-Тавык яки сарык дисәләр хурланыр идем, ә бүре ни әйтсәң дә сарык та кочык та түгел инде.
Ул ике яшеннән әнисез калган, ә әтисе Фәретдин абзый Сталин белән бер елгы карт (Әле ул моның белән горурлана да кебек иде), 1914 нче елда башланган Герман сугышы инвалиды. Гомумән, алар очны-очка көч-хәл белән ялгап, ачлы-туклы гына, бездәгедәй авырлык белән көн күрәләр иде. Хафизулла ноябрь аенда туганлыктан баштан мин аңардан бер сыйныф алда да укып йөрдем әле. Алар бик авыр көн күргәнлектән, Хафизулладан ашамлык көтәсе юк, аның каравы Фәретдин абзый бакчасында тәмәке үстергәнгә, ул нәрсә һәрвакыт бар иде.
II
Ул тәмәке белән Хафизулланың бервакыт уңайсыз хәлгә дә калганы булды. Бездән ике яшьләргә өлкән Сәмигулла Хафизулланы чынлап торып, борын тишекләреннән төтен чыгарып, авыздан төтен боҗралары очырып, тәмәке тартырга өйрәтәм дип, үзенә иярткән дә кеше күзеннән читкәрәк, кырдагы салам кибәннәренә таба чыгып киткәннәр. Хафизулла анда борын тишекләреннән тәмәке төтене чыгарып тартырга шуның кадәр “яхшы” өйрәнгән ки, хәтта исерүдән кибән төбендә йоклап ук калган. Без аны Хафизулланың абыйлары белән караңгыга тикле эзләсәк тә таба алмадык. Ул фәкать икенче көнне иртән генә кайтып керде.
Бөтен җиреннән аңкыган тәмәке исен сизеп алып, апасы әтисенә әйткән. Фәретдин абзый исә, тәмәкеләренең бик нык кимегәнен күреп, кулына дилбегә алган, ә Хафизулла арт санга эләгә инде хәзер, дип җәзаны курка-курка гына көтеп тора башлаган. Әтисе малайның якасыннан эләктереп: “Алып цыгып асып куям үзеңне, ник хәзерге яшеңнән тартырга уйлисың?!”-дип орышырга керешкән. Әмма үткен телле Хафизулла аптырап калмаган: “Әти, үзең бит авызыңнан төтен алкалары чыгара-чыгара мич каршында тартып утырып, бик кызыктырасың, мин дә синең кебек төтеннән алкалар ясап очырырга өйрәнергә теләдем”,-дип җавап биргән. Шунда Фәретдин абзый кулындагы дилбегәсен атып бәргән дә, өйгә үтеп, бар булган тәмәкеләрен алып чыгып: “Минем тартканны бүтән күрмәссең, син дә улым, тарта күрмә!”-дип җиргә салып таптаган.
Хафизулла шул хакта Ислам белән миңа сөйләде дә:
-Әйдәгез без дә башка бер вакытта да тәмәкене авызыбызга алмыйбыз дип ант итик, -дигән тәкъдим ясады.
Ә мин бу антка, кулларга нурларын сирпеп баткан кояш сүрәте төшереп, астына “Север” сүзен язарга дигән фикер өстәдем һәм без аны шулай эшләдек тә. Өч энәне тегәрҗеп белән бәйләп, карага мана-мана, кулларны канатып язып куйдык. Куллардагы бу язу өчен укытучылардан да каты эләкте билгеле, үзебезгә.
-Юньсезләр, хәзер сездән разведчиклар да чыкмаячак бит,-дип әрләгән иде ул чагында сыйныф җитәкчебез Сания апа.
