ЛукIарин базарда дидеяр, сусар... ЛукIвализ гьазур я, тавуна кьасар.
Гьат тийиз са кап фу, гьат тийиз кIусар, КIвалах суракьзава... РикIе гъамдин пар, Итимриз, ксариз аватIа хабар?
ЛукIарин базардиз тухузвай рекьер, Шумуд диде ама мадни иниз къвер? Перишан гьаларив, квадарнаваз хъвер... Гьазур я къван атIуз, тIалабай тегьер,
«Алакьдач», «ийидач» лугьудан мегер?
Мая тIалабнатIа дердин гъвардивай, (Дидед юкь какуриз жени кардивай?) Гишин я баладиз, ам азардава,
Бес вучрай фагъирди, икьван дардавай? КьатIуз жеч вуч ятIа и тIал гьардавай.
ЛукIарин базарда папар - мег рехи, Рахунар мили я, къилихар векъи.
И ява дуьньяди авунвай пехъи, Цвекер хьиз кIулалди кьуна пар чIехи,
ГьикI хьурай гъам чIугваз, гьахъсузвал эхиз?
Къе бязи ксарин акьул кьери я, Гьавиляй дишегьли лукI хьиз къуьруь я, Хифетар гзаф я, гъамар хара я, Умудрихъ дад кумач, вара-зара я, Гьинва куьн, итимар, цIугъа, гьарая!
10.07.2000
КВАХЬНА ГЕЛ
“Заз чIал чидач” лагьана са лезгиди, Кьезилариз кIан хьана пар кIулавай. Вичиз течиз, са чIавалай квахьна гел, Туьхуьн хьана са лезгидин къула цIай.
Ухшар тир ам цавуз са къван вегьена, Кьил хайидаз, аватай гьа къванцихъди. Са лезгидин къугъвазвай хьи, кьиле гар, Туькьуьл дад квай адан къайи ванцихъни.
Рахазвай ам чи чIалакай рахшандиз, Негь ийизвай, ягьанатиз, текъвез хуш. Жуванбуруз фур эгъуьниз, хъуьрезвай, Масдан мука кака хазвай туьтуькъуш.
Вуч лугьун за хайид такIан явадиз,
Ам гьар жуьре дегиш жезвай гьава хьиз. НегьзаватIа къе дидед чIал жуванда,
Ам авайдай кьадани, лагь, патанда?
Эй сая кас, эй гъавурда авачирд, Масдан вилик кьил квадарна чалухдай. Заз дуьньяда на са пепе къалура, Жуванд туна, патанбуруз къуллугъдай.
Гьар са нуькIрез вичин баяд хъсан я, Гьар са цIицIни вичин чIалал рахада. Гьар са халкьдиз вичин аят хъсан я, Гьар са булах вичиз гьалал ргада.
Дуьнья арха авайданд я лугьуда, ЧIехи тарцихъ авачиз туш чIехи хъен. Тахайди хьиз усал жеда арада,
АвачтIа вахъ жуван кIвални жуван гъен!
 |
ГЬИДАН ПАЦ Я
И кар завай женни эхиз, Авахьзамач Самур векъиз, ГьикI акъатда кIандай рекъиз, Мукьвал рехъ яргъал хьана хьи.
Чун кьве вил я, хьанвай чара, Саврухарин гьатна хура,
И дердиниз аван чара?
ВерцIи гьал туькьуьл хьана хьи.
Чун гьатнавайд маса яцI я, ВацIал часпар, муькъвел кьацI я, Кьилел алайд гьидан пац я?
Чи кьуд пад чакьал хьана хьи...
05.09.1996
ЧИ АРАДА
СинтIар пара, крар - тара, Рахадай гаф вара-зара, Жуванбурун ягъаз ара, Ксар ава чи арада.
Гьар кIвалахдик кIар кутадай, Гафаривди кьар тукIвадай, Гьайиф, кьиле гар къугъвадай Ксар ава чи арада.
Жуван ашдиз лугьуз хапIа, Асландай кьаз къуьрен шапIа, Намус, виждан кьунвай гъапа Ксар ава чи арада.
Седакъетан ацIанва рикI, Кагьалвилер гьикI эхин, гьикI? Акунрай дев, крарай нуькI Ксар ава чи арада.
08.01.2000
ХЬАНА ХЬИ...
Им вуч кар я, им вуч кьиса, Какахьна хьи, чи пел-къуза, Кьил-мет гатаз ийиз суза, Чун элкъвена лукI хьана хьи.
Кьилик гала къе кIирияр, Вилик гала къе къверияр, Я спелар, я чуруяр, Фитедикай кIукI хьана хьи.
Пашман я чи тамар, сувар, ИчIи хьанва кьакьан цавар, Чи чилерал хана лувар, Лекьерикай нуькI хьана хьи.
ЦIай тахьайтIа руьхъ жедани, Кайи рикIиз рехъ жедани, Ватандин дерт эх жедани,
Кьве пай хьана, чIук хьана хьи...
21.12.1994
АГУД МИЙИР
Нагагьдай рак гатада ви, КIир вегьеда, чIурда иви, Ийида ви цIукай цIивин - Пехилвили.
Килиг тийиз садан чIалаз, Гъам вугуда вав кIукI алаз, Ягъада ви ракIар цлаз - Пехилвили.
Ви кIулал икI вич штIунда, Хажалатар фад гатIунда, Гьахьда рикIе, вун фитIинда - Пехилвили.
Акъудда ви акьул кьиляй, ПIуз жакьвада вуна хъиляй, Къакъудда ви ярни гъиляй - Пехилвили.
Тадач рикIе са хъсан затI, АтIуда раж, бушарда гатI, ЧIуруди я кхьизвай хатI - Пехилвилин.
Ам атайла квахьда хийир, Какахьда ви ийир-тийир, Минет хьурай, агуд мийир Пехилвал.
