1. АКУРТIА ЗАЗ
Халкьдин рекье хьанай зун, чан гун лугьуз, Лезги чилел Лезгидин тIвар хуьн лугьуз, Амукьна зун са далу, са къуьн лугьуз, ЯтIани мад и рекьелай элкъведач,
Лигим хьанва, зи пер квевай хаз жедач.
Гъил къахчу мад залай хуьрер, убаяр, Герек туш заз куь кьинер, куь тубаяр, Хьайиди туш захъ гьунаррин къубуяр, Ятар, хвалар пара яргъал тефидай, Чуьнуьх хьана са дереда акIидай.
За и йикъар зи уьмуьрдиз кхьидач, Квахьай кьарай, гьинава вун, лугьудач, Икьван гунагь виш сувабди чуьхуьдач, Зи къанвай рикI мад къаюкай рекъидач, Зун тIалари пара яргъал ракъудач.
Гъил къахчуртIа зи чандилай гъамари, Эвер гурай заз чIафари, тамари,
Хайи чилел за эцигай камари, Лугьурай заз: вун кIевера акIидач, Жуванбурун тегьнейрикай рекьидач.
Жив цIрана, рагъ куькIуьнрай цавара, Мулдин цуьквер ахъа хьурай сувара, АкуртIа заз эл бахтавар чIавара,
Квахьда дердер, зи руьгь тIалди чуькьуьдач, Квез зун хьтин са векил мад жагъидач.
1 Уфтан - гъалиб
28.11.1995
2. ДУСТАРИЗ
Алахъ мийир, дустар зун, Гафаривди секинриз.
Ракъурмир зи хиялар, Мад яргъариз, деринриз.
Завай затIни жузамир, Зун рахурмир, юзурмир, Зи чIун гузвай хирериз,
Куьне мелгьем жагъурмир.
Зи тIал чара са тIал я, Шел-хвал ийиз ишедан? АкъатайтIа дувулдай, Тарцикай тар хъжедан?
Зун батIулбур гьахъунив Агудунихъ гелкъвенай. Къураба хьиз гьар хуьре, Гьар магьледа къекъвенай.
Зи ванери юзурнай Гъуцар сувун синерни. Зи рахунри, чIалари ЧIалал гъанай къванерни.
Мурадрикай рикIевай, Алахънай зун къачуз кам. Заз пишкешрин чкадал Жагъанай хьи, агъзур гъам.
Ишейла зун жувандахъ, Заз душманар жагъанай. Гелкъвейла зун имандихъ, Зун харари гатанай.
Залай дустар, цуьквер хьиз ВерцIи гафар алахмир.
Зи дерт чирун паталди, Зи рикIин рак ахъаймир.
Рехъ алатна квахьда куьн, Зи фикиррин арада.
Зун чарасуз ама къе, Хьел акьуна парадан.
Заз рикI-дуркIун ийимир, “Хьайи кардиз вуч жеда?” Кьегьалвилер квахьзавай Халкьдиз чIехи гуч жеда.
Алахъмир зи рикIин тIал Хуш гафарив алудиз.
Жуванбуру чIехи кIун Ягъана зи далудиз.
Гзафбуруз рикI кудай Кьегьал векил кIан хьанач. Пара хьана ламатIар, Гьявиляй зи ван хьанач.
Алуд женни рикIелай Алцурарни тапарар? Шармунуяр сад хьана, ГьикI ракъурнай зал харар.
Ахъа хьайи цуьк тир зун, ХъуьтIуьн цикIиз Ватанда. Жуванбуру кIарна зун,
Зи рикI тIарнач патанда.
Зун звалар тир, тIалар тир, Шулу хьанвай, гатанвай.
Зун пакагьан хабар тир, Лезги чилел атанвай.
Зи рикI алай шатIияр1 Акьунач зи гъавурда, Къе кефияр къумбар я, Зи рикIе кьацI авурдан.
Алахъ мийир, дустар зун Гафаривди секинриз.
Ракъурмир зи хиялар Куьне икьван деринриз...
27.11.1995
 |
1 ШатIияр – жемятар
3. “БАРМАК”
“Бармак” кIанда лагьанай, Гаф-чIал садна ксари.
Усалвилив, салвилив Зи рикI паднай ксари.
Гьар хуьре, гьар убада Кутаз эрекьдин бине, Акьулдикай раханай, Кьуна чпин хук вине.
Бармак алай са векил КIанда лугьуз туна ван, Виш грамар дугуриз, Агатнавай виш жаван.
КцIариз чав чкIанай, Алахьзавай тапарар. Эрекьдини, чехирди Ахъайзавай ракIарар.
“Бармак” лугьуз депутат Хкягъайбур “шад” я къе. Абур паталд зи гафар Эвеланд хьиз сад я къе:
Бармакдини фитеди Гъизвайди туш кьегьалвал, Халкь течирдахъ муд кутун Кагьалвал я, кагьалвал!
4. “ГЬУНАР”
За алахъна расай хьра, Чарада фу чрана.
За ришанвай гъаларикай, Чарада гам храна.
Гъилик ийиз зи шан дигай, Вирт къахчуна масада.
Зи рамагдин тайлункIдикай БалкIан хьана масадаз.
За эцигай бинедикай Са низ ятIа хьана кIвал.
Хвал лагьана зи гур вацIуз, Зи дагъдикай ийиз кьвал.
За кутунвай багъдин бегьер, Кьисмет хьана “чIехидаз”. ГьикI субутда хьайи крар Гила вуна рехидаз?
Дуьз гафни зи хьана батIул, Масдан тапар хьана гьахъ. Негьна акьул, кьаз ихьтин “тIул”, Ихьтин “гьунар” ава чахъ!
