II
Ә менә бәрәңге бакчалары безнекеләрдән кечкенәрәк, күп дигәндә 15 сутый лап булыр, чөнки байтак кына өлешен матур гына күллек һәм аның тирәсендә үскән агачлар алып тора. Димәк кояш баеганчы казыганда алып бетерергә дә була. Иң мөһиме җире комлы, бездәге шикелле ябышкак кара туфраклы һәм рәтләп тирес күрмәгәнгә каты түгел. Шуңа күрә дә Хафизулла белән ничек булса да казып бетерергә дигән максат куеп эшләдек. Бәрәңгеләре эре булгач, алуы да күңелле бит аның, тик җыеп кына өлгертсеннәр. Сәвия белән дәү әнисен кызганып та куйдым, чөнки көне буена бөгелеп эшләү бигерәк авыр, җитмәсә һава да эссе. Шул арада дәү әнисе әле безгә ашарга әзерләп, бер туктамый чәйләп алырга кыстап тора.
Ләкин ничек кенә тырышсак та тагын сигез буразна алып бетерми калды. Анысын да казып бетереп булыр иде дә, тик хуҗалар эшне иртәрәк туктаттыр дылар – кичке алты да тулмый торып, табын артына утырттылар. Өстәл өсте Хафизулла белән безнең төшебезгә дә кермәгән нигъмәтләр белән тулы. Безнең өйләрдә аз гына он булса аңардан я чумар өзеп, я умач уып пешерелгән кысыр аштан гайре нәрсәгә өмет итәсе юк иде. Ул ашны бөтен тәмләтү әйбере - сепарат сөтеннән ясаган ачы катык булыр иде. Монда исә, тәлинкәгә салынган итле ашны тиз генә сыпырып куйганнан соң, гаҗәпләнүдән шар булып ачылган күзләребез белән тәки бер-беребезгә карашып, тагын нәрсәгә тотынырга икән дип аптырап торабыз. Чөнки без күнеккән ризык бер төрле генә, я әлеге дә баягы, әче катык салып ашый торган кысыр аш, я инде бәрәңгедән гыйбарәт. Фәкать кыш айларында терлек чалгач кына тәмле ашау рәхәте бераз тәтеп ала иде. Ул чакларда терлекнең сатудан калган эче-башы һәм муеныннан калган итләрен чуенга салып, мичтә пешергән борчаклы эштидән дә затлырак ризыкны Хафизулланың, да минем дә туйганчы ашаганыбыз юк иде. Ә монда пәрәмәч, чәкчәк, кош теле, гөбәдия – нәрсә генә юк. Сәвия безнең халәтне аңлап, башка төр сыйларны сай тәлинкәләргә салып каршыбызга куйды. Алга куелганны исә, валчыгын да калдырмый капкалап бетерергә куш кына, аңа инде без кечкенәдән үк күндерелгән.
Шундый мул иттереп сыйлау гына җитмәгән, үзебезгә берәр чиләк бәрәңге белән бик күп ризыкны төйнәп тә җибәрде әле Хәдия апа. Без бик канәгать бу лып кайтып киттек. Юлда кайтканда Хафизулла: “Ну-у малай, моңарга өйлән сәң, балда-майда гына йөзәчәксең инде”,- дип күңелемне тагын да үстереп куйды. Шунлыктан куллардагы төенчекләрнең авырлыгы да сизелми башлады.
Мин әнә шул балда-майда гына йөзәчәк, ягъни Сөеклемә өйләнәчәк көннәремне күз алдыма китереп, хыял диңгезен иңләдем: тагын 5 ай да 9 көннән соң 18 тулачак Аллаһы теләсә, аннары бернигә карамый өйләнергә дә була...
Беренче елларны укып йөргәндә мәгълүм сәбәпләр аркасында каникул вакытында да авылга кайтасы килмәгән булса, Сөеклем белән аралар якынайгач, чиратагы каникулларны түземсезләнеп көтә башладым. Кайткан саен әти Рәшит нең тәртибеннән зарланып, аны үгетләргә, тыңламый киреләнсә колагын борырга куша, укытучыларына каршы сөйләнә икән. Әлбәттә инде мин үземчә Рәшиткә акыл өйрәткән булам, әмма аңа кул күтәрергә беркайчан да күңел тартмаячак.
