Халкьдин манидай
КIанда, кIанда, заз вун кIанда, Гатун цикIиз къайи яд хьиз.
Чанда, чанда авай ви ашкъ, Хуьда за яр, вилин хад хьиз.
Камда, камда дердерилай, Лугьуда гаф алакьир кьван. Гъамда, гъамда хиялри зи, Гъилер вавди агакьир кьван.
Ванда, ванда зи гафари, РикIиз чими манияр хьиз. КIанда, кIанда лугьуз-лугьуз, Агатда вав кIани яр хьиз.
ГЪАРИКI ТАМИР
“Начагъ я зун”, - лагьана заз, На зурзазвай ванцелди. “Инадзава тIалари заз, Лугьуз жезвач мецелди”.
ИкI лагьана кис хьана вун, Тамамарна жуван гаф.
Цавара Рагъ куькIуьннаваз, Зи хиялриз къвана марф.
Диде квахьай аял хьиз зун, Шерзум хьана, ацIана.
Хажалатри, хифетри зи Мурадрин рехъ атIана.
Акъвазайд хьиз хьана заз вахт, Дад амачиз уьмуьрда.
Хъухъвана фу, цIивин хьана, Зи бахтунин тIанурда.
Ялар хьана акваз-акваз, Гьайиф хьана заз, гьайиф. Ви тIалариз минетна за: “Ша, зи чандиз хьуьх илиф”.
Гаф тIалабда акьурда хьиз, Акатна захъ са юзун.
На лугьуди, са ни ятIа Зи далудиз яна кIун.
Са ни ятIа агатна зав, Чуькьвена зи хура рикI. Вун рикIеваз секиндаказ Къачуна за ви тIал икI.
Кьил аватна гъилерал зи, Аман квахьна, мичIна вил. ТIалари заз гьад кьур чIавуз, Зи кIвачикай фена чил.
Алатна вахт, хьана няни, Кьуна вакай за хабар. “Хъсан я зун”, лагьана на, - “Ачух хьанва зи гьалар”.
Зун бахтлу тир тIалдин къене, Ви гьалар дуьз хъхьунал.
Заз дуьнья бахшнавай хьиз тир, Гъуцари икI авунал.
Гьазур я хьи, зун гьар гъилда Кьабулиз ви тIалар икI. Ингье вуна садрани зун ГъарикI тамир, вахъ гьарикI!
АЛАТНА ВАЧ
Чепелукь туш зун ваз чидай, Гьар цуькведал элкъвез жедай, Ша лагьайла патав къведай, Алахъ мийир зун рикIе тваз, Амукьда гьа, вун кьил гатаз.
За рикI ганва са чарадав, Гуз жедай туш ам гьарадав, Гъил вегьемир зи кьарадал, Зи цIаяри алугда вун,
ЦIук галачиз амукьда вун.
Къекъвераг хьиз гъаб ахъайна, Ашкъ кIан жемир дерт элягъна, РикI сумаг туш, фад экIяна, Илифардай шумуд са яр,
Беса, зи рикI мийир на тIар.
Алахъ мийир туьгьмет ийиз, Шел-хвал ийиз, хифет ийиз, Зун булах я, къайиз-къайиз Авахьзавай, атIутI на кIвач, Алатна вач, алатна вач...
11.07.1996
АТАНВА ВУН
Зи уьмуьрдиз акваз-такваз, КичIез-кичIез атанва вун. Ви кьисметди рехъ алудна, Зи жигъирда тунва вун.
Вун чиликай хкатнавай, Булах хьиз тек авахьзава. Ялгьузвили штIумайла, Зи ятарик какахьзава.
Чилин дерин къатарай къвез, Жув-жувазди ргазва вун.
Ви булахда яд тахьайла, Кьур акьатна кьуразва зун.
Чилин кIаник сад садалай Аруш хьанва чи дувулар. Икьван иер муьгьуьббатди Кутунвайд я чахъ луварар.
Ви уьмуьрдиз вазни течиз, Секин-секин атанва зун.
Зи кьисметди рехъ алудна, Ви жигъирда тунва зун.
16.12.1995
ТАБ РАХАМИР
И дуьньяда эхиз жеда Завай гьар са татугайвал.
Дуьз лагьайтIа, уьмуьрда зи ТIимил хьана кутугайвал.
Пара хьайтIан рехне, гъалатI, Зи крарихъ къенин, шазан, Масабурун гунагьрилай Гъил къачуда гьамиша за.
Зи къилихрин тек садалай Рази я зун лап рикIивай. Заз къаб алаз рахаз чидач, Чуьнуьхарна гаф рикIевай.
Пакагьан югъ фикир тийиз, Лугьуда гаф хцидаказ.
Тапархъанар такIанда заз, Алцурардай верцIидаказ.
КIанзаватIа ваз зи хатур, И зи гафар бейнида тур. Заз садрани рахамир таб, Завай адаз гуз жедач таб.
04.02.2004
ЖЕДАНИ?
ТIимил тирни авай дердер, Вучиз на и кар авуна?
Ялзавайди тIимилди хьиз, Мадни зурба пар авуна.
