгы өчен яратулары турында гына язалар. Ә байлыгы, табигате матур булмаса?!
Туган як турында әңгәмә барышында түбәндәге мәсьәләләргә игътибар итәргә кирәктер.
1. Туган якның матурлыгы дигән төшенчәне сез ничек аңлыйсыз? Матурлык төшенчәсенә нәрсәләр керә?
2. Туган ягыгызда сезгә аеруча нәрсә кадерле?
3. Туган ягыгыз тарихында нинди кызыклы сәхифәләр бар? Аларның кайсысы сезгә аеруча тәэсир итә?
4. Туган ягыгызның сезгә үрнәк булырлык данлы кешеләре кемнәр?
5. Аның киләчәген ничек күз алдына китерәсез?
6. Туган ягыгызга багышланган сәнгать әсәрләре (әдәби әсәр, шигырь, җыр, рәсем сәнгатендә һ.б.).
Редакцияләү һәм күчереп язу
Сочинениене яза башлау кебек, аны тәмамлау да бик мөһим. Өйрәтү характерындагы сочинениеләр өстендә эшләгәндә үк укучыларга үз фикереңне йомгаклап әйтә белү күнекмәләре бирергә кирәк. Үз язмаңның эчтәлегенә туры килгән шигъри юллар белән дә тәмамларга мөмкин.
Язманы караламага язып бетергәч, бик җентекләп укып чыгарга кирәк. Үз язмаңны эшкәртергә өйрәнү чиста кәгазьгә күчереп язудан гына тормый. Ул — редакцияләү, яңабаштан эшләү дигән сүз.
Кайбер укучылар язмаларын хәтта укып та чыкмыйча тапшырырга ашыгалар. Бу исә эшнең сыйфатын шактый төшерүгә китерә.
Үзләренең кулъязмалары өстендә эшләргә өйрәтүдә язучыларның истәлекләреннән кызыклы мисаллар китерү укучыларга шактый тәэсирле булыр иде. Мәсәлән, Л. Толстой үзенең «Сугыш һәм солых» романын 8 мәртәбә күчереп язган. В. Маяковский үзенең шигырьләрен 10—12 шәр мәртәбә яңадан эшкәрткән. Һ. Такташ күбесенчә төнлә язган. Ә аннан соң кат-кат яңадан кайтып төзәткән. Хәтта болай язсам ничек була? — дип, якыннарына укып күрсәтә торган булган.
Сочинение нинди булырга тиеш?
Һәркем өчен дә аның сочинениесе дөрес булу белән бергә кызыклы, тәэсирле булуы да кирәк. Кайбер язмаларны укытучы гына түгел, хәтта сыйныфташлары алдында укыганда тәэсирле була. Сочинениеләрдә сәнгатьнең башка төрләреннән урынлы файдалана белү аның эчтәлеген тулыландырачак һәм эмоциональлеген арттырачак.
Аерым темаларга сочинение һәм план үрнәкләре
Җырга әйләнгән исем
| Батыр үлә, үлмәс ат алып, Батырлыклар белән макталып. Исемең калсын, үзең үлсәң дә, Тарихларда укып ятларлык. |
| М. Җәлил. |
Күптән түгел бөтен кешелек дөньясы сөекле шагыйребез, Советлар Союзы Герое Муса Җәлилнең зур юбилеен билгеләп үтте. Барлык халыкларның сөекле улы Муса Җәлилнең исеме тарих битләренә алтын хәрефләр белән язылган.
Шагыйрь Муса Җәлил үзенең бөтен гомерен туган иленә, туган халкына багышлады. Аның бөтен тормышы — героик тормыш ул. Муса Җәлил шигырьләрендә туган халкының азатлыгы өчен көрәштә үзен корбан итәргә әзер торган көрәшче образы тудыра, үзе дә халык эше өчен соңгы сулышына кадәр аяусыз көрәшә.