-Укытучыларга каршы сөйләмим мин абый, фәкать үзем килешмәгәннәр хакында бәхәсләшәм генә, аны кайбер укытучылар каршы сөйләү рәвешендә кабул итә,-дип аклана энекәшем. Һәм мин аның белән килешәм дә, чөнки үземнең дә кайчакларда укытучылар аңлатканнан башка фикердә торуымны сизеп, эчемнән генә бәхәсләшә идем. Ә Рәшит, әнә уйлаганын кычкырып әйтергә дә курыкмый икән, афәрин дими аңа тагын нәрсә әйтәсең? Мин исә, уйлаганымны кычкырып әйтергә фәкать техникумда укыганда гына бик шомарып киттем.
Әмма соңыннан ачыкланганча, Рәшит укытучыга “каршы сөйләнеп” кенә калмаган, тарихчы Карип абыйның кайчакларда каптырылмый йөрүче чалбар
ярыгыннан чыгып торган күлмәк чабуына булавка белән киптергеч беркетеп, зур гына җәнҗал да чыгарып куйган иде минем кышкы каникулга кайткан төшемә. Ярый әле үзен авыл советы рәисе Исмәгыйль абый яклап калган, югыйсә Карип абый белән мәктәп директоры Рәшитнең эшен милициягә тапшырырга ниятләгән булганнар. Шул хәлләрдән соң әти үзенең солдат каешы белән энекәшемнең аркасына сыдырып, тиресен кабарткан иде. Рәшит әлеге “сый”дан эх тә итмәсә дә, мин бик нык кызгандым аны ул чагында, каештан калган эзгә каз мае сөрткән булдым...
Ниһаять, 1948 нчы елның җәендә мин техникумны тәмамлау бәхетенә ирештем, 18 яшемне февральдә үк тутырдым. Әтигә Сәвия белән кушылачагыбыз турында аңлатып, аны кызның ата-анасыннан кулын сорарга җибәрергә ничегерәк иттереп сүз катырга дип борчылып йөрим. Әмма да ләкин 18 яшем тулуга ук Сөеклем белән кушылырга язмаган икән шул әле, өйләнүдән элек мине Германиягә армия сафларына чакырып куйдылар. Безнең авылдан өч егет минем белән бергә чакырулы. Тик шулай да Казанда безне кайсыбызны-кая аерырга да мөмкиннәр икән дип шикләндерәләр. Бу инде бар курыкканыбыз, чөнки үзебезнекеләрдән бер дә аерылышасы килми.
Ләкин шулай булып чыкты да, ярый инде, бер районнан дүртәү эләктек: ике татар, бер чуаш та, бер урыс малае. Өч елдан артык бер батальонда хезмәт итү дәверендә, без алар белән туганнардай якынга әйләндек. Ә бит район үзәгендә армиягә китәргә җыелгач, авыл белән авыл үзара бәйләнешеп тә алган идек. Чөнки урыс малайлары да, чувашлар да эчеп килгәч, бик әтәчләнгәннәр иде ул чагында. Соңыннан ул вакыйгаларны көлешә-көлешә сагынып сөйләргә калды...
Иртәгә армиягә китәсе дигән төнне Сөеклем белән таң атканчы бергә уздырдык. Ул миңа дәфтәрләр, карандашлар, фотосүрәтләре һәм үзе чиккән кул яулыгыннан торган төргәк биреп: “Кара аны, хат язмый ятсаң, кайткач җавап тотасыңны белеп тор!” - дип шаярткан булып, елмаерга тырышса да, күз яшьләрен тыя алмый елап, озатып калды.
Язмыйммы соң инде, һәр көнне язачакмын, Аллаһы боерса. Хат язарга дип Сәвия биргән дәфтәрләрне көн саен кулыма алуга ук, беренче чиратта мин аның эчендәге үзем өчен бик тә кадерле нәрсә – пар ромашкага озак кына карап торам. Озынрак саплысын үзе дип, ә кыскарагын миңа ишарәләгән иде бит ул. Мин исә, армия хезмәте чорында тагын да буйга үсә төшеп, метр да сиксән җиде сантиметрга җиттем. Взводта минем буйга җиткән башка солдат юк, җилкәләр дә киңәя төштеләр, билгеле. Кайткач Аллаһы теләсә, Сөеклемә шушы чәчәкләрне күрсәтеп: “Әнә кыскарагы мин”,- дип әйтергә булыр. Нәрсә дияр икән? Хәзер инде ул минем күкрәктән генә калгандыр, мөгаен...
