ДҮРБЭДҮГЭЭР БҮЛЭГ
«Хоёр ёһоной абаха, орхихые үгуүлэгшэ Бэлигэй толиһоо» дайсан садан хоёрто ямар зэргэ ябахын дүрбэдэхи бүлэг.
ГЛАВА ЧЕТВЕРТАЯ
Четвертая глава «Зерцала мудрости, разъясняющего принимаемое и отвергаемое по двум законам» излагает, как вести себя по отношению к врагам и близким.
| Энэ хадаа минии садан гэжэ Бүгэдэндэ элирхээлэн бү харуула. Атаархагшад эрсэ хүн мэтэ һалгахын хойноһоо оролдохо. Энэ хадаа минии дайсан гэжэшье Хүн бүхэндэ бү дуулга. Хорлохо сэдьхэл баригшад Тэрэ дайсантай нүхэсэжэ хорлохо. Хэрбээ дайсан мүн болбошье, Ехээр хоро бү хүргэ. Тэрэ хадаа үһөөгэй дүлэнэй Улам бадархын түлишэ мүн. Хэрбээ ураг садан мүн болбошье, Ерэхэ бүридэнь бү тахи. Нэгэнтэ һаба, эдеэн таһараа һаань, Хорою ягша* мэтэ сухалдаха. Хэрбээ дайсан мүн болбошье, Үлүү бү хилэннэ. Сагай хубилал магад үгы тула Хожом садан болохошье байха гээшэ. Хэды ураг садан мүн болбошье, Нюуса үгэеэ бү хэлэ. Хэрбээ дайсан бололсоо һаа, Тэрэшни зүрхэнэш һудалые гартаа бариха. Хэрэггүй ба шадалгүй шэрүүн үгые Үһөөтэ дайсандаашье бү хэлэ. Дотороо үһөөгэй гал бадаргабашье Амандаа утааень гаргахагүй хэрэгтэй. Зөөлэн уян үгэнүүдые Дайсандаашье ирагуугаар хэлэ. Тэрэ хадаа бусадтай заргалдаха, Эблэрхэдэшье харша болохогүй гээшэ. Тэрэшэлэн үзэсхэлэнтэй миһэлзэхэ дүрэ Дайсандаашье үзүүлжэ ханда. Тэрэшье бусадтай Заргалдаха ба эблэхэдэ харша болохогүй гээшэ. Зүрхэндөө үһөө барибашье, Сухалтай нюдөөр бү хара. Баяртай дүрөөр миһэлзээ һаа, Дайсадшье эндүүрхэ. Дотороо муу сэдьхэл барибашье, Газаашань зөөлэн үгэ хүсэлжэ гарга. Тэрэ хадаа лаб хойнохиие бододог Дотороо сэсэн хүнэй ябадал мүн. Сухалдаһан дүрые хэзээшье элилэнгүй Баясхалангай миһэлзэхы дүрэ харуулжа һура. Дайсандашье баясхалангай дүрэ үзүүлжэ шадаа һаа, Тэрэ хадаа эрын эрхим мүн. Баярлаһан дүрэ харуулжа сэдьхэлһээ шадаагүй һаа, Уужам оюутанай хойноһоо дууряа. Бусадта мэдүүлэн үгы дууряахые оролдоо һаа, Өөрын шанар мэтэ болохо. Хэрэггүй омог бардам ёһые Бусадта хэзээшье бү үзүүлэ. Үһөөрхэлдэхэ шалтагаан үгыгөөр Хабаагүйшүүлшье дайсан боложо болохо. Өөрынгөө зүрхэ үгы зангыешье Бусадта эли бү харуула. һахалтай эхэнэр гэжэ мэдээ һаа, Бүгэдэ баһамжалха. Өөрынгөө хүсэ шадал багатай байһанаашье Бусадта эли бү үзүүлэ. Тэрэнииешье хүнэй хүрэг айбала мэтэ Баһамжалхые оролдохо. Тэрэшэлэн ёһодо үзэгдөөгүй Үлүү ехээр номгоноо хэтэргэжэ бү яба. Ёһодо үзэгдөөгүй номгониие хэтэргээ һаа, Адагуусан мэтэ зараха болохо. Хара сэдьхэлтэй муу хүнүүдтэй Хэзээшье бү үһөөрхэлдэ. Хорото һомоной үзүүрһээ Баатар мүн болбошье, холо зайлаха хэрэгтэй. Муу сэдьхэлтэ хүнүүдэй зүйлнүүдһээ Уурлаһан дайсанһаа мэтэ һэрэмжэлэн яба. Муу сэдьхэлтэнэй үһөөгүй аад лэ, Үһөөтэй мэтэ хорлохонь үзэгдэдэг. Садан шэнгеэр үзэгдэбэшье, Муу сэдьхэлтэнээр садан болон барилдабаб ди гэжэ бү этигэ. Бусад эдеэеш эдижэ садаад наадаһанай эсэстэ Шамайе гэм үгүүлэгшэ гээд хардаха (муушалха). Муу һаналтанай муу хүнэй сэдьхэлые Хоёр эритэ хутага мэтэ бодо. «Аа, мэдэхэгүй, аа, мэдэхэгүй» гэжэ башалаад, Муушалхын хүрэнгэ табихань үзэгдэдэг. Олон хүнүүдтэй наадахын сагта һэрэмжэгүйгөөр гэмтэ үгэ алдахаяа хина. Хорото сэдьхэл зүрхэндөө баригшад Тэрэ үгөөршье мэсэ хэхэ. Садантаяа үгэ, сэдьхэлээрээ зохилдоно гэжэ һанабашье. Гэмтэ үгэнүүдые бү үгүүлэ. Тэрэшье багахан сухалдаа һаа, Тэрэ үгөөр мэсэ хэхэ. Муу сэдьхэлтэ хүнтэй наадахын сагта Гэмтэ угэ бу алда. Гэм гаргахын һаналаар нааданай тэрэ угые Хөөргэн дуулгаха зарим узэгдэдэг. Муу һаналта зонуудай зуйлдэ Хододоо газааһаа узэсхэлэнтэй, доторынь