Бес туширни чIугур тIалар, Вучдай на рикI тIар авуна? Къахчуна экв, ракъана мичI, Вучиз дуьнья сар1 авуна?
Гьавалат яз рекьерал зи, На жигъирар дар авуна. АлакьдатIа хиялра зи, Руг ийимир, гар авуна.
Лагь, гьарам фу гьикI чрада, Вуна зи цIал хьар авуна?
Куьз герек я яргъи уьмуьр, ГьалзаватIа хар авуна?
Чара багъдин бегьердивди Агат мийир бар авуна.
Хъуьреда зал элни уба, Жедани вун яр авуна?
17.10.1996
 |
Сар-сур
КВАДАРДА
Вун хъел жемир захъ галаз, За рикIин пад квадарда.
Какахьда зи вахтни чIав, Гьафтедин гьяд квадарда.
Тарар вахтсуз алахьда, Пешер къацуз авахьда, Суварин гьал какахьда, ВацIари яд квадарда.
Икьван залум тIул жедан? Икьван яргъи зул жедан? Хъиле икьван фул гъидан? Уьмуьрди гад квадарда.
Зи мурадди кьада муч, Ви хъилериз лугьун вуч? Ялиз жедан гъамун куьч? Дуьньяди дад квадарда.
07.03.1996
ЗУННИ ВУН
Гагь квадариз, гагь жагъурдай кьасариз, Чи рекьер гьикI дуьшуьшарна йисари? Хабар кьазва акур-акур ксари:
Вучиз икьван масан хьанва зунни вун?
Акъваз жезмач чавай мад чун такуна, Ял жезамач залан парар тек кьуна,
И дуьньядин вири дердер чIугуна, Муьгьуьббатдин хизан хьанва зунни вун.
И хизандин буба вун я, диде зун, Ифирнавай къул вун хьанва, диге зун, КIанивилин чIавар вун я, вяде зун, Ни лугьуда, масад хьанва зунни вун?
Чи ашкъидин кIватIиз хьанвач гьеле бар, Чакай гьеле туькIуьрнавач улубар, Авани лагь гекъиг жедай кIалубар?
Чун икI фадлай жуванд хьанва - зунни вун.
Заманади хажалатар гана хьи,
Чи мурадрин гзаф хилер хана хьи, Яш алатна, уьмуьр гъиляй фена хьи, ЯтIани чун жаван хьанва - зунни вун.
Бахтуни чаз бахтлувилин гьал гурай, Рази я зун, ара-ара тIал гурай, ТакIанбуру хвеши хьана талгьурай: Къакъудун хупI асант хьанва зунни вун.
БУЛАХДАЛ
ГАДА
ЧIалал къвезва вири уба, Муьгьуьббат гьикI ийин туба? Хуьр ксайла вун чинеба,
Ша иерди, Чар булахдал.
РУШ
Кьамир вуна зи тIвар пара, Йис алатрай, я зун кIура, Твамир на зун сиве-сара,
Зун къведайд туш гьар булахдал.
ГАДА
Ша, ви гьиссер ширин жеди, Михьи жеди, дерин жеди, Ви рикI секин, серин жеди, Ала шагьвар, гар булахдал.
РУШ
Зун назлуд туш, наз ийидай, Захъ гаф авач ваз ийидай, Кар амачни заз ийидай, Акъудиз икI къар булахдал?
ГАДА
Яргъи йифер гьикI акъудин? Вун ахварай гьикI авудин?
За рикIелай гьикI алудин? Мийир зи рикI тIар, булахдал.
РУШ
Макьамрикай суза жеда, Суван цуьквер юза жеда, Зи хъуьтуьл рикI таза жеда, На ягъайтIа тар, булахдал.
ГАДА
Зи вил вуна рекье тамир, Элдин гафар рикIик кьамир, “Аквада чун” лугьуз жемир, Зун жеда са тар, булахдал.
КЬВЕДА САНАЛ
Варз атайла акъатда зун, Ви гелера мад гьатда зун, Къе ашкъидив агатда зун, Ша, зи кIани яр, булахдал.
ЛУГЬУЗ ХЬАНАЧ
Вуна гьикI лагьанай: “Зун яргъал рекьиз, Къе рекье гьатзава, са варз вуч я кьван?” Завай лугьуз хьанач: ша, икI рахамир,
Са варз са уьмуьр я, къанницIуд йикъан.
Гьар са югъ къанникьуд сят тушни бес, Абур гьисабдалди зи рикI галатда.
Сятдихъ авачни пудкъад декьикьа, Вахтунин хурукай лагь, гьиниз катда?
Вучда вун тахьайла за шадвиликай? Вун галаз гъамара аваз жеда зун.
Вучда чимерикай вун авачтIа за? Ви рекьер хуьдалди аяз жеда зун.
Завай лугьуз хьанач: вун авачирла, Алахьда дуьньядин, алахьда навар. Туькьуьлвал акатда чIимел йикъарик, Накъвада эхъведа чилерни цавар.
Гьеле ракIарилай гел атIанвачиз, Кватнава рикIикай чаравилин къван. ФизватIа, хъсан рехъ! Бес вучиз вуна, И дуьнья авунва заз икьван такIан?..