10.11.2005
ДЕВРАН ГЬАЛИЗ ХУЗАРИ
Са береда, са чIавуз, Мел-мехъерик, суварик, Дуьньядилай кам къачуз, Хъсан, мили гафарик Пун кутадай ксари,
Сан жедачир кьисайрин.
Хьайи крар рикIел гъиз, Халисан кьегьалри хьиз, Ихтилатдай итимри Тамуз фена, са гьамбар КIарасар атIуникай, ЦIуд тай векь са геренда Ягъана хтуникай.
Ирид яргъал убадай Мугьманар атуникай, Кьуршахар кьаз шумуд кас КIурарик кутуникай.
Лапагар чуьнуьхзавай Ничхирар ягъуникай, Тамун юкьва къачагърин Къазмаяр жагъуникай.
Уфтан хьана душманриз, Хтуникай женгерай, Гьатуникай хуьрера
Чи кьегьалрин ван, гьарай...
Гила ксар кIватI хьайла, Эрекьдал илигзава.
Хъван тийидай итимриз Тегьнедив килигзава.
Ихтилатиз хъуникай, Гзафбурув гва эрекь. Гила бязи ксарин
Буба - эрекь, хва - эрекь!
Тарифариз алахъда, Вири эл алтIушарна: “Сенфиз чна кьве касди, Вад бутулка бушарна.”
“Ам вуч я кьван, фицIакьра, Кьуланфериз вад касди, Кутарралди эрекь хъваз, Гадарнавай кар-кеспи.”
Эхиз тежез и крар Фагьумда за: дингишар, Куьн хва кьейи эрекьди ГьикI авуна дегишар?
Куь чанар эрекьдикай, Куь кьинер эрекьдикай. Кьил квадарна ава куьн, Кам тежез эрекьдилай.
Алуднаван рикIелай, Кьегьалвилер ксари? Басрух гузва чIижериз, Девран гьализ хузари...
ХАЙИ ЧИЛИН ТЕМЕНАР
Цуьквер - чилин пIузарраллай теменар, ВерцIида кьван, хъсанда кьван вуч я дад - Муьгьуьббатдин, кIанивилин ацIай гад!
Цуьквер - рикIин рехъ алатай гиманар, АтIузва пагь - цуьк-цуькведлай иер я, Гьи цуькведиз лугьуда на зи яр я?
Цуьквер - лезги рушар хьиз я демина, Кьуьлеривди рам ийизвай жегьилар, Шад гьиссерив ацIурзавай гуьгьуьлар.
Цуьквер - кIвачин хьанвай шивер - семенар, Бахтлудаказ кьил хкажна цавариз,
Авазва икI ван чукIуриз сувариз.
Цуьквер кIватIиз ша, шаирар - эминар, Агатдайвал квев илгъамдин лацу кард, Акъуддайвал куь шиирри кIурукIар.
Цуьквер - чилин пIузарраллай теменар, Ашкъидивди харудаказ диганвай, Гурлу гьиссер - бязибуруз таганвай.
Бейгьуш хьанва зун цуькверин кIемина, ЭкъечIнава гуьнейризни пелериз, Хъуьтуьлдаказ туьмер гузва гъилериз. Алахзава залай чими теменар,
Агь зи цуьквер - хайи чилин теменар!
28.06.2002
ДАГЪЛАРА
Зун дагъларин чархаралла, Зи хиялар яргъарава.
Зи рикI жив хьиз хьанва хъуьтуьл, Цуьквер акваз таза, суьтуьл.
Ингье зи вил галай синер, Са пад къуза, са пад гуьне. Какахьнава свелерин “къив”, Рекьер хуьзва дагъди вилив.
Яру дагъдал нур чкIанва, Нисин дагъдал циф алкIанва. ЧукIуриз ван жезва алахь, Шумуд шуршур, шумуд булах.
Мугьман я зун дагълара къе, Са суьгьуьр я адан рекьер.
Къекъифнава цуькверин ранг, АтIузва за шумуд са чанг.
Дагълар, дагълар, зи улубур, Фикиррикай зи шулубур.
Такабурдихъ чун ялайбур, КIвачик хайи чил галайбур.
Вун рамиз кIанз гьикI вегьенай Вал душманри пехъи, дагълар. Гьа береда авунайтIа
Фикирри вун рехи, дагълар?
Дагъларизди муьгьуьббатдив АцIанвайд я лезгидин рикI. Дагъ тахьайтIа кьакьанвилер Рам авурай лезгиди гьикI?
Рази я зун кьисметдилай, Зун дагъларин динедай я. Такабурвал, кьил винизвал, Им зи халкьдин бинедай я.
ЭТЮД
Сиве сав авайд хьиз ацIанва цифер, Завалди кьунва Рагъ, чIуру я кефер, Кьеб такIан аял хьиз кIарзава епер, Акъатиз кIанзава кIеви тангарай.
Сув ялгъуз кьуьзек я, яб тагуз амай, Там дертлу къари я, кьил агъузнавай, Гар - гишин жанавур, къув ягъазавай, Гьай-гьарай чукIуриз сувун рагарай.
Гуьнейри тунва кьил дагъдин юрфарал, Хиялри цуькнава къацу чIафарал, Накъвар чуьнуьхариз вилин, марфара, СтIалар кватзава цавун ракIарай.
Гьавадик туькьуьлвал акатнава мад, Регъелда мередин дегиш жезва дад, КIанид хьиз гъилерай акъатзава гад, Къарибвал чкIизва зулун рангарай.
20.11.1996
ЮЗАНА
Юзана зи хуравай рикI, Пакамахъди ягъайла лаз.
Агь, гьиссери таб гурай гьикI, Туьмер гайла шагьварди заз.
Цуькверив гвай дамах аку, Вилерилай алахьиз наз.