шангаар ханда. Дайсанда байтагай, садандашье Тэрэ ёһон маша зохисотой мун. Ууртай дайсанайнгаа эрдэмые Буса хунуутэ ургэлжэ дуулга. Хэрэлдэхэ, эблэхэ ба илаха, илагдаха — бухэндэшье Тэрэ ёһон маша зохилдохо мун. Зүрхэнһөө үһөөдэлдэһэн дайсануудһаа Аажам, һэрэмжэгүй бү һуу. Суглуулһан эдүүдые буляахаһаа гадна Амииешни буляахын аюул ехэ. Үһөөдэлдэһэн дайсан шадал багатай болбошье, Тэрэниие баһамжалан бү үйлэд. Хэрбээ нүхэсэлтэй ушараа һаа, Шадал багатаншье сүлөө заб олохо. Тэмсэлдэгшэ дайсан тэнэг болбошье, Тэнэг хэмээн гээд бү баһамжала. Эд түгэлдэр тэнэгүүдэй мунайд ябадал Аянга мэтэ аймшагтай. Бусадта һунөөлгэхэм гэжэ һэжэглээ һаа, Нэгэ ехэ хүсэтэниие абарал болгон шүтэ. Хаанай ганса элшые Олоороошье яажа диилэхэб. Бусадай хүсэн шадал ба эди эрдэмые Шэнжэлэнгүй бү тэмсэлдэ. Гал руу харайһан эрбээхэй мэтэ болохын Гэнэ ехэ байха. Асари хүсэ, шадал ехэтэй дайсануудтай Бү тэмсэлдэ. Хэрэг үгы ба туһа үгы байха аад, Өөрөө гэмтэхэ болохо гээшэ. Муу һаналта, муу сэдьхэлтэ хүнүүдтэй Хэзээшье бү тэмсэлдэ. Муу һаналтай хүнэй муу сэдьхэл Хутагын эри мэтэ аймшагтай мүн. Тэрэшэлэн өөрын ороной Олон хүнүүдтэй бү тэмсэлдэ. Тэрэ хүн өөрын орондо байһан аад лэ, Орон үгы мэтэ болохо. Үһөөлдэлдэхын шалтагаан үгы Хэрэг үгышүүлтэй бү тэмсэлдэ. Тэрэ хадаа лаб ойн доторхи Хэрзэгы арьяатан мэтэ болохо. Тэрэшэлэн асара ёһо буруу Доодошуултай бү тэмсэлдэ. Илаашье һаа, илагдаһан мэтэ болохо, Тэрэ өөрөө доодошуулай тоодо орохо. Баһа өөртэшни туһалагшадтай Бү тэмсэлдэ. Илаха, илагдаха, али мэтэ бологшье, Тэрэ хүниие бүгэдэ тэбшэхэ. Яабашье бусадтай тэмсэлдэхые хүсөө һаа, Өөрөө эди эрдэм түгэлдэр болохые оролдо. Эрдэм бүхэниие элитэ түгэсөө һаа, Тэмсэл үгыгөөршье булиха болохо. Өөрөө хусэ шадал түгэсэн үгы һаа, Бусадтай тэмсэлдэхэеэ бү яара. Зэбсэгтүй, нюдарга тэдыгээр Ухаан түгэлдэр хэн нэгэн байлдаанда орохо аал? Илажа шадахаяа лаблаагүй һаа, Дайсадтай бү тэмсэлдэ. Гэдэһэ доторынь гаргажа шадахагүй һаа, Хубсаһыень хахалдаггүй баатарай ёһо мүн. Хэзээшье сагайнь тудаагүй тэрэ хүрэтэр Дайсаниие малгай мэтэ хүндэлхэ хэрэгтэй. Хэрбээ сагтаа хүрөө һаань, Али зохисотойе үйлэдэхэ мүн. Зүрхэнһөө тэмсэлдэхые хүсөө һаа, Тэмсэлдэнэб гэжэ хэзээдэ бү үгүүлэ. Тэмсэлдэхээ орохын урид Саагуур дарагдахын аюул ехэ. Бусадтай хүсэ шадалаа тэмсэлдэхын сагта Өөрынгөө хатуу зүрхэеэ бү һуладха. Айгаад һула оршоходоо Илаһанай жаргалые олохонь холо болохо. Тэрэшэлэн бусадтай тэмсэлдэхын сагта Өөрэмжэтэй ба оролдосотойгоор эршэдэ. Оролдосотой ба һэрэмжэтые Ехэшүүлэйшье булиха бэрхэ гээшэ. Тэмсэлдэ бодото дээрээ оробошье, Дары ямар хирэ болохые мэдэһээр байжа үйлэдэ. Яабашье тэмсэлдэхэнь бэрхэ гээшэ һаань, Зайлахые мэдэхэ гээшэ бэлигтэнэй ёһо мүн. Бусадта булигдахаб гэжэ һэжэглэн мэдэрээ һаа, Илажа шадаха бусадһаа һуралга хэ. Омог ба баяр дуршал дэлгэрээхэ, Тиигээд хүсэ ба бүхэ зүрхэнэй хатуужал тэжээхэ. Хэрбээ бусадые илаа һаа, Илаһанай хэнгэргэ ехээр бү дэлдэ. Нэгэтэ илагдаһан хирээ Шара шубуунай нюдые түнхиһэн* гэдэг. Шэрүүн үйлөөр дайсанаа илаа һаа, Сэдьхэлээ а мар уужам бү һуу. Тэрэнэй үһөөтэ сэдьхэл Улам арьбадахань лаб гээшэ. Тэмсэлдэһэн дайсанаа зөөлэн үгөөр Зүрхэсүүлэн дарахые дээдэдэ бодо. Үһөөгүйгөөр илаха — тара хадаа Илалта бүгэдын дундаһаа дээдэнь мүн. Лаб хурса үгэнүүдые Таараагүй сагта бү хала. Тара хадаа өөрынгөө мэсые Дайсанай гарта алдаһан мата мүн. һэжэпэй хүнүүдтэ миһэлзээд, Лаб үгы үгэ хэлэ. Тара хадаа оёор гүнзэгы Далай мэтэ шинии хирэ зангые мэдэхэгүй. Бусад хорлохонь гэжэ һэжэглээ һаа, Арга