12.01.1997
ТАТАЙТIА…
Ишезва, хъуьрезва зи рикI цIай галаз, Къвезва зи мили гар, къвезва гьай галаз, Са тIимил ифин кваз, са кIус къай галаз, АтайтIа гьарай я, татайтIа шуван.
Къвезва зи дили сел - кьвалар чукIуриз, Зи къенер кукIвариз, гьиссер чукуриз, Къвезва заз инадиз, хъухъваз, чIагуриз, АтайтIа залум я, татайтIа яман.
Им гьихьтин кIанивал, гьихьтин кIанид я? Зи рикIиз тIал хьурай лугьуз гайид ян?
Масадав гуз тежер масанд, хайид я, АтайтIа зиди я, татайтIа жуванд.
Илчияр рекьева, ракъанва хабар, Зи вири кIвалахар авунва тапар, Гьакимар гьазур я, хкажна япар, АтайтIа силис я, татайтIа дуван.
21.19.1996
ВУЧДА НА?
Пехъи гар хьиз къарагънавай ашкъиди, Рекъер, муькъвер чукIурайтIа, вучда на? Ви гьиссери кьил хкажна нагагьдай, РикIе вулкан куькIуьрайтIа вучда на?
Са верцIи таб аруш хьана ви тандал,
Са верцIи тIал гьалтайтIа вал, туна къал, Са верцIи тIагъ дагъ хьайитIа ви хурал, Маса дагълар чукIурайтIа вучда на?
Суракьиз на экуь къилих, экуь чин, ЛугьузватIа “яр” яралай экуьнин,
И нур галай муьгьуьббатдин экуьни, Маса эквер туьхуьрайтIа вучда на?
АмукьайтIа вили кьурдахъ вил галаз, АкъатайтIа рикIин гафар шел галаз, ГьужумайтIа вал гъамари сел галаз, Фикирри вун чIагурайтIа вучда на?
АватIа вун сефил, чара атIана, Садан рекьер хуьз аватIа датIана, Эхир са къуз кIанивили кьатIана,
Вун вахъ галаз кукIурайтIа вучда на?
15.10.1996
ВИЛ ГАЛА
Зи киферив къугъвазва мад зулун рагъ, Туьмерзава хъуьтуьлдаказ ви саягъ - Ифин галаз, ялав чкIиз тупIарай.
Вил гала зи, ви гъилерик вил гала.
Навар, рангар дегишнавай дуьньядин, Элкъуьрнавай жув галайнихъ дуьньяд чин, Чирнавай заз дуьнья нинд я, дуьнья нин, Вил гала зи, ви хъилерик вил гала.
Вун татайтIа, жив къвада зи мекерал, Ша акъуда зун къаярай, мекьерай, Агъзурд фена, агъзурд авай рекьера, Вил гала зи, ви гелерик вил гала.
Таб тийидай, кар течидай татугай, ХкатIайд хьиз зи кьисметдиз кутугай, Йифиз-юкъуз зи гуьгъуьна галтугай, Вил гала зи, ви вилерик вил гала.
03.10.1996
ЯР
Хъуьхъвер - некъи, Вилер - экъи, Гафар векъи Жедан, яр?
Гана эвер, АвуртIа хъвер, Ви рикIин пер Хадан, яр?
Гуьнед пелел, Авуна хъел, АтIана гел Фидан, яр?
Цуьквер - сува, НуькIер - цава, Ашкъид гьава Гъидан, яр?
Ваз зи цIали1, ЯтIа сали2, Зун ви вили Кьадан, яр?
 |
1 ЦIали - макьам
2 Сали - кIани
Вун зи лукьман, Вун зи гиман, Садра мугьман Къведан, яр?
КIам - дегьнедин, Тар - дендедин, Вун - бендедин Жедан, яр?
27.12.1995
 |
ВУЧ АВА ВИ МАРАДА
Я некъи руш, некъи руш, Зи верцIи руш, векъи руш. Агата зав, агата, Тахьурай ваз мекьи руш.
Вуч ава ви марада? Алцурда вун чарада, Агъзур рушан арадай Вун лугьузва рикIи руш.
Хад хьиз вили хуьда вун, Цуьк хьиз гъиле кьада вун, Гьи патахъай къведа вун? Вил тухузва рекьи руш.
Вилерал шел атана, Лугьумир: “Эл атана”. ФейтIа зун гел атIана, Гьалтда вал са фекьи руш.
АтIудачни ви кьарай? Курай, вун зи цIу курай. Лагь, чи мехъер мус хьурай? Зи рикI алай лезги руш?!
16.07.1996
РИКIИ ЧIАЛАЗ КИЛИГЗАВАЧ
РикIи чIалаз килигнайтIа, Вун кьадай за яр лугьуз. Вири крар эхдай за ви,
Зи ашкъидин пар лугьуз.
РикIи чIалаз килигнайтIа, Ви рехъ, ви гел хуьдай за. Виридавай къакъудна вун, Зи уьмуьрдиз гъидай за.
РикIи чIалаз килигнайтIа, Адаз тек вун кIан жедай. Вилериз са вун аквадай, Япара ви ван жедай.
РикIи чIалаз килигзавач, Вун лугьузвач, вуч ийин? РикIин рак ваз агал ятIа, КIвалин рак гьикI ахъайин?