БАГЪМАНЧИ
Акъатнава вичин багъдиз багъманчи, Адав гвайди мукIратI яни, кеменчи? Эхиз тежез акурла са хел кьураз,
Чан-рикIзава ада ина гьар тараз.
Гагь секиндиз, гагь йигиндиз кIвалахиз, МукIратIдин ван хуш я рикIиз мани хьиз. Кьуьзуь хьанвай, кьуру хьанвай гьар са хел, АтIуз чилел гадарзава тегъиз хъел.
И саягъда гьар гатфариз, гьар зулуз, Кьуьзуьвилер вичин багъдай икI ялиз, Чандал хкиз алахъзава гьар са тар,
Эх жеривал тIебиатдин гарни хар. Гьайиф текъвез кIусни вичин гъилерин, Ам къайгъуда ава начагъ хилерин.
Адахъ - рикIяй кIвалахзавай и жуьре, Мажал авач ял ягъидай са герен.
Динжвал течиз кьуьзуь жезва багъманчи, Ишезва икI адан мукIратI - кеменчи.
Таран хел хьиз какур хьана нагагь юкь, Мукьвал хьана багъманчидин эхир югъ. Яман дерт я эх тежедай - кьуьзуьвал, Гила адахъ къуват авач, авач гьал.
Кьуьзуь са тан кутIунайтIан мукIатIдив, Виш аламат хьайитIани мукIратIдив, Чан хкведач къуру тандал, сир я, сир, Куьз инсанри тарари хьиз гудач цIир?!
13.01.2001
УЬМУЬР ТУШ
Са суст хьанвай мярекатда ава зун, Ацукьнава жувни суст яз, ахвар къвез. Са герендин вахт авачир заридиз
Югъ квадарун вуч кар ятIа чидан квез?
РикI кьакьанра, руьгь яргъара къекъвейла, Хиял фена лекьерихъди гелкъвейла,
Зун негьредихъ ацукьнава, физва югъ, Квелиндаказ чара ийиз чIемни тугъ.
Ватин гъал хьиз какахьзава ихтилат,
Куьз гьалтда зал кьил квахьнавай чIуру ват? На лугьуди, зун биярдиз атанва,
На лугьуди, зун штIумд я, гатанвай.
Заз акI жезва инлай анихъ - вири гьахъ, Заз акI жезва анлай инихъ - суст я бахт, Заз акурд я гьавая фей вахтарни, Хьайиди туш завай адаз мадарни.
А крари авурди я зи рикI тIар,
Зи кьисметда тIимил хьанач туькьуьл къар. Кваз кьадач за суст легьзеяр, уьмуьр туш, ТахьайтIа заз вахтунини гуда тIуш...
04.12.2000
ПАЙ КЪАЧУНА
Рехи хьанвай зи тай-туьшер - Хъипи хьанвай таран пешер. Низ лугьун дерт, эхиз тежер, Куз жезамач цIай къачуна.
Хиялариз дерин-дерин,
ТIар жезва рикI герен-герен, Юзаз кIанда серин-серин, Шагьвардивай къай къачуна.
Кьуьзуь лекьер рагал жедач, Кьегьалдин рак агал жедач, Уьмуьрдихъ цIил акал жедач, Масадавай пай къачуна.
14.01.2001
ЗИ ФИКИРАР ХАРУ ХЬАНВА
Зулуз пешер гадарзавай тарци хьиз, ХтIуннава мадни пекер хиялри.
РикIевайди акъудиз кIанз кьилиз икI, Шерехвализ къал къачунва “аялри”.
Зи фикирар хару хьанва вижеваз, РикIин гафар мецел къвезва, килига. Зи хиялра чуьнуьх хьанвай мурадар, Агата зав, зи гьиссерал илига.
Вуч хъсан я, къе часпарар тийижир, Захъ хиялрин ахъа, михьи цав ава. И бахтавар, и гуьлуьшан маканда Алахь тийир шумуд жуьред тав ава.
За юргъунвал къачузва икI хиялра, Руьгь ацIана алахьзава, силе жез. Вуч хъсан я, зи чинебан дуьньядив Агатзавач табни алцур киле жез.
04.10.2001
САБУР ТIАЛАБНА
Мехъер тир, бахтлу тир свасни чам хъуьрез, Шадвилин макьамар чкIизвай хуьруьз.
Савкьватар бахш ийиз хизандиз цIийи, Авазвай какахьна тахайди, хайид.
Межлисдал хуш гафар чкIизвай марф хьиз, Кьве бахтлу жегьилдиз темен-тавализ.
Илигна сагълугърал алахьзавай эл, Гафарин майдан тир, им гафарин мел.
Вирида жегьилриз икI алхишзавай, Гьармада са хъсан гаф нехишзавай. Гъетер хьиз нур гана хъуьрезвай бахтар, Мураддив агакьдай чIаварни вахтар.
Тавундай гум кими тахьурай лугьуз, Вилериз дарвилер такурай лугьуз, Сада пул тIалабна - куьтягь тежедай, Сада верцIи уьмуьр - виртIед межеда.
Куьрелди лагьана за жуван мурад, Уьмуьрдихъ гьамиша хьурай лугьуз дад, Алакьрай лугьуз гаф кьилиз акъудиз,
За сабур тIалабна и кьве жегьилдиз.
Дустари лагьай гур сагълугърин патав Зи гафар ухшар тир тарциз - алахьай. Хилекай кватнавай бегьер тир а кьвед, Аквадайд авачир чилел авахьайд.
Гьеле иервилин тахтуна авай, Гьеле жегьилвилин вахтуна авай.
Хъуьрезвай хвешила жаванар милиз, Мехъерик маса затI аквадан вилиз?
...Мехъер куьтягь хьанвай, межлис чкIанвай, За алхиш ийизвай гьа са саягъда:
“Веледар, куьн дарда, кIеве гьатайла, Сабурди кутурай уьмуьр салагьда”.