Шул хәлләрдән соң без - малайлар арасында иң авыр яшәүчеләрдән булган өч дус мәктәптән киткәнче тартмадык. Ачлы-туклы яшәп, тәмәке тартмыйча да төрле уеннар оештырып, күңелсезләнә белмәдек без. Арага Кыңгыр Газиз малае Ирекне дә сыйдыру хыялга да килмәгән итле ашлар гына түгел, кәнфит-прәннекләрдән авыз итү мөмкинлеге дә бирде. Ул шулай ук мичне кабызып җибәрү өчен коры чыралар, утын белән дә безне тәэмин иткәләде. Иркә һәм елак балаларын әнә шулай арабызга кертүне аның әниләре дә ошатты бугай, миңа кырын карамый башладылар. Әмма Рәшит кенә җае туры килгән саен, аны кыерсыта торган булды. Тик шуңа да карамастан, үсә төшкәч, алар аерылмас дуслар булып киттеләр…
Безнең аулак өйдә дөньябызны онытып тилереп ятулар әллә ни озакка бар мады, әнине терелтә алмагач, хастаханәдән кире өйгә җибәрделәр. Аны без, туганнан-туган тиешле Салах абзый белән хастаханәгә сыер җигеп барып, алып кайттык. Чәчләренә кадәр кыркып алынганлыктан, ул танымаслык хәлгә килеп үзгәргән, коры сөяккә калып ябыккан иде. Түгәрәк, ачык йөз, кыйгач нечкә кашлардан да, озын толымнардан да берни калмаганга күрә, аңа карарга да куркыныч иде. Өйдә бер ай да яши алмады мескенкәй, апрельнең җилле-буранлы, эчпошыргыч ямьсез бер көнендә кадерле әниебез гүр иясе булды...
Хуҗалыгыбызда сыер һәм тавык-казлар булганлыктан, зүрәни кәҗәсен бәтиләре белән бергә безгә күчерде дә шулай итеп, аның карамагында җан асрый башладык. Зүрәни күчеп килүенең икенче көненнән үк мине мәктәпкә йөрергә үгетләргә тотынды. Турысын гына әйткәндә, укырга йөргән очракта Сәвияне һәркөнне күрә алачагым мине бик ымсындыра да иде. Шуңа күрә мин берсүзсез ризалашкан да булыр идем, тик уку елы бетеп килгәндә, бу теләкнең тормышка ашуы гына мөмкин булмаган хәл иде шул.
Ахыр чиге зүрәни үзе дә моны бик яхшы аңлап, мине әрепләвеннән туктады. Хәер, 1944 нче елның мартында, әти сугыштан гарипләнеп кайтып, зүрәни яңадан үз өенә күчеп киткәч, аның картларча гел бездән кимчелек табып, “мытырдап” йөрүләрен ничектер сагынып, юксынырга да тотындым әле. Моңа әтинең юктан да кызып китеп, еш кына холыксызлык күрсәтүе дә сәбәпче булгандыр инде...
Тора-бара мин шуңа игътибар иттем: әти салмыш килеш кайтып керсә, безгә карата миһербанлы мөгамәлә күрсәтә, кибеттән тәмле-томлы ашамлыклар алып кайтып сыйлый. “Улларым, бәпкәләрем”, – дип кенә тора. Аннары икебезне кочагына ала да, әнине сагынып, балавыз сыга башлый.
– И-и-и, балалар, мин дә әниегез янына каен төбенә китеп барсам, бернинди терәксез, бөтеннәй ятим каласыз бит, – ул калкып торган зәңгәр-су яшкелт күзләрен чекерәйтеп, чокырлы киң иягенә сул кулы белән таянып, аяк очларына текәлгән килеш, озак кына башынчайкап утыра. Мин аны җәлләп, яннан гына күзәтәм. Профильдә аның борынының бөкересе аеруча нык сизелә,-сезнең зүрәниегездән ни файда, тиздән ул үзе кеше кулына калырга мөмкин. Ю-у-ук, сезне аякка бастырмый торып, миңа каен төбенә барып ятарга ашыгырга һиц тә ярамый.