Ул халык эше өчен көрәшергә биргән антын тиңдәшсез батырлык, искиткеч ныклык белән үти, үз халкының азатлыгы өчен соңгы тамчы канынача сугыша. Гүзәл тормышын ул туган иле өчен корбан иткәнлегенә нык ышанган хәлдә төгәлли.
Батырлык һәм илгә тугрылыкны
Шушы үлем белән белдерик, —
ди ул үзе белән бергә тоткынлыкта фашизмга каршы көрәшүче Абдулла Алишка.
Шагыйрь үзенең соңгы сулышын алганда да үлемсез батырлык эшләвенә ышана:
Туфрак күмәр төнне, күмә алмас
Ялкынлы җыр тулы күңелне.
«Үлем» диеп әйтеп буламы соң
Җиңеп үлгән мондый үлемне?
Муса Җәлил үлемнән курыкмый, һәм «бәлки менә шушы үлем безгә мәңге яшәү китерер» дип горурлана. Туган илдә аларның хыяллары чәчәк атачак, алар шуңа инанганнар һәм шуның белән юанганнар.
Бөек Ватан сугышының беренче көннәреннән үк Муса Җәлил Совет Армиясе сафларына баса. Совет халкы кичергән зур сынау көннәрендә шагыйрь үзенең Ватан алдындагы бурычын тулысынча аңлап эш итә, үзенең үткен каләмен фашизмны тар-мар итү өчен көрәштә иң көчле коралга әйләндерә.
Җырым, синдә минем гәүдәләнде
Илне сөйгән йөрәк тибешем.
Җырым иде антым:
Яшәсәм дә,
Үлсәм дә тик туган ил өчен!
Шагыйрь совет кешеләрен сугышта да, тылда да тулысынча фашизмга каршы көрәшергә чакыра. Бөек бәрелешләр барган утлы кырларда, фашистлар яудырган туплар астында йөргәндә, Муса Җәлил үзенең әсәрләрендә күперне шартлатып, дошман утыннан һәлак булган партизанның батырлыгын сурәтли, фашистлар тарафыннан үтерелгән сабый өчен соңгы тамчы канына кадәр сугышырга ант биргән солдатлар турында җырлый. Ләкин Мусага җиңү язының үзен күрергә насыйп булмый. 1942 нче елның июнендә Волхов фронтындагы каты сугышлар вакытында авыр яраланып аңын җуя: фашистлар аны әсир итәләр. Көрәшче шагыйрьнең тормышында иң фаҗигале һәм героик көннәр башлана. Дошманнар белән көрәштә чыныккан шагыйрь бөтен көченә коллык богауларын өзеп ташларга тырыша. Ул, аңына килү белән үк, үзенең нинди хурлыкка төшүен аңлый, һәм шунда ук, туган иленә мөрәҗәгать итеп, совет солдаты дигән бөек исемне аклый алмавы өчен гафу үтенә:
Кичер мине, илем, синең бөек
Исемең белән килеп сугышка,
Данлы үлем белән күмелмәдем
Бу тәнемне соңгы сулышта.
Җәлил, совет солдатлары арасында ышанычлы әсирләр табып, концлагерьдан күмәк качу оештыра. Листовкалар, прокламацияләр яза, әсирләр арасында тарата. Фашистлар, кулларына күренекле татар совет шагыйре эләккәнне белеп, Мусаны Берлинга озаталар. Ләкин Муса монда да туктап калмый. Ул немецлар тәкъдим иткән вазифага риза була, чөнки бу эштә аңа партизаннар белән элемтә урнаштырырга мөмкинлекләр булачак. Ләкин бер сатлыкҗан яшерен оешма серен дошманнарга сөйләп бирә. Җәлилчеләрне каты сак астына алалар. Батыр көрәшчеләр соңгы сәгатьләр якынлашуын сизәләр. Муса да шигырьләрен төрле кешеләргә тапшыра, аларны туган иленә алып кайтып җиткерүләрен үтенә.