гаргажа ехэ хүсэтэ мэтын дүрэ үзүүлэ. Зуудаг нохойн ойро ерэхэ сапа Урдаһаань гүйгөө һаа, тэрьелхэньшье үзэгдэдэг. Хүсэ ехэтэ дайсануудта Абарха ба түшэглэхэ садан олон мэтэ үзүүлэ. Хүсэ ехэтэнэй үүдэнэй нохойешье Хүнүүд сохихо, зандахаяа сээрлэдэг гээшэ. Хүсэ багатай ба хүсөөр адли дайсануудта Өөрөө хүсэ ехэтэй мэтэ үзүүлэ. Тэмсэлдэл үгыгөөршье митаруулдаг гээшэ Мэргэн аргатын ябадал мүн. Мэргэнби гэжэ эрэмшэһэн дайсанһаа Бэрхэтэй оронуудые нэгэ хэдые һура. Зүрхыень хорото һомоной тудаһан мэтэ Тэрэнэй сэдьхэл айха болохо. Дайсан мэтэ үзэгдөөшье һаань, Бусадые өөрөө урид бү хорло. Хэрбээ урид хорлоһон байгаа һаа, Хуулиин газар заргалдаха сагтаа булигдаха болохо. Шамайе дарахаб, сохихоб гэжэ Дайсандаа хэзээшье бү зана. Минин мүнөө байдал энэ мэтэ тула Ши хина, нарила гэжэ дурадхаһан мэтэ болохо. Бусадай шадалые шэнжэлэл үгы илахаб гэжэ Бардам үгэ бү үгүүлэ. Ерээдүй тушаа бардам үгэ үгүүлдэг гээшэ Тэнэгүүдэй ёһо мүн. Хүсэн ба эрдэмэй сог бүрин гүйсэһэн болбошье, Илахаб гэжэ бардам үгэ бү үгүүлэ. Илажа шадаха болбошье миисэгэй мэтэ Дуу үгы оролдодог гээшэ болгоомжотын ёһон мүн. Илангаяа өөрөө хүсэ шадал үгы байха сагтаа Хорлохо үгэ хэзээшье аманһаа бү гарга. Тэрэ хадаа байлдаанай урид Мухар гартын баатарлиг үгэ шангаар дуугарһан мэтэ болохо. Яабашье тэмсэлдэн шадахагүй сагтаа Шраман мэтэ номгон һуу. Дуугай сомсойжо һууһаниие Хүгшэн нохойнууд һүнөөхэгүй. Дайсанай үбшэн ба зоболонгоор нэрбэгдээд байха сагта Үһөөгөө бү аба. Убшэнтэнһөө үһөөгөө абаха гээшэ һаа, Хүнэй дүрсэтэ хүгшэн нохой мүн. Хилэнтэ дайсанай һэрэмжэгүйгөөр мартаһан үедэшье Үһөөгөө бү аба. Дайсанай унтажа байхадань дараһан болбошье, Баатар бэшэ гээшэ, хулгайшан мүн. Тэрэшэлэн сухалтай дайсанай Алхадалаа алдахыеньшье бү хүлеэ. Тэрэшье уйтан хабшал замай хажууда Хүлеэжэ маряагша хулгайшан мэтэ мүн. Илаха хүсэтэй болбошье, Дайсандаа садан мэтэ туһа бүтээ. Тэмсэлдэхэ түбэггүйгөөршье Тэрэнэй хорото сэдьхэлые дараха болохо. Муу хүнтэй үһөөрхэлдөө һаа, Тэрээндээ садан мэтэ туһа бүтээ. Тэрээнтэй тэмсэлдэжэ илаһанһаа хүбүүгээ мэтэ тэдхээ һаа, Саашадаа амгалан байха. Ууртай дайсаниие булижа диилэбэшье, Тэрээндээ ехэнхидээ туһалхые оролдо. Тэрэнэй үһөөтэ сэдьхэлыешье Булиха болохо мүн. Дайсанай өөртэйшни эблэрхэеэ зальбараа һаань, Эблэрэ. Илажа шадаха болбошье, Эблэдэг гээшэ дээдэ зоной ябадал мүн. Зүрхэнһөө үһөөдэлдэһэн дайсантаяа эблэбэшье, һэрэмжэлэн яба. Тэрэнэй юун гэжэ һанаха Сэдьхэлэйнь оёорые хэн үзэбэб? Дайсанай энеэжэ байжа бэлэгүүдые үгэбэшье, Тэрэниие һэрэмжэлжэ яба. Загаһашан загаһануудые алахын тула Гохын үзүүртэ эдеэ үгэдэг гээшэ. Дайсанай зүг барилсагша хүнүүдые Дайсанай хүбүүн мэтэ һана. Шамһаа ямар үгэ соносоһон бүгэдэеэ Тэрэ дайсандаш үгүүлхэ. Өөрыншни талые барилсагша хүнүүдтэй Аха, дүү мэтэ инаглан яба. Шамтай нүхэсэжэ, тэмсэлдэ ороошьегүй һаа, Али һанаһан ба али соносоһон бүгэдэеэ үгүүлхэ. Хэрбээ дайсанай туһалаа һаань, Хорото сэдьхэл барижа ябаһаншье һаа, тэрэнээ нам болго. Туһалхаданьшье тэрээнһээ үһөө нэхэхэ гээшэ һаа, Тэрэ лаб хүн бэшэ мүн. Зүйл бүгэдын дайсандашье Асарха нигүүлэсхые хэшээжэ бисалга. Асархын уһые хорлолой галаар диилэдэггүй гэжэ Буддын номой гол шанарай үнэн ёһо мүн. Энэ хадаа минии дайсан гэжэ Үдэр һуни бүхэндэ үһөө бү бари. Дайсан, садан — алинииньшье болон урбахань Өөрын хүсэнһөө дулдыдаха гэжэ номнодог гээшэ. Тэрэшэлэн хүнэй бүхэли наһан соонь Үһөө бү нэхэ. Тэрэшье оёорһоо нүүрһэн мэтэ Харлаһан һаналтай уладай ябадал мүн. Мэдэхэ үгын ба һэрэмжэ үгын мууе үйлэдэгшэдтэ Үһөөрхэн бү тэмсэ. Тэрэ хадаа ухаа мэдэрэл үгы Хадхууртай модондо сухалдаһан мэтэ болохо. Тэрэшэлэн багахан мууе үйлэдэгшэһөө Үһөө нэхэн бү тэмсэ. Ураг саданшье сэдьхэлээ зобохо, Дайсаншье баһамжалха болохо. Үгүүлһэн үгэ бүгэдын үнсэгтэ Намайе баһамжална гэжэ бү сухалда. Амидыгаар үбшэһэн гүрөөһэн мэтэ Алиндашье тэсэбэри багатай байха. һэрэмжэгүйн эрхээр бусадтай тэмсэһэн байгаа һаа, Тэрээнһээ дары доро хүлисэл гуй. Хожомоошье сэдьхэлдэ бэдьхэ үгы, Урда хойноһоо үһөөрхэгшэдгүй амар ябаха. Хэрбээ доошо зониие зэмэлээ һаа, Тэрэнэй сэдьхэлые тэжээжэ хэлэ. Хорёо соохи нохойтой үһөөрхэлдэжэ Тэрээндэ хусагдаа һаа, һайхан бэшэ. Тэрэшэлэн бусадай өөрһөөшни Хүлисэл гуйһаниие хүлеэжэ аба. Илажа шадахагүйшье байгаад, Саагуурнь илаһан мэтэ болохо. Бусадай өөртэшни һүгэдэхэ сагта Шэлэеэ үлүү ехээр бү хүшэлдүүлэ. һүгэдэжэ мүргэн байгшашье Наадалжа шадаха. Дайсан, садан ба дундахи — хэндэшье һайнаар, Зөөлэн номгоноор ханда. Үхэрэй эбэр мэтэ хүшэлдэхэ гээшэ һаань, Тэрэниие хэн нэгэн муушалхагүй аал? Шэнэ эжэлшэһэн хүндөө Ехээр этигэхые бү эртэдүүлэ. Тэрэнэй гадар дотор хоёрые Үни удаан шэнжэлжэ үзэһэн хойноо этигэжэ болохо. Юрэ муу хүнтэй инаглажа Нүхэсэн бү яба. Муу хүнүүдтэй инаг бололсоһонһоо һайн хүнтэй хэрэлдэһэниинь дээрэ гэлсэдэг. Атаархалые сэдьхэлдээ бариһан хүнүүдтэй Инаг болон бү яба. Шинии ехэ хэрэгые бүтээхэгүй гү, Али тэрэнэй хорлохын гэнэ ехэ бии. Муу һанаатай, муу сэдьхэлтэй хүнүүдтэй Хэзээшье садан болон бү яба. Хорото могойе хэды шэнээн тэжээбэшье, Этигэмээр болохогүй. Хара сэдьхэлтэй хүнэй баярлаһан шарай үзүүлбэшье, Садан бололсон бү яба. Тэрэниие Эрлигэй* энеэдэн мэтэ Сэдьхэлдээ бодохо юм. Зарим эрдэм бии байбашье, Шанар муутай хүнтэй садан болон бү яба. Нэгэнэй тула зууе алдаа һаа, Олзоһоо гарзань ехэ. Хулгайша хүнэй энеэбхилэн ерэбэшье, Тэрээнтэй бү танилса. Хулууха буляахые хээшьегүй һаашни, Хулууна бэшэ аа гү гэжэ бусад һэжэглэхэ. Тэрэшэлэн бага оюутай, Уур муутай хүнтэй садан бү боло. Дары дор нүхэсэхэдэ амар шэнги байбашье, Ашатын нүхэртэ зохихогүй мүн. Эхэ, эсэгэ ба ураг садан тэрэгүүтэнэй гэмые хөөрэдэг Хүнтэй садан бү боло. Үгынь удха үнэн гү, али худал байбашье, Тэрэ хүн хадаа лаб аймшагтай мун. Баһа асари хэрзэгы дошхон зонтой Садан бу боло. Хэрзэгы дошхон хуниие эдигшэ Мангасай* баясхалангай нааданшье тэсэхэнь бэрхэ. Тэрэшэлэн хэрзэгы дошхон зонтой Тэмсэлдэн бу яба. Хэрзэгы дошхон хуниие эдигшэ Мангасай сухалдаһан хатуу абариие хэн тэсэхэб. Хэзээдэшье бусадай гэмые хэлэгшэ хүнһөө Дайсанһаа мэтэ һэрэмжэлэн яба. Тэрэ хунэй муу шанарые Тэрэнэй үгэһөө хэн мэдэхэгуй бэлэй? Имагта буса ороной хунэй гэмые хөөрэгшэһөөшье һэрэмжэлэн яба. Тэрэшье буса орондо ошохо сагтаа Шинии гэмые хэлэхын муу тэмдэг мун. Үгэнь зөөлэн аад, сэдьхэлынь хара хүнүүдһээ Холо зайла. һайн, муу мэтые узуулбэшье, Тэмсэлдэхэ, нухэсэхэ — алинииешье хэжэ болохогуй. Хоёр нюуртай, хоёр хэлэтэйшуулые Миниин нухэд гэжэ бу этигэ. Ураг садан болон аашалагшье, тэрээнһээ дайсанһаа мэтэ, һэрэмжэлэн ябаха хэрэгтэй. Муу һаналаар сааша наашань һалгахын түлөө үгүүлэгшэһээ Дайсанһаа мэтэ һэрэмжэлэ. Тэрэниие гэртэ ороһон Хулгайшан мэтэ бодо. Атаархал дүүрэн нүхэрые Дайсанһаа үлүүгээр һэрэмжэлэ. Тэрэ хадаа оньһон бүгэдые мэдэхэ тула Дайсанһаашье аймшагтай мүн. Өөртэшни атаархадаг зарим бии болоо һаань, Тэдэнэй амаржаха аргые бодо. Сэдьхэлдээ атаархал бариһан дайсан шэнги Хорото дайсан хаанашье байхагүй. Атаархадаг хүнэй һайн эрдэмыень Өөртэнь ба бусадташье ехэнхидээ дуулга. Тэрэшэлэн өөрыгөө