01.03.1996
ТАВУРАЙ
Хъен алай, таб галай рагъул гьиссери, РикI ацIур тавурай, ацIур тавурай.
Муд квачир, дад квачир сефил йисари, Вун алцур тавурай, алцур тавурай.
Акьулдин ихтияр рикIив вугана, Лугьумир, самарин цIаяри кана, Элкъуьгъ и рекьелай есир тахьана, Кьил квахьай гарари ваз кIур тагурай.
Жуван къул, жуван муг, жуван бахт туна, Гьинал кьван фида вун, масдан бахт кьуна? И фана дуьньядиз лугьуз мах вуна, Хъуьремир, аямд вун ишир тавурай.
16.09.1996
АТIАЙ ГАФ ЛАГЬ
Ваз лугьудай са гаф ава, Лугьудани, лугьудачни? За жуван рикI вав аманат Вугудани, вугудачни?
Зи гьиссериз ви хура муг Жагъидани, жагъидачни? И верцIи тIал на захъ галаз ЧIугвадани, чIугвадачни?
Чи бахтунин цIийи эквер КуькIуьрдани, куькIуьрдачни? Чна санал ашкъидин кIвал ТуькIуьрдани, туькIуьрдачни?
Жаваб це тIун, за илчияр Ракъурдани, ракъурдачни? АтIай гаф лагь, за маса яр Жагъурдани, жагъурдачни?
02.02.1996
МИЛИ-МИЛИ
Дерт ава захъ - Туькьуьл-туькьуьл. Секинра зун, Хъуьтуьл-хъуьтуьл.
Зун хурал яхъ -
Жими-жими. Заз гафар лагь - Чими-чими.
Вил вегьена Мили-мили, Хъуьруьра зун Дили-дили.
Ихтилата Хъсан-хъсан, Дустарикай, Масан-масан.
Аял хьиз за БицIи-бицIи, ЧIал ахъайин ЦицIи-цицIи.
РикI алазди, Хару-хару, Къугъвадайвал “Кару-кару”.
Алуда циф Купа-купа. Къахчу гъамар Нупа-нупа.
ЦIурура дерт Ара-ара.
Шадара рикI Пара-пара.
Умуд гана Киле-киле, Хуш гафар лагь Силе-силе.
Бахтлудаказ Юзаз-юзаз, Агата зав Жузаз-жузаз:
ЦIранан дерт -
СтIал-стIал? Алатнан тIал - КкIал-ккIал?
Килигна ваз Мили-мили, Хъуьрен рикIяй Дили-дили...
28.03.1997
ИЕР ВИЛЕР АВАЙДИ
Иер вилер авайди, Вилер рикIин гуьзгуь я. Ви рикIе вуч аватIа, АквадатIа гуьзгуьдай?
Чуьнуьх мийир закай сир, Куьз герек я часпарар?
Икьван михьи вилери Ийидани тапарар?
Мус куьз жеда фикирар, Ви хиялрин селлерай? Зун суьгьуьрдай акъуда, РикI кIелдайвал вилерай.
Ви вилер вуч дерин я, Ранг къачунва цуькверин. Зун дердинай дили я, Эхъенар гвай экверин.
На ви иер вилерив Килигзава аял хьиз.
Вуч лугьун за кьил рехи, РикI хъуьтуьл тир аялдиз?
28.02.1997
КУЬЗ ГЕРЕК Я?
Гьиссерилай алахьиз звал, Дили гар хьиз сефил я гьал. Ша, зи илгьам, аруш хьухь зал, Туна рикIе са верцIи тIал.
Силиса зун, кутуна къал, Инада заз, атIана ял.
АтIутI, кIара зи рикIин гъал, Рахаз тамир, ая зун лал.
Зи генг рекьер хкатIа сал, Зи мураддин кьурура хвал. РикI тIара зи, ягъана хал, МуьтIуьгъра зун, авуна вал. АлакьдатIа чира заз кьал, Адан кимел къвез жедайвал. Ахъая зи бахтунин фал,
Ша, чира заз ашкъидин чIал. На тIурфанар ракъура зал,
Дагъ хьиз хьурай ви аскIан кьвал. Муьгьуьббатдив абада сал,
Галат тийиз кхьин за кал. АватIа захъ ашкъидин кIвал, Куьз герек я дуьньядин мал?
13.03.1997
ЯГЪАЛДИ
Мад хатур хана зи кIевелай вуна, Туна зун ялгъуздиз, рикIин пер хана. Вуч гьатна ви гъиле зав гъамар гана, Чан зи ягъалди, чан зи ягъалди.
Бахтунин дагълар кьуна маргъалди, Фена вун мадни, фена яргъалди.
Гуьнеяр туна, гьатмир даркалдиз, Чан зи ягъалди, чан зи ягъалди.
Лугьумир, дуьньядин рекьер пара я, Лугьумир, вахъ кудай рикIер пара я. Уьмуьрда саврухар, мекьер пара я, Чан зи ягъалди, чан зи ягъалди.
Авани ваз лагь, залай мукьвалди, КьатIмир зи гьиссер вуна мукалдив, КIар хьайтIа садра, жедач акалдинд, Чан зи ягъалди, чан зи ягъалди.