1944 нче ел, 25 нче август. Бу дәһшәтле көнне патриот шагыйрь Муса Җәлил һәм аның унбер көрәштәшенең тормыш юлына нокта куела. Ләкин бернинди явыз үлем, бернинди дошман гильотинасы аны безнең арадан алып китә алмый. Муса Җәлил — үлемсез. Менә ничә еллар инде ул халык күңелендә якты бер җыр булып яши. Үзенең үлемсез шигырьләрендә яши.
Тормышым минем моңлы бер җыр иде,
Үлемем дә яңгырар җыр булып.
Муса Җәлил һәм башка көрәшчеләрнең гомере — героик симфония. Аның соңгы аккордлары искиткеч! Бер мәһабәт һәм тарихи моң булып яңгырый. Ул кешеләрнең җанын тетрәтә һәм сугыш кырында туган җырларның һәрвакыт сугышчан сафта калуы турында сөйли.
Муса Җәлил — патриот шагыйрь. Халкыбызның олы җанлы батыр улын, бөек гражданинын бөтен прогрессив кешелек зур ихтирам белән телгә ала.
Каның белән язган җырларыңны
Тетрәп укый сине бөтен җир,
Буыннардан буыннарга килер,
Мәңге үлмәс, Муса, синең җыр!
Җәлил кебек ватанпәрвәр өчен моннан да зуррак бүләкнең булуы мөмкинме икән? Җәлил турында нинди генә матур сүзләр әйтсәң дә, аз булыр кебек. Бары тик аның үзенең сүзләре белән әйтәсе килә:
Эш күрсәткән ирне ил онытмас,
Каберенә эзне суытмас.
Икмәк — тормыш нигезе
План.
I. Күктә кояш, җирдә икмәк — мәңгелек.
II. Икмәк — асылташлардан да кыйммәтрәк.
1. Яшәү көче — икмәктә.
2. Икмәккә табыну. Икмәк турында халык.
3. Икмәк юлы авыр һәм мактаулы.
4. Икмәк турында язылган әсәрләр.
III. Икмәкнең кадерен бел, игенче хезмәтен хөрмәт ит.
| Икмәк — игенченең җан җылысы, Җир-анага кадер-хөрмәте. Яшәү чыганагы ул һәр йөрәкнең, Шуңа кадерлибез икмәкне. |
| Э. Мөэминова. |
Икмәк! Шулай дип авыз тутырып әйттең исә, тәмле исе белән борыннарны кытыклап, өсте алтынга манылган сыман сап-сары, күпереп пешкән ипи күз алдына килә. Икмәкне олылап, безнең халык телендә күпме генә әйтемнәр, хикәяләр тумаган! Менә шулардай берсе: «Көннәрдән бер көнне әнисе улына икмәк кыерчыгы тоттыра. «Балдан да татлырак булгач кына ашарсың. Татлы булмаса, үзең чәчеп, үзең игәрсең», — ди. Шуннан ниләр булган — беркем белми. Тик шунысы гына ачык: ул әнисенең сүзләрен гомере буе онытмаган, икмәктән татлырак берни дә юклыгына ышанган».
Әйе, икмәк сүзенең мәгънәсе сабый чактан ук, әбиләр-бабайлар сөйләгән әкиятләрдән «изге» булуы белән янәшәдә торып, күңелдә бик тирәнгә сеңеп калган.
Икмәк! Никадәр бөек ул! Җир йөзендәге тау чаклы алтыннар да, мәрмәр сарайлар да — берсе дә аңа тиңләшә алмый. Юк, тиңләшә алмый. Әллә күп хезмәт куеп үстергәнгә шулаймы соң?
Әгәр берәр җирдә ташланган икмәк сыныгы күренсә, күңел әрни, йөрәк сыкрый. Кулда күпереп пешкән икмәк. Аннан да бөек нәрсә юк кеше өчен. Тир түкми икмәк үсми, диләр. Бу бик дөрес. Күпме хезмәт куелган аңа. Шуңа бик кадерле ул.