10.02.2002
КIАРНАВАЙ НУГЪАТ ХЬИЗ
Зи рикIин дегьнейрай гафар акъатда, Зав хъсан дустар хьиз гафар агатда. Са иер, са хъуьтуьл гаф жагъайла заз, Жувалай рази яз, сивел хъвер алаз, Хвешида, цаварни заз гайиди хьиз, Са лугьуз тежедай кар хьайиди хьиз.
Рамда зун гафунин иервили икI, Гатфарин цуьквер хьиз ахъа жеда рикI. Къекъвена манадихъ гафарганда фад, Алахъда къачуз кIанз адан верцIи дад.
ГатIунай береда “жузун-качузун”, Зи гурлу гьиссерик акатда юзун. Гафарин цIиргъиниз фикир гуда за, Абурун манаяр рикIел хуьда за.
Векъидиз, хцидиз, лезги лагьана, Гъуцари чав зурба са чIал вугана. Абуру шиирдал туькIуьрнавай чIал,
Бес вучиз хьанва къе икьван гуьтIуь, сал? Нугъатдай ахквазмач чаз гафар вири,
Чи нугъат - чи гапур хьанва хьи, къуьруь.
Гьар халкьдин кьисметдиз ухшар ялда чIал, Садан бахт кIвачева, садан кьилел къал.
КIарнавай нугъат хьиз сал ятIа уьмуьр, Тахсирар чал ала, масад къалумир.
01.04.2002
ИЕРВАЛ
Иервални са бахт я,
Гьар са касдал гьалтдачир. Иер кIалуб, иер чин Авани сад, кIандачир?
Иервили вилериз Регьятарда, шадарда. Къвалал иерд алайда Гъам, хажалат квадарда.
Иер чинив сад къведай КьелечI танни хъсан я. Гьар са касдиз иерди Виридалай масан я.
Анжах иер тахьайтIа, Са инсандин хесетар, Акьада ва гафарин
Фад-фад къванер, кесекар.
07.01.2011
ЯРГЪАРА
Яргъара Ватандихъ ялда хьи, рикIи, Ана жуванбурухъ чун цIигел жеда. Вилеркай карагда дустар, танишар, ВерцIи хиялрикай гурлу сел жеда.
Кваз такьаз хьайи кьван инжиклувилер, Анжах хъсан крар рикIел хкведа.
Са чIавуз хатурдихъ хкIурай гафар, Мани хьиз яргъарай чаз мугьман къведа.
Чан жуван хайибур, яргъаравайбур! Дидедин чIалалди рахазвай ксар!
Куьн вири къе рикIе акьунва хьи, зи, Им рикIин гафар я, ийизвач кьасар.
Яргъара масакIа дегиш жеда чун, Гзаф хъуьтуьл жеда чун акваз-акваз.
Къефесда авайд хьиз чIалал къведа рикI, Илифда хиялриз яргъалбурни кваз.
Яргъарай масакIа аквада Ватан,
Вун цIигел жедачни адан гьар пIипIин. Хайи гафари, дуст, цIурурда ви мурк, Руьгь чIалал къведачни хьайила рикIин?
Яргъариз акъатун герек я гагь-гагь, Хайи чилин къадир чир хьун паталди. Гъурбатдин вилерай килиг Ватандиз, Садрани къураба тахьун паталди.
Тек пуд къуз гъурбатдин дад хъсанд жеда, Ана уьмуьр гьалун чаз асант жеда.
Ахпа къарих жеда хайибурухъ чун, РикI алай дустарихъ, кIанибурухъ чун.
Ахпа хъуьтуьл жеда фикирар кьиле, Ахпа залан жеда хиялрин киле.
Ялда чун вичихъди ватанди жуван, Хуьн герек хайи чил инсанди жуван.
Элкъвена фад хъша яргъарай, дустар, Ватан куьн авачиз тахьурай, дустар!
15.12.2003
ИРИД НОТ
Ирид нот я гьар гьавадихъ авайди, Гьава аван ирид нотда гьакь тийир?
За уьмуьрдин агъзур макьам туькIуьрдай, Ирид нотди ачухнайтIа рикIин сир.
Агъзур йис я аялар хьиз дуьньядиз Къвез манияр - ирид нотдал илигай.
Зун хьтинбур бахтлу тушни илгьам гвай, Манид виляй и дуьньядиз килигай?
Амма гьакьдач ирид нотда гьайиф хьи, Са инсандин эрзиманар, мурадар.
Са халкь тесниф ийиз кIан тир шаирдиз Ирид нотдин кIалубар хупI дар я, дар.…
12.12.2011
И ЖУЬРЕДА СЕЙЛИБУР Я
Ëåçãèäèëàé ÷àí-ðèêI èéèç àëàêüäà÷, Àëàõúäà÷ àì õúóüòóüë ãàôàð ìåöåë ãúèç. Øèðèíäàêàç, âåðöIèäàêàç ðàõàíà,
Êàð àêâàäà÷ àäà ñàäðà ìåç-ãúâåëèç.
ÐèêIåâàéäè ìåöåë ãúàíà ãüàñÿòäà, Ãàôàðèâäè ãàïóðäè õüèç ÿãúàäà. Àíæàõ ñàäàí ðàê êúàçàäè ãàòàéëà, Àãàòíà ôàä, àì àäàí öIàë ðãàäà.
Ãàôàðèç âàú, àêüóëäèç êüèë àãúóçäàé, Óõøàð ÿ àì êàð àëàêüäàé óñòIàðäèç. È æóüðåäà ñåéëè õüàíâà ëåçãèÿð,
È æóüðåäà ñåéëèáóð ÿ äóñòàðèç.