Аның әнә шундый йомшак күңелле чагын аена бер тапкыр – пособие алган көнендә генә күрергә туры килә безгә. Ә инде аек чагында исә, әтидән рәхим-шәфкать көтәсе юк. Син инде аның күзенә чагыла күрмә: балтасы югалганмы, пычкысымы, үзе “шунда гына куйган чүкечен” таба алмыймы – барысына да фәкать мин генә гаепле. Бәлки әнә шул чаклардан ук бик еш “югалып торган” андый әйберләрдән күңелем кайткангамы, мин башка ир-егетләр шикелле балта-пычкы тотып, ялт иттереп осталарча эшләргә сәләтле була алмадым.
Чираттагы “бәйрәм”ендә әти безнең белән аеруча ягымлы булды. Озак та үтми аның безгә карата шундый мөлаем мөнәсәбәт күрсәтүенең сәбәбе ачыкланды – ул өйләнергә җыена икән, ләбаса:
– Бәбекәцкәләрем, мин гарип кеше, йорт-зирне үземә генә өстерәп алып барулары ифрат та авыр. Шоңарга күрә сезгә яңа әни алып катьырга ниятләдем, – дип сөйләнде ул, безне кочагына алып, сәкегә утыргач, – аның яшь ярымлык игезәк бишек балалары бар. Алар сезгә энекәшләр булып үсәрләр, әниләре Мәклифәгә сез дә әни дип эндәшерсез.
“Күктән төшкән энеләрем” Салих белән Сәлим беренче күрүемә ук туктамыйча шыңшып торулары белән күңелемә ошамадылар. Хәер, “яңа әнием” Мәклифә апа да матур тормышка өметләнергә урын калдырмады. Ул миңа беренче көннән үк Хәфизә апаны хәтерләтте. Юк, болай ул Хәфизә абзапа шикелле чамасыз юан да, шыксыз кыяфәтле дә түгел. Нечкә иреннәре, бөдрә чәче, чамадан тыш зур коңгырт күзләре, килешле почык борыны – барысы бергә аны шактый ук матур күрсәтәләр иде. Мине исә әнә шул нечкә иреннәре бик шикләндерде, чөнки халыкта ирене нечкәләр усал була, дигән сүз йөри – юктан гына әйтелмәгәндер.
Шулай булып чыкты да. Үзенең безгә карата куйган чамадан тыш катгый таләпләре белән шунда ук күңелне кайтарды үги әниебез. Ул корган канун буенча мин әнә шул елак балаларны карарга һәм аның рөхсәтеннән башка бер кая да кузгалырга тиеш түгел икәнмен. Тагын шуңа игътибар иттем, әгәр дә ул яулыгын артка кайтарып бәйләсә, күзләренә күренәсе булма, бөтен зәхәрен өскә актарачак.
Яшь әни тарафыннан кертелгән тагын бер үзенчәлекле “тәртип” шуннан гыйбарәт булып: ул Рәшит белән миңа үзләре янында почмакта ашарга нигәдер рөхсәт итмәде, безгә аерым җиргә утырырга боерды. Озакламый әтиләрдән аерым өстәлдә туклануыбызның аяныч нәтиҗәсен дә татырга туры килде миңа. Бер вакыт яшь организм гадәттәгечә өстәмә ризык таләп иткәнлектән, ипи сорар өчен алар ашаган төшкә – почмакка кергән идем:
– Безнең нәрсә ашаганны тикшереп йөрүеңме? Мондагы өстәлдә дә сез ашый торган шул ук ризык, – дип акырып каршыламасынмы үги әниебез, аннары канәгатьсез төстә әтигә кырын гына карап куйды, –Си-ин, кара инде, тәртәдән цыккан бу тәрбиясез малаеңны, э-е-ә?!
– Үги әнинең әнә шул “э-е-ә?!”се этне өстерә торган сигнал шикелле, әти өчен әйтерсең бер ым булып хезмәт итте, ул чатанлап торып басты да усал сүгенеп, яңагыма чалтыратып җибәрде. Ә аның кулы бик ачы үзе, әмма мин авыртудан битәр гарьлектән, ипи җитмәгәнгә ашалып бетмичә кәндидә калган кысыр ашка кагыйлмыйча, мич аралыгына посып, йөрәк әрнүдән тавышсыз гына яшь түгә башладым. Әти титаклап минем янга килде дә ипи кисәге сузды:
– Мә аша, шыңшып торма мында! Ләкин мин урынымнан да кымшан мадым. Әлеге үҗәтлегем әтине чыгырыннан ук чыгарды:
– Нәрсә син миңа маңка башың белән карахтер күрсәтеп торган буласың, анаңнын ләхет тактасын...! – дип этажлап –катлап бик әшәке сүгенеп җибәрде.
– Әти, әнигә каберендә тынычлап ятарга бир инде, аны кузгатып шулай әшәке сүгенмиләр, – дип ялварып сораган идем, кая анда, утка керосин сипкәндәй кабынып китеп, изүләремнән үк буып алды:
– Үтерәм хәзер, хәсис. Мине өрәтеп тора, кара син аны! Шул чакны Рәшит йөгереп килеп:
– Абыйга тимә, цатан тәре. Үсеп кенә зитим, мин дә синең кирәгеңне бирермен әле! – дип елый-елый әтинең кулларын тешләргә, тырнарга тотынды.
– Рәшит, әти кешегә алай әйтергә ярамый! – дип кисәттем мин энекәшемне.
– Алайса сиңа тимәсен!
Әти, кыяфәте белән үзенең күчермәсе булган, яраткан малаен кулларына күтәреп алып, тизрәк аны тынычландырырга тырышты:
-Ярар, тимим улым, тимим, тимим…
III
Тән ярасы төзәлә, күңел ярасы төзәлми диләрме әле? Сәвия 8 нче сыйныфта укып йөргәндә, аны каяндыр Элмә авылына килеп урнашып, колхоз рәисе булып алган Фатих Шәйхетдинов малае, 10 сыйныфта укучы Әүхәтнең озатып йөрүе турында ишеткәч, кара кайгыга баттым: “Ничек ул әллә нинди чит-ят малайлардан үзен озата барырга юл куя? Хәер, озаттырыр да шул, әллә сигезенчедә укыган килеш минем шикелле бер ел утырып калып, 6 нчыда гына укучы, бер башка кыска малай белән булышып ятсынмы? Әлбәттә, теләсә кайсы кыз югарырак сыйныфта укучы, җиткән егетне өстен күрәчәк”. Соңырак Элмә рәисе Фатих Шәйхетдиновның, малае Әүхәт аркасында гына безнең якларга күчеп килергә мәҗбүр булуы ишетелде. Имеш, кайсыдыр районның башкарма комитетын җитәкләгәндә, малае юньсезлек кылып, атасының абруена зур тап төшергән. Миндә ихтыярсыз шул Әүхәтне якыннанрак күреп-белү теләге кабынды. Ниндиерәк бәндә икән ул минем көндәшем, кайсы ягы, нинди сыйфатлары белән Сәвия кадәр Сәвиянең игътибарын җәлеп иткән?
Сентябрьнең икенче атнасы башлангач, беренче уку көнендә үткәрелүче укучылар сызыгына җыелганда (иртәнге линейкада) күрдем мин аны. Араларында Сәвия дә булган 4-5 кыз арасында әтәчтәй кукыраеп торуын күреп, йөрәгемдә бик нык көнчелек уты кабызды ул. Мин малайларның матурмы-түгелме икәнлекләрен билгели алмыйм, ә буйга озын иде ул, кызларга шул гына кирәк тә инде. Әтисе колхоз рәисе булып эшләгәч, ул укучылар арасында иң әйбәт киенеп йөрүче дә. Шуның өстенә үзенең яхшы укуы, турникларда оста уйнавы, концертларда артистларча җырлавы, биюе белән дә укытучылар тарафыннан һәр линейкада даими макталып һәм үрнәккә куелып, Әүхәт ике-өч ай эчендә мәктәпнең күз өстендәге кашына әйләнде. Хәтта берчакны ике кызның чәчләреннән тартыша-тартыша: “Әүхәтем үземнеке, минем намусым чиста”,- дип сугышулары шаһиты булырга да туры килгән иде үземә.