Әлеге чәчәкләрдә минем авыр, әмма йөрәк-бәгырьләрне рәхәт сулкылдатып куя торган, сагынычлы балачак сәхифәләре дә язылган. Шушы пар ромашка күзгә чалынуга ук, Чирмешән аръягындагы икмәге урылган кырлар буйлап яланаяк, камыллардан аякларны тырната-тырната чабуларым, ихтыярсыз күңел түреннән йөгереп узалар...
Минем өчен шулай ук Сәвиямнән килгән хатлар да бик кадерле. Аларның барысын да аерым җыеп барам мин, гомумән авылдан, армиядә хезмәт итүче башка иптәшләрдән килгән бер генә хатны да укыганнан соң ертып ташламыйм – алар тәсбәкләп бәйләп куелып, тумбочкада сакланалар. Хатлар озагырак кил ми башлаганда Сөеклемнең рәсемен каршыма куеп сөйләшә-сөйләшә, шуларны аерым бер ләззәтле рәхәтлек табып, кабат-кабат укып чыга торган гадәтем бар.
Хафизулла кебек яшьтәшләрдән, өйдән килгән хатларны да Сәвиянекедәй, әмма аерым төргәккә төреп саклыйм. Ул иптәшләрнең барысы да Союзның төрле почмагында, Сахалиннан алып Карпат тауларына тикле кайсы-кайда хезмәт итәләр. Хезмәтләренең беренче ярты еллыгында, ягъни селәгәй дип аталган чорында барысы да зарланышсалар да, күнегә төшкәч, ашарга да алдан кала дип мактана башладылар, билгеле.
Хафизулланың бөтенләй хезмәте майлагандай киткән, чөнки язуы матур булганлыктан, үзен штабка ук алганнар. Нәрәтнең нәрсә икәнен дә белми башлаган, казармага төн кунарга гына кайтабыз, дип язган. Ә мин уставны һичкайчан бозмасам да үзсүзлелегем аркасында, штабка да эләкмәдем, техникум белемем була торып, сержант дәрәҗәсенә генә дә ирешә алмадым. Югыйсә сержантлар арасында җиде генә сыйныфлылары да хәттин ашкан иде бит. Яшьтәшләрем арасында да урта белемгә ия булучыларның миннән кала барысы да бүлек командиры дәрәҗәсен алганнар икән инде, хатларыннан шулай күренә.
Ул хатларның барысын да шулай кадерләп саклавыма сөенеп бетә алмыйм. Аларны кабаттан укып чыкканда хат авторларының үзләре белән күрешеп сөйләшкәндәй буласың. Ә бит хатларны казармада сакларга рөхсәт тә итмәгән булып кыланалар, нәрсәсе ярамыйдыр шуның кадәр. Тумбочкада кирәкмәгән нәрсәләр тотасың дип, берчакны старшина шушы хат төргәкләре өчен бәйләнеп, чираттан тыш нәрәтләр дә биреп маташты. Әмма бик үтенеп сорагач һәм үрнәк тәртипле дә булганыма күрә, ахырыдан хатлар саклаганым өчен бәйләнүеннән туктады үзе...
Ул хәтта минем үзсүзлелегемне, дөресрәге үз сүземне әйтә белүемне хөрмәт тә итә торган булды. Офицерлар исә, үзеңнең хаклылыгыңны исбатлауны бер дә яратып бетермиләр икән шул. Мин партия әгъзасы да булгач, аеруча комсомол җыелышларында офицерларның кайбер гамәлләрен тәнкыйтләвемне җеннәре сөйми торган булды. Ә партягә керергә замполит үзе ике елдан артык хезмәт иткән солдатларга тәкъдим итеп йөрде. Соңыннан бәлки үкенгәннәрдер дә партиягә алуларына. Әлеге “озын” телем аркасында дәрәҗәмне дә үстермәделәр шул инде. Хәер мин аңарга үкенмим дә, чөнки киләчәк тормышта үз позицияңдә тора белү бер кирәкмәсә, бер кирәгеп чыгар әле бәлки. Мескен булып, гел башны аска иеп йөрү, гомумән безнең нәселгә хас сыйфат түгел. Бу турыда әти дә җае чыккан саен әйткәли торган булды:
-Сез улларым Сафа бай нәселеннән, бу исемне лаеклы йөртегез, берүк...