ЦУЬКВЕР ХЬИЗ
Авайвал нугъатда гьатдани чIалар, Жагъуриз жедани гафарин гьалар? Гагь-гагь атIуда хьи, зи рикIин гьалар, Акурла къе чи чIал гьатнавай саягъ.
Гьар лезги гафунин мана я дерин,
Ван хьайла, ви рикIиз жедачни серин? Дегьнейра къатканвай булахрин церин Дад гала, тIям гала чи хайи чIалахъ.
Са чIала са халкьдин мурадар, камар,
Гьар са гаф чешне хьиз - туькIуьрдай гамар, Алудда чи чIала рикIелай гъамар,
Винелай цуьквер хьиз алах жез, алах.
02.08.2011
ЧИДАЧИР
Заз квадарун вуч дерт ятIа чидачир, Квадарун туш чаравилер, я хъилер. Зи вилерин сад шедай, сад хъуьредай, Кьведни санал ацIудачир зи вилер.
Зи уьмуьрдин са пад шадвал, бахтлувал, Муькуь пата са тIимил кьван гъам авай. Заз акI жедай, им иливар тежедай, Зурба тIал я, дегьне авай, кIам авай.
Дарвилери гайила заз басрухар, КуьцIуьдай зун кьисметдикай датIана. Четинвални нехиш я кьван уьмуьрдин, Кузава зун гила и кар кьатIана.
Квахьайбурун гьайиф чIугваз ава зун, Фейи уьмуьр тупIалайдай вахт я, вахт. Къадир чидай ксар патал, чIалахъ хьухь, И дуьньядин хажалатни бахт я, бахт.
28.09.2001
ВАТАНДИН ЧИЛ
И дуьньяда чилер пара, А чилерал эллер пара, Рекьер пара, гелер пара,
Сад кьилинд я - Ватандин чил.
Вакай зи вил атIудач гьич, Вун авачир уьмуьр я мичI. Бес вучиз садбур жезва куьч, Гъурбатдиз, зи Ватандин чил?
Яргъара бахт авайди туш, А бахт садаз жагъайди туш,
Гъурбатдихъ дад галайди туш, Ватандай кьаз патандан чил.
Тек вав гвайд я зи руьгьдин ван, Руьгь авачтIа, куьз я зи тан?
Вишра вазди лагьайтIа “чан”,
Галатдач зун, Ватандин чил.
ТIАЛ
Са тIалди зун кукIварзава, Са тIалди зун кIар-кIарзава. Юзурзава, галтадзава, Пехъи хьана пад-падзава.
Уьшуьнзава гагь тини хьиз, Къугъурзава гагь гими хьиз. Квадарна кьил, дили хьана, АлкIизва зал зили хьана.
Гъуьлягъ тарал аруш жервал, Аруш жезва зи тандал тIал. Алчуд хьана чуькьуьзва зун, ТIазва зи рикI, кьазва зи ял.
ТIал атайла, звал атайла, Заз и къариб гьал атайла,
Дерт къати жез кьатIзава зун, Дуьньядикай катзава зун.
Къе гарарин хурук ялгъуз Зулун пеш хьиз ама зун. Къе харари рекьер атIуз, Сефил кьуьд хьиз ава зун.
Залум тIалди кьуна зи туьд, Вучиз масдахъ эцягъзавач? Яргъид хьана уьмуьрдин кьуьд, СакIани мурк элягъзавач.
Им вуч тIал я? Тай авачир, ЦIай авачир, Къай авачир.
Зи тIалдин тIвар -
Пара яман.
Зи тIалдин пар -
Пара залан.
Жуванбуру жуван кIвале Чи крарихъ кутазва кIар. Зи халкьдилай, тарихдилай
Шумуд гъили чIугвазва цIар. И кар акваз зи рикIин кьил
ГьикI тахьуй тIар, гьикI тахьуй кIар?
Я ламариз Палан хьана, Ажуз хьана, Ужуз хьана, КьатIна жуван Намус, виждан, Тийиз са ван, Маса гана
Ватан, иман Чна гардан КIирна кIанда. Я ламатIвал Кьабул тийиз, Халис, кьегьал Лезгиди хьиз Къе часпарар КIарна кIанда! ИкI хьайитIа, Амукьда тIвар. Алатда чи РикIин тIалар, Вири тIалар!
21.12.1994
ЗАЛАЙ ЦИФЕР АЛАТЗАВА
Са нагъв ала зи гьар вилел, ТIагъ авунва рикIин кьилел. Вил мичIайтIа, авахьда ам, ЧIалал къведа зи дерт, зи гъам.
Залан хьанва хупI зи кIакIар, Кватнавайд хьиз цIурай ракьар. Кьве нагъв хьанва кьве чIехи къван, И зурба пар ял жеда кьван?
КIакIаривди кьуна накъвар, Яргъалариз яру юргъар, Ялзава за абур къенез, Ялзава за сабур къенез.
Ахъайзава за вилер генг,
Кьан паталди накъвадин кIвенкI, Алцурзава къвезавай шел, Алудиз кIанз вилерин сел.
И женг гзаф яргъи жезва, Эхир хьи, гъам яргъа жезва, Залан вилер галатзава, Залай цифер алатзава.
17.04.1997
ШИИР ВУЧ Я?
Шиир вуч я? РикIин тIал. Лугьуз тежер Зарул гьал.
Хиялар я къачузвай икI Гъамди звал.
Гьар чарчардал къведайди туш Фири каф.
Гьар дереда экIяй жедач Цуьквед чIаф.
Зи шиирриз кутугайд туш Гьар са гаф.
За къе гафар стфунзава Кьуна саф.
Зи шиирар тIурфанар я -
Гьиссерин.
Юза хьайи зи фикиррин Сал - дерин.
Зи шиирар - гатфар чIаван Хару кIам.