Әүхәттән кимен куймаска тырышып, мин дә бик тырышып укырга керештем, аның чаңгыда оста җилдерүен ишетеп, әтидән чаңгы ясаттым да, бар булган буш вакытны чаңгыдан төшми шуыдым, йортка турник ясап шунда тартылдым. Болай начар чыкмый кебек иде, һәрхәлдә элек гел тәнкыйтьләп торган физкультура укытучысы да макташтыргалый башлады үземне. Җае чыккан саен Сәвия тирәсендә дә бөтерелгәләдем, тик ул гына мине күрми торган булды кебек. Хәер, күрде күрүен, алай гынамы, бер дә кирәкмәгән чакта игътибарын миңа юнәлтте…
Яңа ел алдыннан үткәрелүче кичәгә әзерлек барышында Сәвияне ничектер күз уңыннан югалтып, тынычлыгым качты. Җитмәсә теге Әүхәт дигәне дә бер кайда күренми. Мин югары сыйныфтагылар укыган төп бинаның бүлмә ишекләрен бер-бер артлы ачып, караштыргалап йөрим. Сәвиянең сыйныфы бүлмәсендә аякларына киеп йөри торган чусинкалары 1 да күренмиләр. Ул гадәттә мәктәпкә килгәч аларны салып куеп, кызыл туфлиләр киеп ала. Мин хәтта әнә шул чусинкаларга да, туфлиларга да Сәвиянеке булган өчен сөеп карыйм, кеше күренмәгәндә ул чусинкаларны кадерләп сыйпап алам. Гомумән, ул кия торган киемнәр, ул укыган сыйныф бүлмәсе, утырган партасы, аның кулы кагылган һәр нәрсә якын һәм кадерле миңа. Шуңа күрә ул утыра торган партаны яратып сыйпадым да үзен башка биналардан эзләргә керештем. Эзли торгач, ниһаять таптым мин боларны, китапханә янәшәсендәге дәресләре беткәннән соң укучылары кайтып киткән башлангыч сыйныфлар бүлмәсендә ни турындадыр бәхәсләшеп утыралар:
- Нәрсә, химия укытучысы Шәүкәт абый кызы Асиягә тешең үтмәдемени?-ди Сәвия өзгәләнеп.
- И-хи, Асия имеш, ул сиңа торырлыкмыни?!- Әүхәт кыланып кына кашларын сикертеп куя.
- Рәисәң бу сүзләреңне ишетсә, башкачарак сайрыйсың инде син. Минем башны гына әйләндереп өйрүең,- дип Әүхәт каршында өзгәләнепме-өзгәләнә Сәвия.
1 – Чусинка – галошлар киертелгән киез итек
- Башны катырдыгыз инде барыгыз да шул Рәйсә дия-дия, безнең аның белән Элмәдә укып йөргән чакта ук аралар өзелде, беләсең килсә,- дип куя Әүхәт эре генә кыяфәттә көлемсерәп.
-Рәйсәнең үзе каршында әйтә аласыңмы шул сүзләреңне?
-Кирәксә әйтермен дә.
Ишек ярыгыннан боларны күзәтүемне күрмиләр дип торам, көтмәгәндә Сәвия миңа борылып:
-Айрат, үскәнем! Бар әле Сафиуллина Рәйсә апаңны бирегә чакырып китер,- димәсенме?
Менә сиңа кирәк булса “үскәнем” дә, “Рәйсә апаң”. Үз гөмеремдә беренче тапкыр шул чакта Сәвиягә чын күңелемнән рәнҗедем. Көндәшем янында мине шуның кадәр кимсетеп, кечерәйтеп калдырсын инде!? Җир ярылса, гарьле геңнән җир ярыгына төшеп китәрсең! Сәвия үзе сорагач, миңа нишләргә кала, дөрестән дә башлангыч сыйныф баласыдай, яшем буенча җиденчедә укып йө- рергә тиеш булуыма карамастан, Рәйсә “апа”ны чакырырга йөгердем генә.