ВИ ГУЬГЪУЬНАЛ
Зун - вил, вун - экв, Такурай заз
Валай гъейри Са маса рекIв.
Вун - югъ, зун - йиф, Вун - Рагъ, зун - Варз, Чи цавариз
ТакIан я циф.
Зун - рикI, вун - тIал, Лагь, гьикI хьурай Вахтсуз атай Мугьмандин гьал?
Вун - кIукI, зун - ким, ЦIурурна жив, Чукурна къай, Акъуда чим.
Зун - таб, вун - гьахъ, На лугьузвай
Гьар гафунин Я зун чIалахъ
Вун - цIай, зун - яд, Ви гьавадал
Цуьк акъудна, Гъида за гад.
Зун - мез, вун - чIал, Ша, рекье фин Кьвед саналди, Тавуна къал.
Вун - раб, зун - гъал, Гьиниз фейтIа, Алазва зун
Ви гуьгъуьнал...
АССА
Са рушани са гадади
Кьуьл ийизвай чи къайдадив. Лугьун тийиз са гаф маса, Гьарайзавай: “Асса, асса!“
Йигин кьуьлун чаз хас я, Асса, кьегьалар, асса!
Кьуьлзавайд викIегь кас я, Асса, таватар, асса!
Цавай чилел эвичIнавай
Кьве лекь тиртIа кьве масанди? Иердаказ лув ахъайна, Сирнавзавай хупI хъсандиз.
И успагьи кьуьлуни гьикI, Юзурзавай къеневай рикI. Аван ихьтин са кьуьл маса, Асса, “Лезгинка”, асса!
КIвачерикай хкатиз руг,
Са кьуьлуна са халкьдин руьгь. Къачуз жени гьунар маса, Асса, лезгияр, асса!
ЯРАН РУШ
Яран сувар алукьнава, Яран руш, Зазни рикIе са тIалабун ава хир. Яран шагьвар галукьнавай Яран руш, Мурад кьилиз гьикI акъудин, ая чир.
Яран сувар кутуграй чаз, Яран руш, РикIи кьунвайд кьисмет хьурай гьарадаз. Ша лагьайтIа, къведани заз, Яран руш, ТахьайтIа вун гузвани лагь, чарадаз?
Яр атанва, килига заз Яран руш,
Суваб жечни вун хьайтIа заз Яран свас? Бармак тунва ви бахтавар ракIарихъ, Рекье тур зун на суварин паяр гваз.
20.03.1999
ИМ ВУН ЯНИ?
Я цуькверин ухшар авайд, Вун цуькведиз элкъвенвани? Я вилерал накъвар алайд, Вун чигеда эхъвенвани?
Вун чи пата илифнаван? Ви хъилен яд элцифнаван?
Вучиз ви ранг къекъифнава? Вун цифери чуьхвенвани?
ТуькIуьр мийир фикирд гуьне, Мугда за ви рикIин къене, Кутан тийиз ашкъид бине, КIанибур тек къекъведани?
Гьатнава зун ви гелера, Ви гьиссерин гур селлера, Бейгьуш я зун ви ригера, Им вун яни, ви хъен яни?
ЧIАЛАКАЙ БАЛЛАДА
Сада зи рехъ атIана, Ягьанатдив лагьана:
«Вуч чIал я чахъ авайди? Жаваб це заз жуванди.
Ванер аку «тI»-завай,
Ванер аку «кI»-завай.
«ЦI»-яр аку - цIай галай,
«Къ»-яр аку - къай галай.
«Хъ»-диз килиг, пIузаррай Акъудзава къал, гьарай.
Гаф юкьвалай кIарзава, Рахайла туьд тIарзава».
Ада са агь чIугуна, Мадни баян хъувуна:
«Авайвиляй ихьтин чIал, Чун жен герек вири лал.
Ахьтин чIалар ава хьи, Рагъ хьиз рикIиз я чими. Ван атайла рам жеда, Ван татайла гъам жеда».
Патан чIалар вине кьаз, Секин хьанач ламатI кас. Гагь хъуьрез, гагь чIагана, Шумуд чIалал рахана:
«Садакайни чуьнуьхдач, Субутизни алахъдач.
Зи гафар я вири гьахъ, Бегьем тир чIал авач чахъ.
Я стха, за дуьз лугьун, Регъуьзва заз рикIивай. Ихьтин зуракI чIала чун, Ийизва хьи, рекьивай».
Рахана ам датIана, ЗатIни фагьум тавуна. Чизвайди хьиз дегьнеяр, Кутаз чIалак рехнеяр.
И ягьсуздан мецевай, Гафар эх жеч рикIивай. Чанда лезги цIай аваз, ИкI лагьана за адаз:
- Зи чIалакай аваз хъел, Рахамир мад вун, киса. Ви рахунри зи рикIел Гъана хуьруьн са кьиса.
Алудиз хупI четин къар, Чи хуьре са паб авай.
Залан шешел, залан пар Ялдалди юкь какванвай.
Алахънаваз икI кьил хуьз, Адан чара атIанвай.
Дуьньяд винел фагъирдиз Зулум пара акунвай.