РикI шадардай, секинардай Къацу там.
Зи Шагь хьтин кьакьан мурад -
Тежер рам.
ХьанватIа сад шиирдикай Къачур кам?
06.08.1999
×IÀËÀÍ ÊßÁÅ
Ìåêêåäèç ôèç òàõüàíà, Ôèêèðëó ÿ ñà ìèðåñ.
Âèðè ôåíà, êåôñóç ÿç, Êüèñìåò õüàíâà àäàç ìåñ.
Ãüàëàð ÷Ióðìèð, õâàíàõâà, ÒóüêIóüäàéä ÿ âè êðàð.
Êüåçèëàððàé Àëëàãüäè Ãüàð áåíäåäèí ãóíàãüä ïàð.
Ìåêêåäèç ôèí, ÿ ñòõà, Íèÿòàð ÿ, ãüóíàð òóø.
×Iàëàõú õüóõü çè ãàôàðèí, Èì Àëëàãüäèí ãóíàð òóø.
ÀëàêüäàòIà, õúñàíâàë Àÿ æóâàí âàòàíäà.
ÒIèìèë àâàí ÷èìè ïåê Àëà÷èðáóð êúå òàíäàë?
Õúñàíâàëíè çàõàâàë Àáóð ÿëäà èòèìäèí.
Ãúèë êüóðòIà íà íàãàãüäàé, Õâåøè æå÷íè åòèìäèç?
Äèäåäèêàé õàáàð ÿõú, Âàõ ñóðàêüà, æåäàòIà. Êúàéãúó ÷Ióãó ñòõàäèí, Âóí ñóâàáäèõú êúâåäàòIà.
ÀëàêüäàòIà, ñàäðà äóñò, Øà âóí ×Iàëàí Êÿáåäàë.
×Iàë õóüíèëàé ãåðåêëó Âó÷ àâà, ëàãü, äóüíüÿäàë?
ЭРЗИМАН
Са кардикай фикирда за датIана, Туьтуькъушди чIал ахъайда къефесда. Ялгъузвили, ажузвили чуькьвейла, Ван акьалтда хьайитIани къефес дар.
А дарвиляй акъатайла жеда кис,
Мад дуьньядиз ашкъидивди килигдач. Адан вилик на къизилдин тварар вегь, ВучайтIани мад манидал илигдач.
Азадвал я гьар са къушран эрзиман, ЧIал ахъайда и ашкъидин гьевесдай. Эгь, гьавиляй туьтуькъушдин манияр, Куьтягь жеда, акъатайла къефесдай.
06.03.2002
ЗАЗ АКI ЖЕЗВА
Заз акI жезва, са мус ятIа, Виш йис яни,
Кьве виш яни, виликдай И дуьньядиз атанай зун. И гарари, и харари Гатанай зун.
Заз акI жезва, Чилни, цавни, А чIавузни
Гьа ихьтин тир. Рагъ буба хьиз Чаз кIани тир.
А чIавузни ашкъи лугьур, РикI куькIуьрдай са цIай авай. А чIавузни ялгъузвилин
Са фул авай, са къай авай. А чIавузни дагълар яргъал, Сурар икьван мукьвал алай. А чIавузни садаз девлет,
Са масадаз акьул авай.
Таниш я заз и къузаяр, и гуьнеяр. Таниш я заз и тепеяр, и кIелеяр. А чIавузни варзни гъетер,
РекIв гуз авай цавун гене. А чIавузни Яргун хуьре
Акунай заз «Цуьквед гуьне».
И латалай пархъулдаваз Са мус ятIа за яд хъванай.
Са мус ятIа и талада
Зал цуькверин марфар къванай.
А чIавузни са низ ятIа КIан хьанай зун.
Адаз рикIин сир тагана, Къван хьанай зун.
А чIавузни кIанибуруз КIанивилин дад пара тир. А чIавузни чарабуруз Чаравилин дад чара тир. Зи азабар, зи къайгъуяр, верцIивилер.
Зи гьиссерин къуьруьвилер, хцивилер.
Фагьумнай за
Са мус ятIа уьмуьрдикай, Алахъначир вара-зара ийиз йикъар. Хайи халкьдиз, хайи чилиз
Икрам ийиз кхьенай цIар.
Ингье мадни фикирдин пар Ялиз тежез акIанва зун.
Элкъвена икI мад гъилерда И дуьньядиз хтанва зун.
Тек вун рикIел атай чIавуз, ГъарикI хьана, зериф гьиссер Кайи рикIе гьатай чIавуз,
Вун рагъ тирди, вун экв тирди,
Вун авачиз зун тек тирди кьатIай чIавуз Лугьуз жедач:
Са мус ятIа и дуьньядиз атанай зун...
04.03.1994
ШИИР КIАНЗ
Залай викIегьд жагъидач квез, Кар-кеспидал гьалтайла.
Зун куьмекдиз агакьда фад, Сада ракIар гатайла.
Аваз жеда зун кьуна пер, Чи лежберрин арада.
Пар ялунин сирер завай Чириз хьурай гьарада.
Къерех тежез крарикай Хийирдинни шийирдин, Булахар хьиз ргада рикI, ЦIарара зи шиирдин.
Къал акъудиз алакь тийиз, Ажуз я зун бягьсера.
Ажуз я зун - кхьенвай кас Шумудни са эсерар.
Акатайда муьтIуьгъарда Зун рикI тIардай къалара. Синихарни акатда зак, Акъат тежез яларай.
ХупI такIан я чилинвийрин Мидявилер рикIиз зи.
Миян хьайтIа цуьк акъудда, Чили хъуьтIуьн цикIизни.
Кьабул жедач завай дустар, Ягьанатар, ахмурар.
Хуш жени гьич гатун юкъуз Цавай къвадай ягъмурар?