Зун абурал гьавалат я, Виридалай иерди кьаз.
Вили кьунвай къизилгуьлдив, Агатайла, акIурна цаз.
На лугьумир, и иердни Пайгар я кьван зи хатур хаз.
03.04.1997
ЗУЛ Я ЗУН
Элкъвейла зал, аруш хьана фикирар, КIвал авачир, муг авачир фагъирар, Амукьайла “хъфимирар», “фимирар», Лугьумир хьи, са зарул кфил я зун.
Ял тавурла рикI гафари, рахунри, Юзурайла цаварин шел ракъунри, Басрух гайла заз гьиссерин рагъулри, Лугьумир хьи, лепе алай гьуьл я зун.
Гекъиг мийир и саягъда зи гьар гьал, Зи чIаларив агакьариз жедач чIал, Генг яйлахда къекъвезвачтIа зи хиял, Лугьумир хьи, фад атанвай зул я зун...
20.11.1998
ГЪВЕРГЪВЕР
Хурушумдин аяз акьур иер са гъвергъвер, Ялгъуз амай перишан яз, квахьна сивин хъвер. И дуьньяда сад авачиз, кьакьан рагал къвер, Дагъдин синяй яргъаризди авай килигиз.
ЧIаганвай зун цуьквед къвалав - яргъал магьалда, Адан рикIин залан парар авани ялдайд?
Эл чимера, и ялгъузди авай хиялда,
ЦIийи дердер ацIур хъийиз гъамдин киледиз.
Юзана цуьк, зи суалриз гана баянар,
АскIан пелер кьабул тийиз кьунвай кьакьанар. Ашман тир ам, и кIамара жагъин тийиз яр, Гъвергъвердал икI рагъданинчигкъвазвайкуьлуьдиз.
Гъамлувилин циф ацалтна адан вилерал: “ГьикI къекъведа, нихъ гелкъведа агъа пелера? За вуч ийин, захъ кIаниди авач чилерал,
Гьар акурди ахъай женни рикIин кIеледиз?”
Фагьум ийиз гъвергъвердикай, кьакьан са рагал, Хиялрик кваз гацум хьанвай са лекь - са кьегьал. Кужумайла рикIи, авай къужахда кьаз кьвал, Ялгъузвили инадайла авай кьуьлериз...
15.11.1998
ЧИЛИН САБУР
Къвана цавай, къвана марф... Къвана сивяй чкIиз каф...
ЛугьузвайтIа цавари, Чилериз икI вичин гаф?
Къвана, къвана куьлуь марф, Хъвана, хъвана чили марф. ФитIинна яд накьвади, Гелни тунач накъвадин.
ЧIур хьана чилерин гьал, Ялдалди икI къенез тIал. Хуьз и саягьда абур,
Аку тIун чилин сабур!
12.06.2000
БУЛАХАР
Вуч сир я, чидач заз, дагъларин хура, Булахри дав кьадач хъуьтIуьн цикIизни. Кваз такьаз къаярни, муркIарни харар, Булахри гатфарар гъида рикIизни.
Галатун тийижиз, шуршур къачуна, Авахьда датIана, вичин рехъ кьуна. Къаяриз, саврухриз муьтIуьгъ тежезвай, Булахдин гьунардиз фикир це вуна.
Булахар - дагъларин дегьне мурадар, Илигна ашкъидал, акъатда винел.
Гуьнейрин, къузайрин гьахьна хуруда, Цуькверин махпурдив гел тада чилел.
Булахрин манияр куьтягь женни гьич, Ргазвай секиндиз, авахьиз ятар.
Къуват дагъларивай къачунвайвиляй, Булахри авазар ийидач мадар.
МАНИЧИЯР
ЧIигъичIигъар - маничияр йиферин, Мад манидал илигнава, алаз ван.
Маничияр - хиялрихъди ялзавай, И дуьньяда бинедилай авазва.
ЧIигъичIигърин суьгьуьрдава кьуланфер, Юзурзавай лилибан хьиз дере, там.
Сустарзавай рехъ алатай фикирар, Ксурзавай секиндаказ гуьне, кIам.
Цавун чиниз гъетерин экв чкIанва, Тесниф ийиз цIийи вацран иервал. Аваз хьурай чIигъичIигърин манияр - Гатун йифен хуш хиялрин ширин чIал.
17.08.1999
ГЬАР ПАКАМА...
Фикирда за рагъданикай датIана, Амни тек са Рагъ акIайла илифдач. Пакамани авачиз туш мичI галай, Югъ ава хьи, цавариз рагъ гецифдач.
Гагь-гагь инсан хвешивиляй ишеда, КIанивилихъ такIанвални галайд я. Гьар генгвилин эхир са сал руьшт жеда, Гьар садвилихъ са чаравал авайд я.
Гьар туькьуьлдахъ ширинвални жагъида, Дуьз кардихъни жеда гагь-гагь гъалатIар. КIанидахъни авачиз туш гунагьар, Багъишда на, хьайитIани ви рикI тIар.
Са перишан гьава жеда рагъданихъ, Къариб, сефил гьиссери вун юзурда. Яралай шад хьайитIани, рагъданик, Кьисметди ваз маса пишкеш гьазурда.
Гьар пакама хурушумдихъ алгъада,
Гьар уьмуьрдихъ рагъдан ава мичI галай. И дуьньядиз атун ава, инсанар,
И дуьньядай хъфин ава кичI галай.
Дуьнья гьа икI туькIуьрнава бинедай, Акьахайди эвичIдачни гуьнедай?
Са легьзе хьиз куьруь ятIа са уьмуьр, ЧIурувилер кьаз жедани къенидай?..
02.02.2002
ЗУН МУГЬМАН Я
Зун мугьман я атанвай, Кьабулдани вуна, Шагь? Пагь атIана ама зун,
Вахъ вучтин сир ава, лагь!