Тек са кардал шад тир ам, Бахтлуди хьиз къецикай. Алим хьанвай, дидедин Лекьрез ухшар хцикай.
Ада фад-фад шегьердиз Пай ракъурдай чIехидиз. ГьакI ятIани веледди Гьай гудачир дидедиз.
Гьич Аллагьдин саламни Ракъурдачир яргъарай, Сефил хьанвай дишегьли, Чанда гьатна лал гьарай.
Ажуз къари пашман яз ТIушунзавай тIалари, Цава нуькIер иширдай Адан дертлу чIалари.
Вилин ахвар квахьнавай, Гьикьван чIав тир дидедин. Ам гелерик цIигел тир, Вичин хайи веледдин.
Рехъ хуьдалди галатна, Йикъар-йифер алудиз, Рух маса гай пулунив Рекье гьатна Бакудиз.
Кьуна мадни пар, кула, Аваз гьебеяр кIула, Шегьер тирвал суракьна, Хцин кIвализ агакьна.
Адан кIвал-югъ цIарцIевай, Бахтавар тир хцин югъ.
Ингье рехи дидедин АтIузвачир вилин нагъв.
Свас кефина, чагъинда, Хтуларни вервецI тир. Бес вучиз и дидедин Туьтуьнай фу тефиз тир?
На лугьумир, гадади Хъиляй пIузар жакьвазвай, Адаз вичин хайиди Къекъвераг хьиз аквазвай.
ЦIуру пекер, цIуру шал ЧIудгъун жезвай михьидиз. Са къат алух авач жал, Фикирзавай, къаридиз.
Вучиз ада къачузвач ЦIийи валчагъ, цIийи пек? ГьикI хьана и къариди Гайиди я зазни нек?
Бес вучиз ам шегьерда РахазватIа лезгидал?
Зун гьикI дуьшуьш хьайид я, И малкамут къаридал?
Лезги чIал ван атайла, Физвай чиляй-чилериз. Хва дидедив рахазвай, Килиг тийиз вилериз...
Дидед пуд югъ пуд виш тIал, Пуд йиф пуд виш дерт хьана. ВучдатIани чин тийиз,
Ам кIевера акIана.
Кьуд лагьай къуз яралай, ЦIар яна и кIвалелай, Садазни чир тавуна,
Хуьр галайнихъ элкъвена.
* * *
Къураба хьиз квадарна, Хайи велед, хайи тIул, Гьатна месе дишегьли, Акъат тийиз чандай фул.
Вилер гана
ЧIал кIевиз кьур, Намус хвена ТIвар чIехиз кьур, Лезги чилин
Эл виниз кьур Кьуьчхуьр Саид Алаз рикIел, Шел акьалтна Дидед вилел:
«Ашукь Саид, ЧIалар верцIид, Лагь са мани, РикIиз кIани.
Залум Мурсал Жервал усал, Чуьнгуьр кьуна, КIела вуна.
И Ватандиз ЧукIурай ван, Ая зи чIал Мадни кIубан. АтайтIани Пехъи Мурсал, Дегиш мийир На кIусни гьал.
Ада кьве вил Акъудна ви, Эха, эха, Эха, Саид.
Чуьнгуьр гъиляй Къакъудна ви, Шехьа, шехьа, Шехьа Саид.
Къанвай рикIиз Вучда кьван цIу? Канвай рикIин Къаяр аку!
И манидик ЦIарар кутур, КIар кумачир Зи гурарик КIарар кутур, ЗуракIбурук Зурар кутур. Зи баладин Фал ахъая, Лал хьанва ам, ЧIал ахъая.
Чир жедайвал Зи чIалан дад, Лагь адаз са Лезги баяд.
Зун уьмуьрдин Къузадава.
ТIалди кьуна, Сузадава.
Ашукь Саид, Са макьам ягъ, На чуьнгуьрдал Заз са гъам ягъ. Чандал алаз Ван атуй заз Лезги гафар, ВерцIи аваз.
Зи къуьнелай Къахчу парар, Зи балкIандин Къахчу пурар. Хана хьи, зи Уьмуьрд гурар, Кьисмет я зи Яргъал сурар.
Дерт чир хьана эл, уба Дидед кьилив атана.
Хуьруьнбуру адан гьал Хъсандаказ кьатIана.
Кьуд пата вил къекъуьрна, Ада веси авуна:
- Квез веси хьуй балаяр, Заз кимид я лугьумир, И дуьньяда дидед чIал Алапехърев вугумир.
ИкI тавуртIа, тахьайтIа, АтIудач чи сузаяр,
ЧIал квахьайтIа, кьилел чи Пара къведа къазаяр.
Садни хьи, сур авай пад Чириз тахьуй хциз зи.
Адан хци гапурди Хер авуна рикIел зи.
И дуьньяда хайи муг, Хайи диде къинихай, Вичин хайи чIалакай Негь авуна, синихай
Веледдикай Ватандин Къванни тахьуй, миресар. Аллагьди тIал гана заз, Масдаз тагуй, миресар.
Кьуна чIулав цифери А дидедин ахъа пел,
Ам кучукиз кIватI хьана Вири уба, вири эл.