Шул көннән башлап минем өчен дөньяның бер кызыгы да калмады. Шул көннән Әүхәтне күрәлмәс булып, ул минем дошманыма әйләнде. Э-эх, әгәр дә абыем булса, тетмәсен теттерер идем, дип хыялланып куйдым мин. Хәер, Талип абыем булган да бит, тик мин туганчы, сабый чакта ук гүр иясенә әверелгән. Әле тагын Мәсәлим атлы бер энем һәм Карибә атлы сеңелем дә бар иделәр. Тик алар да 3 яшьләреннән уза алмыйча вафат булып куйдылар. Ә Рәшит энем бик үткен булса да әлегә яшерәк, безнең арада йөрерлек түгел.
Хәзер минем бөтен максат тизерәк җидене төгәлләп, кая булса да берәр техникумга укырга керүгә юнәлтелде. Тик моның өчен тагын күпме вакыт Сәвия белән Әүхәтнең бергә йөрүләрен күреп, сизеп торып, түзәргә кирәк булачак. Бу минем өчен ифрат та озын һәм авыр сынауга әйләнәчәк.Үземнең Сәвиягә тиң була алмавымнан мин тәмам гаҗиз идем. Ялан аяклы, ямаулы күлмәк-ыштан киеп йөргән, үзеннән ике кул ясуы тикле кыска буйлы малайга караганчы, һичшиксез затлы киемле, аягына ботинка киеп йөрүче, озын буйлы егетне үз итәчәк инде ул...
Минем түземсезлек белән көткән җиденчене төгәлләвем сугыш беткән елга туры килде. Шуңа күрә уку йортларына беренче чиратта фронтовикларны алачаклары билгеле булды. Мондый вазгыять күңелдә бераз шик тудырса да, мин авыл хуҗалыгы техникумына үземә нык ышанып бардым. Чөнки хәзер легем бик тә яхшы иде. Яңа елдан башлп, Сәвияне үзем өчен югалттым дип санагач, аны онытырга тырышып, бөтен уй-фикерләремне, хис-тойгыларымны фәкать укуга һәм спортка гына юнәлттем.
Дөрестән дә техникумга бик җиңел кердем һәм баштан-аяк укуга бирелдем. Сәвияне күреп йөрәгемне әрнетмәс өчен, хәтта ял көннәрендә бер кая чыкмаска һәм каникул вакытларында өйгә дә кайтып йөрмәскә булдым. Өстәвенә техникум урнашкан шәһәрдән безнең якларга кайтып килүләр дә үтә мәшәкатьле эш иде. Билгеле, баштагы мәлләрне өйдәгеләр, аеруча Рәшит белән әти, Ислам белән күрше малае Хафизулла бик сагындырдылар сагындыруын, әмма үземне эчтән мәҗбүр итеп булса да, барыбер түздем. Йорт һәм авыл хәлләре турында энекәшем хатка язып торды. Тик ул башлангыч мәктәптә генә укып йөргәнгә күрә икенче авылдагы, мине кызыксындырган вакыйгалар турында әллә ни язалмый иде шул.
Өйгә фәкать бер курс тәмамлангач кына кайта алдым. Күчтәнәчләр тулы букчаларны күтәреп, очраган бер транспорттан-транспортка күчә-күчә кайтулары шактый ук кыен булды. Арып-талып, бик ялчыгып кайтып егылдым туган нигезгә.