муушалаа һаа, Тэрзнэй эм болохо ба болохо үгынь үзэгдэхэ. Шанар һайн аад, дотороо уужам хүниие Ашатын нүхэр болгон шүтэ. Гэр, зам, хүдөө — али гурбан газарташье Тэрээнтэй нүхэсэхэдэ зохисотой. Хэрэг даалгаха нүхэрыешье Дээдэ, доодо, дунда — гурбыень шэлэ. Хүнэй хэрэггэ һайн, муу, дунда — Гурбан үзэгдэдэг гээшэ. Илангаяа оюун түгэлдэр мэргэдтэй Эрэ, эмэ бололсоһон мэтэ инаглан нүхэсэ. Мэргэн хүниие шүтөө һаа, Буруу замда орохогүй. Мэргэн хүндэ этигэн ябахын сагтаа Тэрээнһээ эди эрдэм абажа оролдо. Нүхэсөөшье һаа, эрдэмдэ һураагүй һаа, Мэргэнэй унаһан моринтой адли. Сэдьхэлэйнь уг муу гээшэ һаань, Садан бололсоһон болбошье, аргаа оложо холодо. Үбшэнүүдые үүсхэдэг муу шуһые һудал хахалаад гаргадаг бэшэ гү? Буса эрэгтэйшүүлээр инаг болоо һаань, Өөрыншье эхэнэр байг, холо боло. Тэрэ хадаа бага түбиин мангас эмэ* мэтэ Аминда хорлохо аюул ехэтэй. Сэдьхэлэйнь уг лаб һайн гээшэ һаань, Дайсаншье болболынь бэшэрэлтэй этигэ. Үбдэхэ сагта муу һаналта садан нухэрһөө һайн һанаата дайсанда туһалуулха үзэгдэдэг. Саданайнгаа ехэ эрдэм шадалые Бусадта айхабтараар бү дуулга. Даагдашагүй ехэ үргэбшэ Тэрэнэй толгойдо албан мэтэ бууха. Саданайнгаа сэдьхэлэй һайн зан Буса хүнүүдтэ үргэлжэ дуулга. Ши ба шинии садан хоюулаа һайн шанартай гэжэ хүнүүд һайшааха. Зарим үедэ өөрын саданда Багахан һайн бэлэг үгэ. Тэрэ хадаа инаглалай доройтолгые һэльбэн заһаха аршаан мүн. Заримдаа өөрын инаг садантаяа Наада энеэдэ багахан тэды эрхилхэ. Тэрэшье хадаа Инагай зулые тэжээгшэ тоһон мүн. Инаг болоһон болбошье, Садандаа наада шогые хатуугаар бү наада. Хүнэй сэдьхэл хадаа уһанай хөөһэн мэтэ Бэлэхэн тэдыгээр бэртэхэнь үзэгдэдэг. Түрэл ба садантаяа Алдууритай наада бү эрхилэ. Тэрэнэй шалтагаанһаа хэрүүл тэмсэл гараһаар Нүхэдэй барилдалга таһарха. Дадалсаһамди гэжэ түрэл садандаа Тоохогүйн баһамжалалга ехээр бү үйлэдэ. Тэрэнэй һанал урбаха, Сэдьхэлдээ хадагалханьшье магадгүй. Саданайнгаа зүрхэнһөө үгэ хэлээ һаань, Сэдьхэлдээ шангаар хадагала. Бусадта хэлэжэ гаргаа һаа, Өөрынгөө тэрэ саданай хулгайшан мүн. Өөрынгөө түрэл ба садануудай гэмые Бусадта бү үгүүлэ. Түрэлдөө хорлол хэгшэһээ Хүн бүхэншье айдаһаа хүрэхэ. Ямаршье үйлэдэ тулабашье, Түрэл садандаа үхэл бү үйлэдэ. Хэды шэнээн үлэсхэлэнгээр зобобошье, Өөрынгөө мяха отолжо хэн нэгэн эдихэ аал? Түрэл ба садан сохигшье, Тэрээнтэй хорлолсон тэмсэл бү хэ. Шинии дотор, гадар бүхэниие мэдэхэ тула Дайсан бүгэдын дундаһаа муу дайсаниинь болохо. Туһалагша ашатанда Дотороо сухалдабашье бү муушала. Ууһанай һүүлээр уһан соо бааһа шээһэ орхидог Үхэр мэтэ болохо. Өөрөө үндэр болон дэбжэхын сагта Доодонуудаа хайша хэрэг бү орхи. Үбшэндэ эзэлэгдээ һааш, Доодонууд үбдэгшын богоол болодог гээшэ, дээдэшүүл бэшэ. Баян болбошье, үгытэй түрэлнүүдтээ Сэдьхэлээ хашарангүй инаглан яба. Хоро үйлэдэһэн хадаа мүнхэ бэшэ тула, Ямар нэгэн сагай ерэхэнь магад үгы. Илангаяа өөртэшни тусхайлан шүтэһэн Зарса ба богоолнуудые һайнаар тэдхэ. Убдэхэ ба үбдөөшьегүй бүхы сагта Богоол зарса мэтэ нүхэр байхагүй. Нүхэртөө бодото туһалха сэдьхэлтэй гээшэ һаа, Үбдэхэ сагтань туһала. Үхэһэн хойнонь һая ерээ һаа, Тэрэ хүн хирээ ба тас мэтэ болохо. Шэнэ танилсаһан хүнэй миһэлзэхэлээр Үнинэйнгөө нүхэрые бү орхи. Хүбүүн, эхэнэр бултыень орхёод, Дээдэ хэн нэгэн хүсэтэй хүрьгэн болохо аал? Бусадһаа соносоһон муу үгөөр Үһөө үгышүүлтэй бү үһөөрхэлдэ. Олон хүниие дамжаһан үгэнүүд Ута ба богони, һарюу мурюу болодог. Нэгэнэй нэгые муушалһан сагта Тэрээндэ этигэхые бү эртэдүүлэ. Наанахиин үгөөр ханан үгы, Саанахиин үгэ дуулалсагты. |