Йикъар-йисар алатна, Дидедин сур куз хьана, Адан чIехи руьгьдини Гададин рехъ хуьз хьана.
Эхир са къуз хтайла, Сада салам къачунач. Хайи хуьре ламатIдиз Са ахъа пел акунач.
Садани ам кваз кьунач, Сада адаз ганач гьай.
Саки дуьньяд эхир тир, Цавай чилел къвазвай къай.
КукIвар хьана чкIизвай Хайи дехме акуна, Вичин гунагь вуч ятIа, Ам гъавурда акьуна.
Пуд югъ, пуд йиф алатна, Адав садни раханач.
Дидедин сур гьинватIа, Сада чка къаланач.
Жуванбурун арада
ЧIулав пехъ хьиз къекъвена, Эхир чара атIана,
Ам шегьердиз хъфена...
* * *
Тамамарна и саягъ За и гъамлу риваят. Акур кар вилералди, Аламат я, аламат.
Вучиз бязи ламатIриз Чакай икьван хъел ава? Чи Ватанда, чи чIала Чи тарихдин гел ава!
Са халкь рекьин паталди Азар, ажал герек туш.
ЧIал такIан тир веледри ИкI сад садаз гуда тIуш.
И кьиса ван хьайила Кьарай квахьна итимдин. Килиг тежез садазни, Кьил хуравай етимдин.
Дидед къадир течир кас, Усалд туш чи хайи чIал. Чи намусни, абурни, Дамахни я лезги чIал!
ВерцIивиляй нез тежер, Серинвиляй хъваз тежер, КIанивиляй, кIанвиляй РикIин къене тваз тежер
Я чIехи чIал, хъсан чIал! Я верцIи чIал, масан чIал! Зи дердериз вун хьтин Авач мелгьем маса чIал!
* * *
Шумуд йис тир авачир захъ секинвал, Шумуд йис тир и кьиса зи рикIевай. За жуван дерт лагьана ваз, кIелдайди, ТахьайтIа ам эхиз жечир рикIивай.
Гапурди хьиз зи рикI атIай хциди, Саврухар тир, тIурфанар тир, къал тушир. Вуч хъсан тир вичин хуьре лезгиди Кучукайди са диде тир, чIал тушир...
14.04.1995
ÏÀ×ÀÃÜ ÆÅÇ ÊIÀÍÇÀÂÀÉ
×ÈÍÅÐÓÃ
Ïà÷àãü õêóäèç êIàíç Êúóøàð êIâàòI õüàíâàé. Ãüàð êúóøðàí õèçàíäè Ñàä ëèøàí ãàíâàé.
Ãüàðìàäà âè÷èí ãàô Ëóãüóí ïàòàëäè, Ëóâ ãàíà àòàíâàé
×Iåõè êIâàòIàëäèç.
Þçàçâàé ìåæëèñäèí Ñà ïàòà êàðòàð, Àâàé êåðåêóëàð, ÊIèðíà ãàðäàíàð.
×Ióï÷Ióëàâ ëèáàñàð ÀëóêIíà ïåõúåð, Àâàçâàé, ìàãüëåäà Àâàéä õüèç ìåõúåð.
Àãàòíà êúâàçíàâàé
×àëàãúàííè òIèá, Êóüç ÿòIà âàí àëàç Ðàõàçâàé ëèïIëèïI.
ßðãúàðàé àòàíâàé Äóðíàíè áèëáèë,
×óáàðóê õúóüðåçâàé Êúâåòðåë àëàç âèë.
Êúàë êúà÷óç, õúåë ãàëàç Ðàõàçâàé òóðòóð,
ÖIàð ÿãúàç ýëêúâåçâàé Êàðó, èéèç “êóðð”.
ÄàêIóíèç, ýëåêüèç Ñåêèí òóøèð êüóêü, Ãüàçóð òèð ãüàð ëåãüçå Âèëèê êóòàç õóê.
Êúóøàðèí àðàäà Àâàé êüàðêüóëóâ. ÁèíáèëèöI àòàíâàé ßðãúàé, ãàíà ëóâ.
Ãàô àòIóç, õàõà õüèç Àâàçâàé êüåìêüåð, ÖIóãúçàâàé: “Ñàäàâàé Êüàç æå÷ çè ðåêüåð”.
ÒIàïIàöIäèõú ìàñàêIà Ôóðñ àêàòíàâàé,
×óüëäèí âåð÷ àòàéëà, Êúàë àêúàòíàâàé.
×Iàãàíâàé, êúóçãúóíäè Ãàíà õóð âèëèê, ØèêIëèêIäèç ëóãüóçâàé: “Òàõüóé ñàä øåðèê.
Çàëàé âèêIåãü ñà êúóø Àâà÷ äóüíüÿäà.
Êúóçãúóíâàë ãàäàðíà, Çóí ïà÷àãü æåäà.
Êóüíå ñåñ ãàéèòIà, Àâóíà ãüóüðìåò, Çà âèðè ëåøåðèí Àâóääà êúèìåò.
Ñà ãúèëå ãüàõú êüàäà, Ñà ãüèëå èíñàô,
È êüèëÿé ëóãüóçâà Çà êâåç æóâàí ãàô”.