Алаз къе ви гирведал, Атайди хьиз махарай, Мад гъилера лекьер ви, Авудзава ахварай.
Ангье, кIама Кабаш дагъ, Килигзавай и патаз.
Нисин дагъ куьз гъарикI я, Хифет ч1угваз, лув гатаз?
Гъапун къене авайд хьиз, Шалбуз дагъдин кукIушар, Аквада ваз инай, дуст,
Чи тIулар, чи уьруьшар.
Гъил вегь, Базардуьзидив Агакьдайд хьиз жеди ваз. Къуват гана кукIушри Векъи гьава гъиди ваз.
Гьарадахъ са такабур, Гьарад сакIа иер я.
Пагьливан хьиз абуру Ваз женгериз эверда.
ХупI чими я рикIиз зи Кард ацукьай рагалар. Сабурдивни абурдив Хуьзвай сирер, агалар.
Гьар касдилай алакьдач Ви ценерив агатун.
Гьунар тушни, Гъуцар сув, Ви кукIушдал акьахун.
Заз уьмуьрди аранра Саврух гъана, мекь гъана. АлакьнайтIа, амукьдай
Ви кукIушдал лекь хьана.…
ЛАЦУ ЙИФ
Жив-живедал къвазва хупI, Мили йиф я, ацIай йиф.
Хъуьтуьлдаказ кIвалерал Аруш жезва лацу циф.
Иервилиз гаф авач, Живедава чилни цав. ЧIерейрикай муркIуцIар Куьрсар хьанва, кьуна дав.
Живедавай тарар хьиз Лацу я зи хиялар.
Живед кIунтIар вегьиз зал, Хъуьрез ава аялар.
ТарайтIани кIунтIари, Авазва зун хъвер галаз. Са береда зунни икI
Къугъвадайд тир рикI алаз.
Цава куьлуь цIверекIар Ава иердиз къугъваз.
Вичин экуь вилерив Килигзава цавай варз.
Лаз къвазва зи гьиссерал, Чи дагъларин цуьквер хьиз. Яргъаризди тухузва,
Зун хиялри эвериз.
Къугъвазва жив захъ галаз, Ацукьзава вилерал.
Зун рекьяй акъудиз кIанз, Къвазва ам зи гелерал.
Лацу я кIвалер, къавар, Лацу я рекьер, равар, Хъуьрезва чилер, цавар, Къе сувар я, зи сувар.
ХъуьтIуьн лацу йифи зун Элкъуьрнава аялдиз.
Агь, заз фадлай чинеба Къугъваз кIан тир аял хьиз.
Ярх жезва зун живедал, ТахьайтIа жедай ялар. Зи кьилел са геренда Жив хьиз къвазва аялар.
Живед кIунтIар туькIуьриз, Бахтавар я абур гьикI. Чалухзава рикIи зи:
ХупI иер я уьмуьрд цIиг!
05.01.2011
ЯРАН СУВАРИЗ
Гьинва куьн, мугьман хьухь, илифа садра, Зи аял береяр, аял береяр.
Зун цIигел хьанва квехъ, къарих хьанва квехъ, Зи верцIи береяр, хиял береяр.
А чIавуз абад тир, масад тир КцIар, Бахтлу яз ргадай булахар, вацIар, Лекьре хьиз дагъдилай ягъадай за цIар, Гьинва а къузаяр, гьинва дереяр?
Багьнайрихъ къекъвена кIвалерай катиз, Гьазур тир чIафара, сувара гьатиз,
Пси хьиз тарарин хилерай кватиз, Мукарай чукурдай нуькIер, каруяр.
Авагъиз чIаганвай чилин дамарар, Хкатиз къапкъацу таза чамурар, Таярни тайлункIар ийиз чамарар, Гьатнавай чуьллера - юзаз фирияр.
Сефил яз ава зун, атIана кьарай, БалкIан гьикI акъудин чинеба цурай? Миргерай, чIагъарай акъудиз гьарай, Галтугна къветерин кьадан фереяр?
Гьатзава тIебиат Яран хинеда,
Яран цуьквер кIватIин чими гуьнеда, Агатна вирида хъикьифар неда, Вергерик кутуна таза цирияр.
Вил ква зи алатай масан чIаварик, Вил гала, вил гала яран суварик, Чидач, вуч кутадай дидеди гъварик, ХупI дадлу чрадай яран шуьреяр.
ЧIиркIелай недай за яран булама, Ряденик дидедин гъилин селема, А чIаван виртIедик зи вил галама, Амани чIижерни ацIай куьнуьяр?
ЧIехи де гьинава, зи наз къачудай? Яраб пай тунватIа ада гъвечIидан? Мадни къал акъуддан гьарай къачуна:
- Тугъагъа кIанда заз, галаз пурнияр!
- Чан бала, рикI бала, акатнаван каш? Агата, чранва за суварин аш.
На фад неъ, аялри тавунмаз тараш,
- Аш недай вахт авач, це заз кинияр!
АцIурна жибинар затIарив ширин, Чидайди къугъун тир, шаддаказ хъуьруьн, РикI алаз шурва нез мехъерик хуьруьн, Демина виливди хуьдай зуьрнеяр.
Симин пагьливанар атайла кимел,
Ван гьатна магьлейра, алтIуш жедай эл, “Лезгинка” кьуьлдайдаз симерин винел, Чан-рикIиз, алхишиз жедай къарияр.
Яран къуз гьер тукIваз хуьруьн ксари, Яран гам атIудай цIийи сусари,
Гъуьр вегьез вилериз яран квасайри, Галтугдай аялрик, ийиз тIуьрлуьяр.
Йифиз эл акъатдай Яран шемер гваз, Кьуьзекар агатдай хъуьтуьл камар таз, Жегьилар атайла Яран чамар гваз, ЧкIидай яргъариз яран лирлияр.