Иген игү борын-борыннан иң изге, иң мөкатдәс, иң дәрәҗәле эш саналган. Алтын бөртекләрне җир куенына чәчәргә чыгар алдыннан бабаларыбыз әйбәтләп мунча кергән, иң чиста күлмәкләрен кигән. Уракка төшәр алдыннан да шулай булган. Шундый заман булган, гасырлар буена крестьян иген иккән, бер түтәрәм җире өстендә сука белән җәфа чиккән, чабагачы белән ашлык суккан, урак урып, аркасына бөкре чыккан. Инде крестьян кулланган борынгы эш коралларының исемнәре генә калды. Безнең буын аларны музейларда гына күрә ала. Хәзер барысы да башка. Техниканы әйтеп торасы да юк. Күпме еллар үткән, күпме сулар аккан. Елларның да төрлесе килеп торган, кырыслары, тынычлары, сугышлары...
Беренче бишьеллыклар, коллективлашу чорлары, өр-яңа колхоз-совхозлар... Хәзер без башка заманда яшибез. Әмма икмәк элеккечә үк кадерле. Кулымдагы икмәктән дә бөек нәрсә юк минем өчен. Әллә аның аша әби-бабайларыбызның тамызган тир тәмен тойганга шулаймы соң?! Тырыш хезмәт, түккән тирләр җилгә китми, җирдә ятмый. Җир дә үзенең юмарт сые белән игенчегә игелек күрсәтә. Кулда икмәк. Аңа карасаң, гүя сабыйлар елмаюын, чал чәчле аналар рәхмәтен, иркен кырларыбыз матурлыгын, игенченең горур күз карашын тоясың. Шушы икмәк өчен мең-мең рәхмәт әйтәсе килә игенчегә. Яңа үрләр яулаганда яңа ачышлар һәм уңышлар сезгә, хөрмәтле игенчеләр!
Җир йөзендә икмәктән дә изге нәрсә бармы икән?! Менә шуңа күрә халык игенчене ихтирам итә, аңа дан җырлый. Икмәк булганда җирдә яңа җыр туа.
Безнең язучылар күп кенә әсәрләрен игенчегә багышлыйлар. Мәсәлән, Г. Бәшировның «Намус» романы. Әсәр тулысы белән игенче хезмәтенә багышланган. Анда колхозчыларның сугыш елларындагы батыр хезмәте, фронт белән тылның бердәмлеге, Ватан сугышының иң авыр, иң газаплы чоры— 1942 нче елда немец фашистларының Идел буена — Сталинградка килеп җиткән көннәрендә Татарстан халкының, бигрәк тә хатын-кызларның, яшьләрнең тырыш хезмәте күрсәтелә.
Әсәрнең үзәгендә Нәфисә бригадасының мул уңыш үстерү өчен көрәшен сурәтләгән вакыйгалар ята. Авыр сугыш елларында һәр гектардан йөз кырык тугызар пот уңыш алу җиңел булмый, әлбәттә. Моның өчен Нәфисәләргә нык тырышырга, күп тир түгәргә туры килә.
Җир караганны ярата, ди халык. Шуны истә тотып, алар бодай җиренә инештән көз буе ләм ташыйлар. Күз ачмаслык бураннарда, билдән көрт ерып, кар тоталар. Кыш буена нихәтле тирес чыгаралар, күпме көл җыялар. Бик авыр була аларга. Авыл халкы үзләренең сугыштагы авылдашлары өчен, илнең җиңүе өчен үзенең тырыш хезмәтен кызганмый. Алар үзләренең төн йокыларын йокламыйча эшлиләр, чөнки фронтка икмәк кирәк. Менә нинди тырыш игенчеләребез булган безнең авыр сугыш елларында! Аларның хезмәте зур ихтирамга лаек.
Икмәк — туклык, сәламәтлек, хезмәт, шатлык нигезе, муллык билгесе.
«Икмәк — ул тормыш, ул Ана, Ватан, мәхәббәт кебек үк мәңгелек. Икмәк — ул безнең көчебез, куәтебез, илһамыбыз, рәхәтебез», — дигән танылган аш-су остасы Юныс Әхмәтҗанов.