×óüëäèí êIåê è êàðäàë Õüàíâàé ëàï ìÿãüòåë. Àðçàÿð êõüèçâàé,
×àð òóíà ìåòIåë:
“Ñà ÷Iåõèä êIàíäà ÷àç, Òåæåäàé øóëó,
ÍóüêI õüòèí âåðâåöIäè, Ëåêü õüòèí ãóæëó”.
Ìåæëèñäèí ñà ïèïIå Ëåêüíè àâàçâàé,
×èíåðóã óñóíèí ÊIàíå þçàçâàé.
Êúóøàðèí àðàäà Ãüàòíàâàé ñà êúàë, Âèðèäàç ÷Iåõèä æåç ÊIàíçàâàéä ÿ æàë?
ÑàêIàíè ñàä òåæåç Ãàôàðíè ÷Iàëàð, Êàêàõüíà, ÷Ióð õüàíà Êúóøàðèí ãüàëàð.
Ëåêü êIâà÷åë êúàðàãúíà, È êàð àêóíà.
Êúóøàðèõú ãàëàçäè Ìåñëÿò àâóíà:
“Õêÿãúóí ïàòàëäè Ñà øàðâàë êèðè, Ëóâ ãàíà öàâàðèç Àêúàòèí âèðè.
Ãüèì õêàæ õüàéèòIà Ãçàô êüàêüàíäèç, Ðàçè æåí ÷óí à êúóø
×Iåõèä õêÿãúèç”.
È ãàôàð âàí õüàíà, ÖIàðó ÷èíåðóã, Ãüàõüíà õüè ÷èíåáà
Ôàä ëåêüðåí õúóü÷Ióüê.
Êúóøàð õêàæ õüàíà Âèïâèëè öàâóç.
Ëóâ ãàíà àáóðó Ñà àçèì ÷Iàâóç.
Ñèðíàâíà æåäàéâàë, Êúàëóðèç ãüóíàð, Êüèëèç àêúóäèç êIàíç È ãüóüæåòóíàð.
Ñà òIèìèë ÷Iàâàëàé Ãàëàòíà ñàä ñàä, Àêúàòíà æåðãåäàé Âàä, öIóä, êúàííèâàä.
Ýõèð õüè, æåíãèíà Àìóêüíà ñà ëåêü, Ãàëàòíà, àäàëàé Àâàõüçàâàé ãüåêü.
Êúóøàðè âèðèäà Öàâóç êèëèãèç, Ãüàçóð òèð, ïà÷àãüâàë Àäàë èëèãèç.
Êúâàç õüàíà÷ ñàäàâàé ÈêI ëåêüðåí õóðóê.
Õúóü÷Ióüêàé õêàòíà Èíãüå, ÷èíåðóã.
Ëåêüðåëàé àëàòíà, Ìèë õüàíà öàâóç, Êúóøàð ìÿãüòåë õüàíà Àì àêóð ÷Iàâóç.
Íà ëóãüóí, âèðèäëàé Èëè÷íàâàé ÿä, Êèñíà, ïàøìàíäàêàç Ðàõàçìà÷èð ñàä.
×èíåðóã áàõòëó ÿç Õúóüðåçâàé ðèêIÿé. Ëåêüðåí êüèë êâàòíàâàé, Àì õüàíâàé ýêÿé.
È êàðäè òåê ëåêüåð, Òåê êúóçãúóíàð âàú, ÒèïIåðíè, ïåõúåðíè Àæóçàðíàâàé.
À÷êàððèí, êàðóéðèí ÀòIàíà êüàðàé, ËèïIëèïIðè, øèêIëèêIðè Êóòóíà ãüàðàé.
“×èíåðóã,” - ëàãüàíà Êúóøàðè ýõèð.
“Âóí ïà÷àãü æåäà ÷àç, Àâà÷ âàõú ïåõèð.
Àíæàõ ñà øàðòIóíèç Àìàë àÿ íà,
×àç ñà öIàì æàãúóðà, Ôåíà óñóíàé.
ß êàêóð òàõüóðàé, ß äóüç òàõüóðàé, Âàëàé êàð àëàêüíà÷ Ëóãüóç òàõüóðàé”.
...Êúåêúâåçâà ÷èíåðóã Êúåíèí éèêúàëäè,
×àïàððà, óñóíðà Ãüàõüèç, àêúàòèç.
Êúóøàðè ëàãüàé öIàì Æàãúàíâà÷ ãüåëå.
Êúåêúâåçâà, ïà÷àãüâàë Ãüàòíàâà êüèëå.
...Ëåêüðåç èêðàì èéèç, ÊóçâàòIàíè ðèêI, Ïà÷àãü æàãúèí òèéèç, Êúóøàð àìà èêI!
06.01.97
ÃÚÂÅ×IÈ ÌÀËÀÈÊ
Ñàä àâàé, ñàä àâà÷èð, Êüóüä àâàé, ãàä àâà÷èð, ÂàöI àâàé, ÿä àâà÷èð, Âèë àâàé, õàä àâà÷èð.
Ñà áàõòñóç êúàðè àâàé, Óüìóüðäèí äàä àâà÷èð. Àäàç ñà äåõìå àâà&