Рахамир заз крарикай КукIун галай, къал алай. Тек шиир кIанз агата зав, Зал илгьамдин зар ала.
ЧИ ГЕЛЕР
Гам ришазвай иер баха, Ви гамунин навар пара. Ваз храдай чешне гзаф, Заз лугьудай гафар пара.
На алахъна гъаларикай
«Фур» хразва, «Саф» хразва. За алахъна хафарикай1 Шумудни са гаф хразва.
Ви сумагдин ярашух я, Бубуярни мулдин цуьквер. Зи гафарин халичада ТIимил хьанва лацу эквер.
Ви гамунай хъуьреда заз Хайи чилин вири навар. Зи гамунай аквада ваз
Хайи халкьдин четин чIавар.
Ви гиширри безек гуда, Шумудни са халичайриз. Зи шиирар садра къведа
И дуьньядиз инсанар хьиз.
Зи шиирар масан я заз, Ваз кIани я жуван гамар. Ваз гам атIун суварар я,
Заз гьар шиир рикIин тIалар...
|
1 Хаф - элиф
ШИРИН МЕЗ
Àãü, øèðèí ìåç, ãóð÷åã êúàìàò, êèëèã çàç.
Å.Ýìèí
Àãü, øèðèí ìåç, âóí àâàéäè áàõòëó ÿ, Àõúàéäà õüè, ãüàð ñà êIåâè ðàêIàð íà.
ß òóüêüóüë ìåç, âóí àâàéäàí êâàõüäà êüèë, Ðàêúóðäà õüè, ìàðô õüèç âèëèí íàêúâàð íà.
Ãúâå÷Iè ìåöè ÷Iåõè êúàëàð àêúóääà, Àêúâàç æåíè õóðóê ñåëäèí êàôàðèí? Ìåç òóüêüóüëäà âè÷èâ ãúàìàð àãóääà, Ìåç õúóüòóüëäàí áåéãüóøäà âóí ãàôàðè.
Øèðèí ãàôàð âàí êúâåç êIàíäà ÿïàðèç, Òóüêüóüë ãàôàð è äóüíüÿäà êóüç ÿ, êóüç? ÃüèêI àêâàäà âàç ãüèññåðèí äåãüíåÿð?
Ãüàð èíñàíäèí ðèêIèí ãóüçãóü - àäàí ìåç.
Àãü, òóüêüóüë ìåç, âó÷èç èêI òàêIàíäà âóí?
×àí øèðèí ìåç, áèíåäèëàé êIàíäà âóí.
09.10.2004
ПИЧХАЛ
Заз Пичхалда1 са мегъуьн тар акуна, ЦIайлапанди алугарна чIухнавай.
Агъзур йисан и кьакьанди, зурбади Са геренда тахьайди хьиз юхнавай.
Гегьенш тIула гзаф авай тарар мад, Абурукай садазни затI хьанвачир. Мегъуьн тарцин патавай акъатнавай Хутун тарцин са хел кьванни ханвачир.
Са пиралви кьуьзека заз лагьана:
«Чи Пичхалдин рикI алайди гьа тар тир. ЦIайлапанди хкягъна гьам алугун,
Эхиз тежер аламатдин са кар тир».
За дувулриз килигна вил илисна, Ана са берт аматIа цIир хъгудай? Кьуьзека агь аладарна: “Чан хтул, Къацу женни цIайлапанди алугайд?”
Чи тарихар вилив хвейи пагьливан, ЯрхарнатIа яраб Аллагь, гьи вили? Алупандин гьихьтин сирер хвенватIа, Пирал хуьрун Пичхал лугьур и чили?
1 Пичхал – КцIар райондин Пирал хуьре къадим яшайишдин чка
Сурар ава ина чи дегь чIаварин, Алупандин гафар хвенвай къванерал. Зи рикIелла, са береда аялар
ГьикI къугъвадай и къванерив ценера.
Садбур хана а къванерин, руг хьана, Садбур инай чуьнуьхна са ни ятIа. ЧIехи хуьре фагьумдай кас жагъанач, ТIвек хьайила амукьдачирд гъуьр гатIа.
Пиралвийри пIир лагьана Пичхалдиз, ПIир гафуна акьван сирер ава хьи!
Са кьуьзуь тар акуна заз патавди, Авазвай ам вилелай шел авахьиз.
Вуч акунач и кьуьзуьдаз дуьньядал? Бахтлу тир ам патав инсан татанмаз. Мегъуьн тарар тек са йикъан ризкьидихъ Маса гузва къе садбуру патандаз.
Яргъаризди чкIанвай а чIавара
Чи бахтавар чилерин хуш суракьар. Хазарарни, арабарни, фарсарни Катайди я инай туна яракьар.
Са береда и гуьлуьшан гуьнеда Лугьуз тежер са бахтавар хуьр авай. Гьи душманди вегьенайтIа адал агь, Гьи ягъийри ам чилив сад авунай?
Са шегьердин амукьаяр ама къе ЛукIарани, Бекьедани, Пичхалда. Инра са чIиб чил эгъуьнин кумазни На кьенчIебрин цIугъарихъ яб акала.
Чи тарихар чуьнуьхар жеч садрани, Гъилер-кIвачер кутIунайтIан тангарив. Са береда и чилерал лезгийри
Яд тухвайд я булахрилай гунгарив.
ХупI хъсан я, къе пIирериз элкъвенва Са чIавуз чи хуьрер хьайи чкаяр.
Мураддин цIил кутIундайла рикIел хуьх, И пIирерин ихтилатар чакай я.
11.06. 2010
ШУРВАН ПЕПЕ
Шурван пепе, шурван пепе, АцIура чи ичIи гьебе, ЦIийи хъия цIуру гебе, Къуьл ракъура чаз са рипе.