Открыто не разглашай всем, что это твой близкий.
Подобно гермафродитам, завистники постараются вас разлучить.
Не рассказывай всем, что это твой враг.
Затаившие мысль о мести,
повредят тебе, сговорившись с твоим врагом.
Пусть он будет даже твоим врагом, излишне не вреди ему.
Это — горючее
для еще большего разжигания огня мести.
Пусть он будет даже твоим родственником, при каждом посещении не почитай его.
Если однажды прервется угощение, он осерчает, подобно злому якше.
Пусть он будет даже твоим врагом, чрезмерно не гневайся на него.
Поскольку времена могут измениться, в будущем вы можете стать и близкими.
Пусть он будет даже твоим родственником,
Не передавай ему своих тайных мыслей.
Если он превратится в недруга, в своих руках он может зажать твою сердечную
артерию.
Даже злобному врагу не говори бесполезные и бессильные жестокие слова. Пусть в твоей груди горит огонь мести, но не нужно пускать его дым через рот.
И с врагом
говори приветливо вежливые слова.
Это не будет служить препятствием в любом
случае:
будешь ли с ним спорить или мириться.
Даже к врагам
обращайся привлекательно, с улыбающимся
видом.
Это также не будет препятствием ни в споре с ними, ни в примирении.
Хотя в сердце и держишь месть на человека, не смотри на него гневным взглядом.
Если будешь улыбаться с радостным видом, даже у врагов возникнет сомнение в твоей
враждебности.
Хотя при себе затаил злую мысль, пересилив себя, открыто говори мягкие слова. Это — поступок разумных мужей, наверняка думающих о будущем.
Учись держаться с улыбающимся, радостным видом, никогда не показывая открыто гневные
черты.
Если сумеешь обратиться с радостным лицом
даже к врагу,
ты — лучший из мужей.
Если от души не сумеешь выразить радостный
вид,
то подражай людям широкой души.
Если сумеешь подражать незаметно для других, это будет выглядеть твоим собственным
качеством.
Никогда не проявляй перед другими излишне гордый, высокомерный нрав.
Даже посторонний человек, не имея причины
для вражды,
может стать твоим недругом.
И свое трусливое сердце открыто не показывай другим.
Если узнают, что ты женщина с усами, все будут тебя обижать.
И незначительность своей силы открыто не показывай другим.
Иначе тебя также постараются обидеть, как чучело в человеческом облике.
Также, перебарщивая, не показывай другим свою необычную в нравах людей смиренность. Если проявишь необычную в нравах людей
покорность,
тебя будут понукать как животное.
Никогда не враждуй с плохими людьми с коварной душой.
Даже будучи богатырем,
отступают подальше от острия ядовитой
стрелы.
Будь осторожен с разрядом людей скверной
души,
как с гневным врагом.
Случается, что, даже не имея мести, люди со скверной душой вредят так, словно
затаили месть.
Не верь человеку скверной души только потому, что породнился с ним, хотя он и будет
прикидываться родным. Встречаются люди, которые, съев твою еду и развлекшись после нее играми, способны
обвинять тебя.
Считай, что у скверного человека с плохими
намерениями
душа сравнима с обоюдоострым ножом.
Иногда встречаются люди, которые, прикрываясь словами: «Э, не знаю, э, не знаю», готовят основание для обвинения.
Когда веселишься со многими людьми, следи за тем, чтобы необдуманно не проронить
опасных слов.
Затаившие в сердце злую мысль скуют оружие и из них.
Не произноси опасных слов даже близким, хотя ты и думаешь; что ваши мысли одинаковы. И они, чуть прогневавшись, скуют оружие из этих слов.