Жедай чун йифизди шумуд дакIардихъ, Дидейри бухчаяр тадай ракIаррихъ, Вуч хъсан дад авай Яран паярик,
Бул жедай кIерецар, паквар, какаяр.
Хкадриз цIаядлай, чукIуриз ванер, Аялрив ацIудай дагъларин ценер, Гьазур тир афар нез апаяр, хинер, АтIайла сусари цIийи тереяр.
Лагь яран дидедиз, яран бубадиз,
Пай-уьлуьш къачурай, фена Къубадиз, Хабарар ракъура ирид убадиз,
Атурай, тухузва яран жиреяр.
...Захъ аял чIаварин амайди - са гаф, Зи жегьил берейриз ягъанва хьи, саф, Уьмуьр алатзава, тавуна инсаф, Гъамарни элкъвезва кутаз рехнеяр.
КцIариз хъфин чун сувариз, зи яр, Акьунва зи рикIе мад яран паяр, Алата, ахлада, я хъуьтIуьн къаяр, Чими хьуй Рагъ акьаз къавар, чIереяр.
Бахтуни гатурай чи ракIар, чи вар, Вуна чун кIеверай акъуда, Гъуцар.
Халкь патал гьар са югъ жедайвал сувар, Лугьурай бахтлу я, шад я лезгияр!
18.03.1997
НИЗ ЧИДА?
Са цуьк ала КIелед хуьрун гуьнедал, Вил акьада а лечегрин хинеда, АтIанайтIа, тадай вилин нинедал, Марвар яни, бубу яни, низ чида?
Гьавадавайд адан ширин риг яни? Вилераллайд рапрап яни, чиг яни?
Ам мулдин цуьк - Ириг яни, Миг яни? Гьикьван ятIа рикIиз кIани, низ чида?
Ша, ша лугьуз вилеривди ялзава,
Фин-фин лугьуз рикIи завди къалзава, Акурбуру верцIивилел чIалзава,
Ам виртIедин куьнуь яни, низ чида?
АтIайтIа ам, зар алахьиз гьикI кьада? Икьван иерд тIатIана бес гьикI тада? Гъил агакьдач, пашман хьана рикI тIада, Эхир аван бейкеф хьунин, низ чида?
25.12.1996
ГЕЛ
Къванерин арадай са Ялгъуз цуьк акъатнавай. На лугьуди, дурна тир, Цавукай къакъатнавай.
КичIе тушир къаюкай, Аян тушир хъуьтIуьн цIиг. ГьикI ятIани къванери, Хуьзвай хурал масан цуьк.
Юзаз авай кьелечI тан, Чуьлдин пехъи гар акьур. Басрух гана къванери, ТIарзавайтIа адан хур?
Какахьнаваз гьалар икI, ЖезвайтIани цуьк вили, Ам къванерин арада, ХупI иер тир, хупI мили.
Гатфар къведа, чилерал Шумуд виш нав чкIида. Гуьнеярни къузаяр Гьатда мадни цуькведа.
Сувун, тамун иербур - Гьар цуьк я са бике зи. Бес вучиз а ялгъузда Гел тунатIа рикIе зи?
19.03.1997
ЦУЬКВЕР
Сувуз мукьва, Кьуд пад ахъа, Лезги чилин Юкьни-юкьва ЭкIяй хьанва, ЧIехи палас.
Цуькверикай Виш зар алаз, Дамахар гваз. Иер я чуьл, Иер я чил.
АватIа хупI Ихьтин дине? ТIебиатди Кутур бине Шумуд ранг я, Шумуд хине. Тамар къалин, КIамар дегьне, Кьвалари хьиз Кьил кьаз вине, Циферикай Алаз бишме, ЧIугваз гъилив Шумуд чешне Вав гвайди вуч Наз я палас?
Дамахнавай Свас я палас.
Чуьлдин хурал Виш агъзур цуьк, А падни цуьк,
И падни цуьк: НекIедин цуьк, Чигедин цуьк, Гуьнедин цуьк, Хинедин цуьк. ЦIаядин цуьк, Къаядин цуьк. ШуькIуь тандал ЧкIана чиг, Бахтавар я Иригни Миг1.
Мулдин цуьквер Акурла икI, Иервилив АцIузва рикI.
Къацу цуьквер, Лацу цуьквер, Яру цуьквер, Кьару2 цуьквер, Хару цуьквер. Кьаз къужахда Вири цуьквер, Зун къугъвазва, Зун зверзава.
 |
1 Ириг, Миг - мулдин цуьквер
2 Кьару - вагьши
Заз рекьери, Заз нуькIери, Заз лекьери Эверзава.
Вири санал, Хьана кIватIал, Лув гун патал Вили цава.
Килиг, килиг, Зурзазва рикI.
Зи къуьнерик Луварар ква, Зун цавава, Ава, ава!!!
Вуч хъсан я, Чун икI хуьдай, Чаз тIям гудай, Къуват гудай, Сувун гьава.
* * *
ТIебиатди
Кьаз къужахда, Кьил элкъуьриз И саягъда,
Зун аял хьиз Авунва рам. Амач чанда
Са дерт, са гъам.
Бахтавар я
И пел, и кIам. Зун тух жезвач, Къачузва кам. Юзадач зун, Вегьедач кам. ШупI тахьурай Мулдин цуьквер, ТIебиатдин Рангар - эквер.
Вуч хъсан тир, Гьа и тегьер, Къацу чуьлда, Дагъдин синел, РикI шад ийиз, Атир чкIиз,
Зун са цуьк хьиз АкъатнайтIа Лезги чилел...
ÐÀÃÚÄÀÍÈÍ ÃÜÓÜË
Ðàãúäàíèí ãüóüë óõøàð ÿ õóïI íèêIåðèç. Íà ëóãüóäè, òóíà êúèçèë êúàïóíà, Þçóðçàâà ñà íè ÿòIà ãúàïóíà.