Шурван пепе, шурван пепе, Тамун пепе, суван пепе, Фейи йикъар элкъуьр жедай Вахъ алакьун аван, пепе?
Шурван пепе, шурван пепе, Гаф лугьун ваз жуван, пепе. Фу це на заз яван, пепе, Хъия на зун жаван, пепе.
Шурван пепе, шурван пепе, Къарагънава гарун лепе.
Жагъизвач заз жуван тепе, Ийидан йикь-шуван, пепе?
04.02.2004
ЗИ РУШАЗ
Чан зи Севда, чан зи руш, РикIел хуьх и гафар зи.
Зи весидал хъуьремир, Чан уьмуьрдин гатфар зи.
Ийин за ваз ихтилат, Гила галай-галайвал. Регьят хьанач уьмуьр зи, Акунач заз къулайвал.
КIвалахна за чIижре хьиз, Ял ягъидай вахт хьанач. Садбуруз хьиз заз дигай Я бахт, яни тахт хьанач.
Анжах жуван гьалал фахъ Акадарнач гьарамд за, Патанбуруз гьамиша Къалурна жув хурам за.
Жуван диде-бубадиз Икрамна за чан-рикIиз. Зи вахар, стхаяр хуьх, Лугьуз дадна Аллагьдиз.
Куь хайи бубадиз за Аявална жедайвал. Жуван кьве веледдизни Дидевална жедайвал.
Ништа, белки зун акьван, Хъсан диде хьанач квез. Садбуру хьиз девлетар, Пулар, малар ганач квез.
Квел рикI алаз за маса Ашкъи рикIив агуднач. Заз уьмуьрда идалай Суваб кIвалах акунач.
Куь арада тафават,
Тваз алахънач, чан зи руш. Веледрикай садрани Хайид, тахайд жедайд туш.
Йикъар, йисар фена зи Четинвиле, дарвиле.
Гьич жувакай фикирнач, КIулал алаз пар, киле.
За къурбандна чан жуван, Лезги лугьур халкь патал. Заз алхишрин эвездай, Кьисмет хьана шумуд тIал.
Писвал авун вуч ятIа Заз садрани чир хьанач,
Заз темягьдин сас хьанач, За гьич нагьахъ кар кьунач.
Ингье, жув арха хьайи, Шумуда - за къуьн гайи, Элкъуьрна хьи, далу захъ, Квадариз икI дуьзни гьахъ.
Зи крар, алакьунар Аян хьайла эллериз, Садбуру пехилвална Алахъна зи гелериз.
ЯтIани зи мурадар Аян хьана кьегьалриз. Зун амаз кьван кичIела
Ван акъуддач кагьалри.
Анжах са къуз дуьньядал Зун тахьайла, душманар АлахъайтIа тапаррив Ийиз дустар пашманар,
Зи гафарихъ, чIаларихъ Кутаз хьайтIа рехнеяр, Ачухара, чан руш, на, Зи кхьинрин дегьнеяр.
РикIел хкваш зи крар, РикIел хкваш зи цIарар. Рекьер-руьштер - зун фейи, Къени тумар - за цайи.
Вине кьуна тIаратI хьиз Лезгивилин михьи тIвар, Кьегьалвилив ялайди,
За датIана уьмуьрд пар.
Чан зи Севда, чан зи руш, РикIел хуьх и гафар зи.
Зи весидал хъуьремир, Чан уьмуьрдин гатфар зи.
27.12.2011
ВУЖ ТИРТIА?
Бахтавар чIавар зи, аялвал шандакь, Гьинва куьн, зи фейи уьмуьрдин къадакь. Къайгъуяр тийижир, дердер тийижир, Зун куьлуь, зун хару са чепелукь тир.
Далудал хьайила даим залан пар, СакIани алудиз тахьайла йикъар, КIвалахиз лежбер хьиз галатун течир, Зун жуван зегьметдал рикI алай цегв тир.
Чуьллерихъ ялдайла гатфари рикIер, Суракьдай вилери мукара нуькIер, Абур хьиз манийрал рикI алаз, кьару, Зунни тир дуьньядин бахтавар кару.
Гагь гъвергъвер жедай зун, гагьни гъулан цуьк, Гагь-гагь бубуйривди ацIудай зи ник, Дуьгуьриз зи суйдал кьвалан акунар...
Гилигдай зал вацIун гьарай авунар...
Хкатай раг тир зун дагъдин хурукай, Гагьни са пеш хьана катдай гарукай. Гуьнедал ялгъуздиз акъатнавай тар, Шегьредихъ ялзавай къацу жигъир, дар...
Гзаф я дуьньяда къе ухшарбур заз, Ава зун хабар кьаз, ава зун жузаз: Зун даим гьиссери къачуз икI гъалаб, Виликан уьмуьрда вуж тиртIа яраб?
30.05.2000
ЛЕКЬ ДАГЪЛАРА РЕКЬИДА
Чун уьмуьрди мад кутуна кIевера, Мадни рекьин юкьвал туна вуна зун. Зун - нагагьдиз ажуз хьанвай начагъди Ялгъуз туна, кьил вине кьаз фена вун.
Гаф лагьайла гьай гудайди амачиз, Зун сефилдиз, кагьул хьана амукьна. Галатнаваз, гьиссерихъ таб авачиз, Зи вацIарин рагъул бере алукьна.
Миргиз вичин крчар залан жедайд туш, Лув хуналди лекь элкъвена нуькI женни? Гьи кIачIичIлух хьайиди я рикIиз хуш, Яд гуналди къалгъандикай цуьк женни?
ТIебиатдихъ гатфарни гад авайд я, Гуьгъуьналлаз зул алукьда, кьуьд къведа. Галудда вун са жуьредин гьавади, ВерцIид туна эхир вуна кIуьд неда.