Когда веселишься с человеком скверной души, не пророни опасных слов.
Встречаются люди, которые с расчетом
обязательно найти в человеке вину, раздувают даже слова твоей шутки.
К людям с коварной мыслью следует
относиться
хотя и вежливо с виду, но твердо в сущности. Это правило весьма подходит не только к врагу, но и родным.
Всегда рассказывай другим о достоинствах своего гневного врага.
Это условие весьма удобно во всех случаях — в раздоре и в перемирии, при победе и при
поражении.
Спокойно, без предосторожности не сиди перед
своими противниками, которые враждуют с тобой от всей души.
Кроме захвата нажитого тобою имущества, еще существует великая опасность отнять у
тебя жизнь.
Не пренебрегай злым противником, хотя он будет даже слабым.
Если благоприятствуют обстоятельства, но и слабосильные могут воспользоваться
удобным моментом.
Хотя сопротивляющийся враг и будет невежой, не нужно пренебрегать как невежой.
Иногда грубые выходки богатого невежы бывают страшны, как гром.
Если почувствуешь, что другие хотят тебя
погубить,
за спасением обращайся к одному из
обладающих большой силой.
Даже многие
не одолеют одного посланца хагана.
Не вступай в борьбу с другими, не изучив их силы и умения.
Можешь допустить большую оплошность и стать подобным залетающей в огонь бабочке.
Не борись с противниками, обладающими большой силой.
Это не нужно и бесполезно, и ты сам окажешься потерпевшим поражение.
Никогда не борись с людьми со злой памятью и коварной душой.
Коварная мысль человека со злой памятью страшна, как лезвие ножа.
Также не враждуй
со множеством людей родной местности.
Хотя и будешь пребывать на своей родине, окажешься как бы без родных.
Не связывайся с посторонними людьми, не имея повода для вражды с ними.
Подобные люди действительно походят на обитающих в лесу свирепых хищников.
Также не борись
с исключительными по своей необыкновенной
слабости низшими. Хотя и победишь, но ты будешь, как
побежденный,
и тебя отнесут к числу низших.
Не враждуй с теми, кто тебе помогает.
Все станут избегать тебя независимо от того — победишь ты или будешь побежден.
Если, несмотря ни на что, решил состязаться с другими,
постарайся сам стать исполненным мощи
знаний.
Если ты будешь действительно полон всех
знаний,
ты сможешь их победить даже без борьбы.
Не спеши состязаться с другими, не достигнув сам полного могущества.
Разве обладающий разумом, имея один кулак,
без оружия,
вступит в битву?
Не борись с врагами,
если нет уверенности в победе.
Если тебе не под силу распороть живот
противнику,
то нечего рвать его одежду, — таков поступок
богатырей.
Ставь врага высоко, как головной убор, до тех пор, пока не наступит иное время.
Если наступили эти времена,
можно прибегнуть к подходящим средствам.
Никогда не говори недругу, что хочешь
бороться с ним,
даже если от всей души желаешь враждовать. Иначе возникнет большая опасность быть
поверженным скрытно, еще до вступления в борьбу.
Не оставляй свою смелость,
когда со всей силой и мощью борешься с
другими.
Если ты оробеешь, станешь безвольным, тебе будет далеко до обретения счастья
победы.
Когда борешься с другими,
будь предосторожен и усерден в своей
решимости.
Тогда, кто усерден и осторожен, трудно одолеть даже великим.
Хотя вступишь в настоящую борьбу, действуй с сознанием, каковы возможные
последствия.
Если, несмотря ни на что, будет трудно в конце, думай об отступлении — это правило
разумных.
Если предчувствуешь, что другие тебя одолеют, посоветуйся с людьми, способными их
победить.
От этого у тебя прибавится уверенность
и желание победить, это поддержит в тебе силу и смелость.
Если победил других,
чрезмерно не бей в барабан победы.
Говорят, однажды побежденный ворон выклевал глаза сове.
Не сиди со спокойной, беспечной душой, если ты победил, прибегая к жестоким
действиям.
Вполне вероятно, что мысль о мести будет у побежденного все расти.
Считай так, что смелость борющегося врага лучшего всего подавить ласковыми словами. Победить, не оставляя мести, — самая лучшая победа среди всех побед.
Не произноси острых слов не ко времени.
Это равносильно тому,
что твое оружие попадет в руки врага.
Подозрительным людям, улыбаясь, высказывай свою мысль
неопределенно.
Они не смогут узнать черты твоего нрава точно так же, как трудно разглядеть дно моря.
Если подозреваешь, что другие хотят тебе
повредить,
то сделай вид, будто обладаешь большой
силой.
Когда злая собака подбежит к тебе близко, то, если сам побежишь навстречу ей, бывает,
что удается отогнать.
Перед сильным врагом веди себя так, словно имеешь многих защитников и
поддерживающих тебя друзей. Люди воздерживаются бить и ругать даже сторожевую собаку у хозяев, исполненных
силы.
Перед менее сильными или равносильными
врагами веди себя так, будто ты имеешь большую силу.
Устрашить врага без борьбы — поступок человека искусных способностей.
Если враг самоуверен и считает себя мудрым, задай ему ряд вопросов в трудных областях
знаний.
Его душа будет охвачена страхом, будто пораженная смертельной стрелой в
сердце.
Сам первый не вреди другим,
хотя они и покажутся тебе враждебными.
Если первым начал вредить, станешь
виновным в том случае, когда начнется тяжба в законном месте.
Никогда не грози своему врагу, что погубишь, угробишь его.
Это все равно, что его предупредить, чтобы он был настороже, поскольку таковы
твои помыслы в настоящем.
Не изучив силы других,
не произноси хвастливых слов, что одержишь
победу.