Ðàãúäàíèí ãüóüë ôèêèðàð õüèç ðàãúäàíèí. ÊIàí ÿ ðèêIèç óüìóüðäèí ãàä - òIÿì ãàëàé, ÖIèéèç êâàðöÿé àêúóäíàâàé ÷Iåì ãàëàé.
Ðàãú ãüàõüíàâà ÷Iåõè ãüóüëóüí êúóæàõäà, Êúóãúâàç âèëè ÿòàðèâäè àÿë õüèç,
Ãàãü ìóêüóâ êúâåç, ãàãü êúàêúàòèç õèÿë õüèç.
Ðàãúäàíèí ðàãú - áàäåäèí ÷àð àâàé ôó, Ãüóüì ãàëóêüèç, àòèð ÷êIèç ÷ðàçâà,
«Çóí íåú» ëóãüóç àì öàâàðàé õúóüðåçâà.
Ðàãúäàíèí ãüóüë óõøàð ÿ ÷è ðèêIåðèç. ÒIóðôàí êúâåäà ñåêèíâèëèí ãóüãúóüíàé, Áàõòëóâèëèí êüèë ãüèíâàòIà, ãóüãú ãüèíà?
ДУСТАР
Уьмуьрдин бахтавар йикъар рикIел гъиз, Тамари дамахна цIийи сусар хьиз, Марфари кIвалахиз, чуьл къацу ийиз, ЧIафара, яйлахра гад хьана, дустар.
Дагъларин кукIушра цIрана живер, Куьч хьана яргъариз, хъфена цифер, Яраб заз кIанида гудатIа эвер,
Рекьер хуьз, рикIин кьил пад хьана дустар.
Рушарив ацIанва тамарни кIамар, Несиб хьуй абуруз мехъерар, чамар, Бес вучиз зи рикIе гьатнавай гъамар,
Сад хьанач, вад хьанач, къад хьана, дустар.
Гьикьван зун кIеве тваз къвайтIани харар, Хуьда за, квадардач лезги къилихар,
Хъел тахьуй Киригар, Вурвар, Хуьлуьхъар, Зун Яргун акуна шад хьана, дустар.
Абад хьуй чи хуьрер, СтIурар, Лацар, Ятарив ацIурай лезгийрин вацIар, Гъуцарин аманат зи хайи КцIар, Вичин тай авачир сад хьана, дустар.
КIАНИ ДИДЕ ХЬИЗ
Кьуьд зун патал ягъи хьанва, Вил гана, экв тагудай.
Са дегьнеда кутунва зун, Рехъни гузвач акъатдай.
ВучайтIани рази жезвач, Ахъа тежер пел ава.
Элекьдачир, иливдачир, Пара яман хъел ава.
Залан парар ялиз гузва, Инсаф, иман квадарна. Заз зулумар гузва ада, Регьимдикай мадарна.
И къайи кьуьд хупI ухшар я, Залум, тахай дидедиз.
Фад ша гатфар, зи уьмуьрдиз, Хайи, кIани диде хьиз.
01.03.1996
АХВАР
Ахвар аку милида кьван: Зун дидедин къужахдава. Аял я зун чIал течидай, ТIарам, чими къундахдава.
Руфун тух яз мад хъуьрезва, Къумбар я зун аял чIава.
Я циф авач, я къай авач, ХупI михьи я ана гьава.
Лайла ягъиз къвалал ала, Хайи диде кьеб галтадиз. Секинарна ксурзава, Кьилелайни кап алтадиз.
Ван алахьна ишедайла, Зун хурудив агудзава.
Зи вилерин накъвар михьна, Зун кьепIинай акъудзава.
За вилер фад мичI хъийизва: “АхквадатIа ахварин гуьгъ?! ЦIугъна кстах аялди хьиз, “Вахце!” -лугьуз ийидан чIигъ?!
03.04.1997
ГЬУЬЛБЕР
Чи чилерин масан гьуьлбер1, Дамах гва вав сусан, гьуьлбер. Вавай са гаф жузан, гьуьлбер: Им вуч риг я, им вуч эмбер?
Хьана хьи, зун бейгьуш, гьуьлбер.
Къацу пешер кьелечI ипек, Гьикьван таза, гьикьван кеврек, Лагь, ви хиял къекъвезва квехъ? Я дагъларин суна дилбер,
Вуна зи рикI кана, гьуьлбер.
Гзаф чIав тир чи пелера, Гьатнавай зун ви гелера, Акъат мийир зи гъилерай, Вавди ацIуй, вавди вилер, Вакай зи вил атIуй, гьуьлбер.
Вакай зи вил гьикI атIурай? Вун такваз рикI гьикI ацIурай? Вун авачир гад татурай,
Ви дердина хьанай Гуьлгер2, На адаз тIал ганай, гьуьлбер.
РикIин кьилел кьада за вун, Кьурайлани хуьда за вун, Жуван сала цада за вун,
Къвер гатфарихъ це заз бегьер, Аваз хьурай, аваз гьуьлбер!
10.07.1996
 |
1 Гьуьлбер - иер атир авай векь
2 Гуьлгер - вацI
ÌÓÜÃÜÓÜÁÁÀÒÄÈÍ ÖIÀÉ ÃÀËÀÇ
ßð êàêàõüàé íàâàäàâà ÷èëèâöIàð1, ÖIèð àõúàéäàé ãüàâàäàâà öóüðóüöIàð, Àëàõüçàâà íóüêIåðèëàé öIèâèöIàð,
Ãàòôàð êúâåçâà ãüàðàé ãàëàç, ãüàé ãàëàç.
Êüèë ýëêúóüðäàé ãüóüìåð àâà éèôåðà, Íà ëóãüóäè, ýêâåð êúâàçâà öèôåðàé, Áàõòóíèí ãúåä, çàç öàâàðàé ýâåðà, Êúâåí âè êüèëèâ æóâàç äèãàé òàé ãàëàç.