-Ницек үсеп катькан безнең Айратыбыз,- әти аркадан кагып, “үсеп катькан” дигән сүзе белән сөендереп, җылы каршы алды үземне. Һәрхәлдә метр да 64 сантиметр буй белән авылдан китеп, бер ел тулар-тулмас арада метр да 76 сантиметрга җитеп кайту зур үсеш булды, әлбәттә. Техникумда һәр буш вакытымны физкультура-спорт белән шөгыльләнүгә багышлау – секцияләргә йөрү миңа бик зур файдага киткән булып чыкты. Хәзер мин димәк, мактанчык Әүхәттән буйга калышмыйм дигән сүз. Белмим инде, Сәвиягә бу хәл ничек тәэссир итәр бит әле?
Үги әнинең дә элеккегедән бик нык үзгәреп, якты чырай күрсәтеп каршы алуы күңелгә сары май булып ятты, билгеле. Әллә мин кайткан җиргә бер атадан тагын Җәүдәт атлы энекәшебез дә туып куйганга, күңеле йомшара төшкәнме икән дип тә уйлап куярга мәҗбүр булдым. Һәрхәлдә Хафизә абзапага охшаш элеккеге үги әни түгел кебек иде инде ул. Бәлки күчтәнәчкә кәнфитләр, кипкән балыклар алып кайтуымны ошаткандыр.
Ул күчтәнәчләрне алырлык акча эшләр өчен миңа елга портына төшеп, шактый гына чиләнергә дә туры килә иде, билгеле. Арып-талып йөк бушатып кайтканда җеп өзәрлек тә хәл калмый, тизрәк урынга яту җаен карый идем. Хәер, шул ук елга порты минем студент елларымны чагыштырмача тук үткәрергә мөмкинлек биргән әйбәт, әҗерле урын да булды.
Аеруча Рәшит шатланадыр иде минем кайтуыма: чөнки мин алып кайткан клиндер, батондыр шикелле икмәк эшләнмәләре генә дә авыл өчен чит-ят ризык булганга күрә, шуларга исе китеп ябырыла торган булды ул. Сүз дә юк, хәзер сугыш елларындагы шикелле үк ачлыкка тилмерми иде инде безнең шактый ук ишле гаиләбез. Гарип булса да әти, азык-төлек белән безне яхшы ук тәэмин итте. Йорт тулы сарык, казлар тавыклар асырагач, зарланырга урын булмады. Шул ук вакытта ачка тилмереп, черек бәрәңге белән тукланучы иптәшләремне дә белә идем мин...
А Ч ЫХ А К ЫЙ К А Т Ь
А Ч ЫЛ Г А Ч
I
Техникумнан кайтуга ук өйдә озак юанмыйча, зүрәниләргә барам дигән сылтау табып, тизрәк чыгып китү ягын карадым. Тик капканы ябып чыккач, аяклар зүрәни яшәгән авыл ягына түгел, ә үзем дә аңламаган ниндидер бер көч тартуы тәэссирендә, Кизләү Тавы тарафына атлап киттеләр. Чөнки күңелем белән мин бер үк вакытта Сәвияне күрергә дә бик теләдем, үзем аңа күренергә дә курыктым. Шул ук вакытта Сәвияне күргән, яки аңа күренгән очракта ниндидер бер афәт булыр иде кебек тоелды...
Күңел дөрес сизенгән икән, минем өчен иң изге җир булып саналган, ач чакла рымда туендырган кадерле һәм изге Кизләү Тавымдагы хәтфәдәй куе үләнлектә идеалым – якты хыялым Сәвия Әүхәт белән ярым ятып кочаклашып, үбешеп утыралар иде. Әүхәт дигәне яшел гимнастеркадан, изүләре чишелгән. Сәвиянең дә чәче-башы тузган. Бу йөрәкне өшеткеч манзараны күргәч, минем өчен бөтен дөнья караңгыланып китте. Кинәт аякларның хәле бетеп, Кизләү Чишмәсе улагына тотынып тезләндем дә, янган йөрәкне басар өчен, күкрәкләрне чылатырга керештем, эчәсем килмәсә дә суны кушучлап эчтем дә эчтем. Элек тешләрне камаштырырлык суык булып тоелган суның бернинди салкынлыгы калмаган...