Заз къаяр ваъ, къайивилер акурла, Фул акатна гъилер, кIвачер рекъида. Лувар хана зун ажуз яз аквамир, ВучайтIани лекь дагълара рекьида.
Кьабул жедач зи рикIивай усалвал, Ийидач за са чIавузни сузаяр.
Гьазур я зун дагъларилай чарх ягъиз, Рам хъувуна гуьнеярни къузаяр.
05.10.2001
ГЬИКI ЛУГЬУН?
Мад аруш жемир зал гъамар-агъуяр, Заз шехьиз кIанзавач ягъиз угьуяр, И дуьнья амаз кьван жеда Магъуяр,
Фикирри туькIуьрай кIам я и дуьнья.
Вягьтедай тефидай кар пара хьанва, Далудал ял тежер пар пара хьанва, Гьавиляй перишан къар пара хьанва, Дерт я кьиляй-кьилиз, гъам я и дуьнья.
Мад герек хъийизмач акьулни камал, Пул гватIа, кьада вун вирида кьамал, Шел-хвал я, фикир я къе кесибдин мал, ГьикI лугьун бегьем я, там я и дуьнья?
18.08.1999
ХЪСАНБУР Я КЪАСТАР ЗИ
РикI ацIанва, дустар, зи, Хъсанбур я къастар зи.
Жагъидач заз дуьньяда
Куьн хьтинбур, квез ухшард. Гьавиляй за хвешила
Ийида квез алхишар.
Заз кIанда, куьн сад садаз Арха хьурай, къуьн хьурай. Заз кIанда хьи, Гъуцари Балайрикай куьн хуьрай.
Заз кIанда, квез уьмуьрдин Гьар са йикъа дад гурай.
Заз кIанда, гьар са чIавуз Куь гуьгьуьлар шад хьурай.
Куьн бахтавар авурай Веледри хуш крарив. Агакьдайвал рази яз, Кьуьзуьвилин гурарив.
Хъсанвилер бахшдайвал Квез куь мукьва-кьилида, КIусар кими тахьурай Куь кьисметдин киледай.
Чи бубайри лагьайвал: Хтулар хьуй кIвал ацIай. Алпанвийрин садрани Квахь тавурай рикIяй цIай.
Куь кьил агъуз тахьурай, Хъуьредайвал патанди. Гьар лезгидин кьилин кар, Намус хуьн я Ватандин.
Бахтлувални кIубанвал Хьурай лугьуз куь бине, Гъуцари халкьнавайд я КIанивилив чи дине.
РикI ацIанва, дустар, зи, Хъсанбур я къастар зи...
25.04.1998
ЗУЛУН ЦУЬКВЕР
Зун дуьньядлай фад фейитIа, Зи илгьамдин кIвал уьцIейтIа,
ГъарикI къушран куьч хъфейтIа, Зун рикIелай алуд мийир,
Зун мецелай авуд мийир.
Ам чи элдин зари тир лагь, Кьиляй-кьилиз са гьарай, агь, И дуьньядин чIуру салагь Кьабул тежез цIрана лагь, Фикир чIугваз кьурана лагь.
Вичин цIу вич алугнавай, ТIалари рикI руг-ругнавай, “Лезгинкадал” илигнавай Са шаирдихъ хьайла цIигел, Адан цIарар хкваш рикIел.
Лагь, къилихрик квачир кесир, Хьанвай вичин халкьдин есир, Лезгивилин суьгьуьрни сир Гьатна рикIе, сузадавай,
Вич уьмуьрдин къузадавай.
ТIаларикай зи тан мур я, ТIимил ама, гьалар чIур я, Амукьдайди зарид сур я, ЖедатIа сад, рикIел гъидай? Зулун цуьквер винел гъидай?
19.04.1996
ПАШМАН БЕРЕ ЗИ
Зи чина гъам акурла, Зи дердер хам акурла, Агатдач зав садни гьич,
Акьалтда дуьньядал мичI, Къведа сефил бере зи.
Эл вичикай катнаваз, Кьил къуьнерал кватнаваз, Цуькверин хвеш хкатна, Циферин кьеж акатна, Ялгъуз жеда дере зи.
Аладариз луварар, Дагьдин къушар - таварар, Хквезмач зи ванцелди, Ацукьна са къванцелди Шеда зарул, фере зи.
Гугрум ийиз, гьай галаз, Харар гъизвай къай галаз, Алукьзава саврухар, КукIвариз мад къурухар, Яд ацалтай кьере зи.
Ван кутуна авахьиз, Гъамарин сел алахьиз, УьцIуьз рикIин чIере зи, Жагъизвач заз кьере зи, Алуддайд и бере зи.
05.10.2001
ИЕРА
Иера, чан Иера, На бадедиз эвера.
Зи кIаниди, гьалалди, Жуван хайи чIалалди ВерцIи гафар лагь на заз, Це са ширин пIагь на заз.
Иера, чан Иера, Бадеди и гъилера
Ваз цIийи мах ахъайда, Вун захъ авай багьад я. Акъудда вун цавариз, Тамаризни сувариз.
Зи гафарихъ хъсандиз Яб акала, масанди.
Сад авай, сад авачир, Булахдиз яд авачир. Вун булахдин яд хьана, Вун зи сивин дад хьана. Дуьньяда ви авач тай,
Чан зи тайлункI, чан зи тай.
Иера, чан Иера, Зи гафара, шиирра
Я вун марвард кIурукI руш, Акъваз жеч ви хурук руш. Илигнавай къелем зи,
Чан куьлуьди, целем зи. Чан зи курум - рикI алай, Чан зи мурад - рикIевай. Мани лугьуз милидиз,
Чан-рикI ийиз лилидиз, Вич чIехидай кьазвайди, Тешер «бицIек» хуьзвайди. Нинийриз н