Àêúàòçàâà öóüêâåð âèíåë - ÷èë ïàäèç, Ãóðëó ãüèññåð àâàçâà çàâ àãàòèç,
ÃüèêI õüóðàé çóí, óüìóüð òàäèç àëàòèç, ÀìóêüàéòIà õàæàëàòàð êúàé ãàëàç?
Øàãüäèí êüèëåë þçà õüàíâà ëàöó æèâ, Õóüç æåäàíè äåðåéðèâàé ñåëäèí øèâ? Êúóäãúàíçàâà ãüèññåðíè òåæåç èëèâ, Æåãüèëâèëèí, ìóüãüóüááàòäèí öIàé ãàëàç.
10.03.1999
 |
1 ×èëèâöIàð – ÷èëèííè öàâóí àðà
ЙИФЕН ВАНЕР
Йифен ванер зарул, гъарикI Фикирар хьиз перишан.
КукупIдин къуш, гудани на Заз шадвилин са лишан?
Вуч мани я лугьузвайди Куьне, экуьн пепеяр?
Секинардан куь маниди Зи хиялрин лепеяр?
Вуч макьам я хъиперинди, Къекъифнава варз цава.
АвазватIа рикI ачухна, Ашкь тIалабиз вацравай?
Язух хъипер, зи бахтсузбур, Куьн секинар ийин гьикI?
Агакь тийиз кIанидав гъил, ХьанватIа икI йиф гъарикI?
Экуьн чIавар баян ийиз, Хкаж хьанва кIекрен ван. Гъетери мад рапрапзава, Сада садаз лугьуз “чан”.
Тамун хивяй са ван къвезва -
Жанавурди къувзава. Эгь, сакIани ацIур жезвач Зи фикиррин къуй завай.
Йифен ванер жезва пара, РикIин симер юзурдай. ГьикI илигин са макьамдал, Вири тIалар ксурдай?
 |
РЕХИ ПЕШ
ХъуьтIуьн сугъул са йифизди, Гьатна хура фикиррин, Ялгъуздаказ къекъвезвай зун, Куьчейра чи шегьердин.
Пешерин гам экIяй хьанвай КIаник чинард тарарин.
Ван кутунвай пешери хупI, Хура аваз гарарин.
Пешери гьей кьуьлерзавай, Къайи вацран экуьнал.
Гару гъайи са чIехи пеш АлкIана зи пекинал.
На лугьуди, пеш тушир ам, Са чIугвардин эсер тир.
Яр хъипедик какахьнавай, И кьуру пеш са сир тир.
Хкажна ам за чилелай: Агь, иер тир, иер пеш.
Бес вучиз икI сугъулу тир ам, Вилера гъам, вич пелеш?
Адан и гьал акур чIавуз, ТIар хьана рикI, юзана. Пеш хурувди агудна за, Шел акатна жузуна:
“Вучиз вун зав агатнава? Лугьудай гаф авани?
Вучиз на зун иширзава? Лагь, вахъ инсаф авани?
Закай жуван ухшарар ваз Атанани тахьайтIа?
Зун уьмуьрдин хъуьтIевайди КьатIанани тахьайтIа?”
Раханач зав, пеш раханач, Адан гьалар сефил тир.
На лугьуди, ам са зарул, Ван алачир кфил тир.
Гьикьван чан-рикI авуртIани, Хуьз хьанач пеш яргъалди.
Къакъудна ам завай са къуз Уьмуьр лагьай маргъалди.
Рехи пеш хьиз ава зунни, Са векъи гар бес я заз.
ЖагъидатIа агатдайди
Зав зи саягъ, гуьгьуьл кьаз?..
04.02.2004
ЧАРЧАР
Вуна гьиниз чуквазватIа лагь, чарчар, Вун акурдан атIудачни пагь, чарчар?
Ви манийрал гьейран я хьи, Шагь, чарчар, Аваз хьурай вун шуршуриз, алахьиз.
АцIурзава на рагарин кьацIар мад, Эхъуьрзава патарив гвай нацIар мад, Чуьхуьзва на махпурдавай къацар мад, Шаддиз ргаз, ятар чкIиз, авахьиз.
Лацу цIвел хьиз кватна дагъдин хуралай, Шумуд агъзур цуьк акъудиз чIуралай, Шаирди хьиз шиир кIелиз хуралай, Хуьзва вуна тIебиатдин чIал михьиз.
УЬМУЬРД РЕКЬЕР
Гатфарин ял галукьнавай чиликай, Кьил хкажиз махпур векьер хъуьрезва. Мижедавай иер цуьквер фитIиниз, ЧIижери мад виртIед рекъер хразва.
Галат тийиз кIвалахда икI чIижери, ВерцIи хьурай, дигай хьурай лугьуз вирт. ЦIалцIамарда куьнуьд рекъер датIана, Зегьмет алай карни я им гзаф, гирт.
Инсанарни ава даим чIижер хьиз, Уьмуьрд рекьер ухшариз кIанз рекъериз. Гагь къванери, гагь лекъвери тIарда кIвач, ЦIалцIамбур чаз несиб жеда лап кьериз.
КАС ГЬУЬЛ
Зарпанд квахьай шив хьиз ава къе Кас гьуьл1, Гьим гьавалат хьанва адал, хаз гуьгьуьл?
Гагь къарагъиз, гагь хкахьиз фири хьиз, Гур лепеяр алахънава къал ийиз.
Хъел галазди ава жакьваз кьенерар, ИфенватIа ракьар дегьне къенера? Гьар са лепе ахъа жезвай хци хьел, Алахъзава аладариз вичин хъел.
Элекь тийиз, векъи хьанва лепеяр, Ялиз къенез тухузва цин тепеяр.