Произносить хвастливые слова о
ненаступившем будущем — это привычка глупых.
Хотя ты полон сил и обладаешь мощью знаний, не хвались, что станешь победителем.
Если ты способен победить, усердствуй, как
кошка, без шума — такова привычка осторожных.
Никогда не роняй изо рта враждебных слов, особенно если ты не имеешь ни сил, ни
способностей.
Это будет подобно громким богатырским
словам безрукого, произнесенным им перед битвой.
Когда, несмотря ни на что,
не сможешь противодействовать, сиди смирно,
как шраман.
Старые собаки
не будут трогать молчаливо сидящих
съежившись.
Когда враг страдает от голода и болезней, не мсти ему.
Если мстишь больным,
ты — старая собака в человеческом облике.
В тот момент, когда вспыльчивый враг забылся и потерял предосторожность, не мсти ему.
Хотя даже и победишь спящего врага, ты будешь не богатырь, а вор.
Также не жди,
когда враг оступится или споткнется.
Ты будешь подобен разбойнику, который,
нацелившись,
поджидает жертву в узком обрывистом месте
дороги.
Хотя и обладаешь победоносной силой, оказывай, как близкий, помощь врагу.
Так, даже без усилия борьбы,
можно искоренить его враждебные мысли.
Если враждуешь со скверным человеком, оказывай, как близкий, ему помощь.
Чем выйти победителем в борьбе с ним, лучше
помогать ему, как сыну, — ты будешь спокоен в будущем.
Если ты победил гневного врага, оказывай ему только помощь.
Этим ты одержишь победу и над его мстительной душой.
Если враг умоляет тебя о перемирии, дай согласие.
Мириться, будучи способным победить, — поступок высших людей.
Хотя ты и помирился с врагом, будь осторожен с ним, поскольку враждовали от всей души. Разве ты узнаешь,
какая мысль держится на дне его души?
Будь осторожен с врагом,
хотя он, улыбаясь, и преподносит тебе подарки.
Чтобы поймать рыбу,
рыбак подбрасывает ей что-нибудь съедобное
на кончике крючка.
Людей, которые держат сторону врага, считай наравне с его сыновьями.
Они расскажут твоему врагу все, что услышат от тебя.
Как с любимым братом, дружи с теми людьми, которые поддерживают твою сторону.
Хотя, объединившись с тобою, они и не вступят
в борьбу,
но расскажут тебе обо всем услышанном и
задуманном.
Если враг помог, следует умерить свои
враждебные намерения, которых придерживались ранее.
Если и после помощи продолжает мстить, то такой — наверняка не человек.
Даже врагам всех мастей желай спасительного милосердия.
Поток милосердия не остановить огнем
враждебности —
таков непреложный закон сущности учения
Будды.
Считая, что это — твой враг, не думай о мести и днем и ночью.
Помни, что любые превращения — во врага
или в близкого — зависят от твоих способностей.
Также не преследуй мести в течение целой жизни человека.
Подобная мстительность —
поступок людей с насквозь почерневшей, как
уголь, душой.
Преследуя месть, не враждуй с тем, кто причинил тебе вред по незнанию или
отсутствию осторожности. Это — равносильно тому, что гневаться на
колючее дерево,
не имеющее ни разума, ни чувств.
Также преследуя месть, не враждуй с принесшими тебе
незначительный вред.
Близкие родные от души охватятся печалью, а враг же будет над тобой издеваться.
Не гневайся, думая, что в каждом услышанном
остром слове
скрыто издевательство над тобою.
Подобно сдиранию шкуры с живой косули, это невыносимо для обеих сторон.
Если по неосторожности вступил в борьбу с
другим, сразу же извинись. В последующем не будет болеть душа и будешь спокоен,
не встречая мстителей — ни открытых,
ни скрытых.
Если говоришь обвинение даже низшим, то поступай, воспитывая их душу к лучшему. Если, враждуя с собакой во дворе, будешь ею облаян, это некрасиво.
Также с достоинством принимай выраженные другим извинения перед собою.
Это будет подобно тому, как неспособный к победе одержит победу обходным путем.
Когда другие начинают тебя почитать, сильно не задирай носа.
Тебя осмеют даже те,
кто с почтением поклонялись тебе.
К врагу, близкому и срединному — ко всем относись,
как подобает спокойному и мягкому.
Разве кто-нибудь не осудит тебя, если станешь торчать, как скотские рога?
Не торопись довериться целиком человеку, с которым вновь подружился.
Доверять можно после долгого тщательного
изучения как внешних, так и внутренних его качеств.
Вообще близко не дружи с испорченными людьми.
Говорят, что лучше поругаться с хорошим
человеком,
чем стать близким другом испорченных людей.
Не заводи дружбу с человеком, таящим в душе зависть.
Может случиться, что он не выполнит твое
важное поручение
или же причинит тебе много коварных
неприятностей.
Никогда не роднись с человеком злого умысла и испорченной души.
Коварная змея, сколько бы ни кормили ее, не станет надежной.
Не будь близким с человеком темной души, хотя он и придет к тебе с улыбающимся лицом. В душе надо помнить, что у него улыбки Эрлика.
Не роднись с человеком дурных качеств, хотя он и обладает некоторыми достоинствами. Больше убытка, чем
Поиск по сайту©2015-2024 poisk-ru.ru
Все права принадлежать их авторам. Данный сайт не претендует на авторства, а предоставляет бесплатное использование. Дата создания страницы: 2019-08-08 Нарушение авторских прав и Нарушение персональных данных |
Поиск по сайту: Читайте также: Деталирование сборочного чертежа Когда производственнику особенно важно наличие гибких производственных мощностей? Собственные движения и пространственные скорости звезд |