АцIанва икI хатур ханвай аял хьиз, Сефил я гьуьл, кьарай квахьай хиял хьиз.
Элягь жезва дили ятар, гьей элягъ, Лепейри къал къачунватIа нин хъиляй? Зи шаир гьуьл, зун гъавурда акьунва, Вани заз чиз дустунин хьел акьунва.
Маса ганван са кIусуник сада вун? И дердини ягъанвани рикIиз кIун?
И тIал гзаф заланди я, чIалахъ хьухь, Лугьуз женни, кайитIани, хьана чIух.
 |
1 Кас гьуьл - Каспий
Чинал хъуьрез, зарафатдай кьасариз, Адет кьунва хаинвилер «дустари».
Какадариз къе гъвергъверар хъчарик, Михьи гьиссер кутазва хьи, кIвачерик.
Гьалча ятар на къумарал кIанда кьван, Са югъ къведи, ви кьилини ванда, ван. Ракъура зал ви лепейрин стIалар, КужумайтIа тIимил жеди зи тIалар...
 |
МАД СА ГАТФАР...
Мад са гатфар илифзава уьмуьрдиз, Алахънава тIебиатдиз туьмериз.
Гагь гъвергъвердин цуькверивди гелериз, Гагь беневшад рангар ягъаз чилериз, Агатзава чав милидиз, хъуьтуьлдиз,
Хел юзуриз, пеш ахъайиз суьтуьлдиз.
НикIери хьиз гьиссерини цIирзава, КIанивилихъ ялдай сирер чирзава. Цуьк акъудиз алахъзава мурадар, ЯтIани къе уьмуьрд рекьер пара дар, Ялзава чун рикIи анжах шегьредихъ, Са бадеди - ацукьнавай чхрадихъ, Яшар фена, рехи тар хьиз кьуразвай, ХупI рикIивай яран сумаг хразва.
Мад са гатфар къвезва лугьуз шад я ам, Ахкван тийиз вилеризни уьмуьрд кIам.
Мад гуьлуьшан гатфар къвезва баркаван, Харудаказ тIебиатдихъ гузвай ян.
Хъуьрезва чил, къацу махпур алукIна, Бахтлу я ам, Яран нефес галукьна.
Мад къушари гъанва чандал чуьл, дере, Инсанриз хупI пара кIанда и бере.
Яран сувар атанва мад эллериз, Шадвалзава вири элди мелериз. Гьар са кIвале яран суфра ахъа я, Яран сувар виридалай заха я.
И суфрадихъ чIугваз тахьуй сада каш, Неъ хьран фу, хъуьтуьл цикIен, яран аш. Бул ятIани тIунутIарни иситIа,
Яран абур семенани чи гитI я.
Бере я им, шемер кьуна акъата, Ша, кьегьалар, цIайлахандив агата.
И сувар заз куьн галачиз жедач нуш, Агата куьн, ихтилатин рикIиз хуш. Аваз хьурай и дуьньяда гелер чи, Дустар, мадни гурлу хьурай мелер чи.
Гьинава куьн, ярар-дустар, гьай це заз! Зи вил галай и суварин пай це заз!
Яран йикъар алукьзава рикI алай, ТIалар-квалар алудиз чи рикIелай.
Назлу гатфар нурар гваз мад къвезва гьей! ТIебиатдин иер тават къвезва гьей!
ЗУННИ ЙИФ
Са къуз фикир-хиялдикай Кьил къакъудна, зун катна. За секинвал суракьна, ТIебиатдив агатна.
Са яргъал баябанда Амукьна рехъ алатна. Умуд квачиз дуьньядихъ, Ацукьна зун галатна.
Йиф атана хабарсуз, ЧIулав атIласдин къене. Зи кьисметда авай кьван Йиф чIичIин сувун гене.
Чун кьил-кьиле, Чун гъил-гъиле, Чун вил-виле Амукьна кьвед. Кьуд пад мичIи, Рекьер ичIи, Завай рикIи Хабар кьазва:
- Аквазвани цава гъед? Варз гьинватIа?
Аквадач жал? Бес ЦIайгъед? Къведа жед.
Гьеле хьи, чун Ава кьвед - Зунни йиф.
Закай ваз яр Жени, йиф? Пехил касдин Хиялар хьиз МичIи йиф.
Кесибарин Кандуяр хьиз ИчIи йиф.
Яраб рангар Талх жедатIа, ГалтадайтIа Кварцив йиф? Ша алуда
Зи рикIин циф. Ашукь ятIа Вунни йиф,
Са хелвет КIам ахъая, Са цуьквед Гам экягъа, Вуч кIанидан Чка я?!
Эвера, зи яр атуй! Зи рикIиз
Гатфар атуй.
Мажал це,
Са гъвечIи, йиф. Бахт це тIун заз, МичIи йиф.
За яралди ЧIичIна йиф, Вуна вилер МичIна йиф.
Вун алатна хабарсуз, ЧIулав атIласдин къене. Зи кьисметда авай кьван Вун чIичIин сувун гене.
18.12.1995
БАКУДА
Дидед аял эхъуьрдайвал, Цифери чил чуьхуьда.
Вили цавар ишезва мад, Марфар къвазва Бакуда.
Заз акI жезва, цавун юкьва, Са ни ятIа кьуна кутар, КIвалерилай, тарарилай Иличзава михьи ятар.
ЧIерейрилай, чIутхваррилай Шуршурдив яд алахьзава.
Зи хиялар стIалар хьиз, И селлерихъ какахьзава.
ЦIайлапанрин цIаяр акваз, Зурзазва зун аял хьиз.
КичIезва заз кьатI жез уьмуьр, Марфад куьлуь стIал хьиз...
СТIАЛАР
СтIал-стIал яд кIвахьна, ЧIехи кьвалан хурудал. Югъди-йифди авахьн