III
Солдат хезмәтем өч ел тулып, дүртенчесенең яртысына якынлашканда һич көтмәгәндә безнең частька килгән яңа офицерлар арасында Әүхәт Фатыйхович Шәйхетдинов атлы өлкән лейтенант та булуы ачыкланмасынмы?! Турысын әйтим, мин аны күрергә дип һич тә ашкынып тормадым, киресенчә очрашмасак кына ярар иде дип бөтен күңелем белән теләдем. Әле ярый дембель солдаты булып cаналам (демобилизацияләнү көнен көтүче), югыйсә офицерларга, шул исәптән Шәйхетдиновларга, хуҗалык эшләрен башкарырга җибәрерләр иде дип үземне тынычландырып та куйдым. Гадәттә андый эшкә барырга яшьрәк солдатлар ашкынып кына торалар, чөнки анда ни әйтсәң дә муштрада атламыйсың, өстәвенә әйбәт кенә сыйлыйлар да. Һәр вакыт ач яшь солдатка өстәмә туклану турында хыялланырга гына туры килә. Армия хезмәтенә тәмам күнегеп өлгергәч кенә тамак кайгысы калмый бит ул. Шуңа да андый эшләргә гомумән, карт солдатларны җибәрү гадәте юк. Тик шулай да бервакыт старшина:
-Сафин, сиңа бик яхшы шабашка бар, старлей (өлкән лейтенант) Шәйхет диновларның хуҗалык эшләрендә булышырга кирәк, -дип өнемне алды. Мин исә тизрәк:
-Старшина, зинһар яшьрәкләрне җибәр инде,- дип күңелемә ятмаган эштән баш тарту ягын карадым.
- Эш шунда Айрат, старлей үзе Союзга (сүз СССР турында бара) сезгә алмашка солдатлар алып килергә китте, ә хатыны фәкать татар солдаты гына, әле анда да Сафин минем якташ, ул килсен, дигән таләп куя. Әйдә коткар инде, сине җибәрүдән башка чара юк.
Беренче елны нык кына каныккан булса да, соңыннан миңа карата мөгамә ләсен яхшы якка үзгәрткән хохол старшинага каршы килеп була ди мени, күңел дән сыкыранып кына, Шәйхетдиновлар яшәгән йортка киттем. Анда мине Суфия исемле искиткеч чибәр, яшь хатын бик тә ачык каршы алып, “Нәрсә эшлисе бар?”- дип торуыма карамастан, турыдан-туры фатирына чакырды:
-Мин инде беркем дә килми ахырысы дип уйлап, бөтенесен үзем эшләп бетереп куйган идем, әйдәгез чәй эчәргә керегез, якташ,-диде ул теләсә нинди ир-егетне әсир итәрлек гүзәллеге белән, кояштай балкып.
Аның йөрәкләрне яндырырлык искиткеч чибәр йөзендә бөтенсе гармониядә:
озын керфекле зур кара күзләр, шул күзләргә нур өстәгәндәй нечкә кара кашлар,
кечкенә борын, елмайганда чокырланып китүче алсу бит алмалары һәм кабарып торган, сусыл чиядәй кызыл иреннәр – әллә нинди матур артискаларың бер читтә торсын. Шуның өстенә йомшак һәм искиткеч ягымлы тавышы күңелне эретеп, иркәләп тора торган.
Әмма мине нинди генә гүзәлләрнең гүзәле булмасыннар, былбыл тавышлары белән сайрамасыннар – барыбер үзләренең чибәрлекләре, илаһи тавышлары белән әсир итә алмаячаклар, чөнки беркемгә алмаштыргысыз Сөеклем бар. Шуңа күрә Суфия ханымның тәкъдимен катгый кире кактым:
-Юк-юк Суфия ханым, рәхмәт чакыруыгыз өчен. Тик бернинди дә эш булма
ган килеш нәрсәгә кереп торыйм,-дип саран гына елмаеп, кире борылдым. Ә инде ул:
-Мичне кабыза алмыйча азаплана идем, бәлки ут үрләтеп җибәрергә булы шырсыз,-дигәч, миңа фатир эченә үтүдән башка чара калмады.
-Учак кабызырга миңа кушыгыз инде анысы,-дип көлеп куйдым мин дә,- сугыш елларында чи чыбык кына якканга күрә, учак кабыза алмыйча аз чилән мәдем, урам буйлап утлы күмер эзләп чапкан чаклар да еш буладыр иде. Сезгә андый михнәтләр күрергә туры да килмәгәндер бәлки?
-Айрат абый, карап-карап торам да синең мине танымавыңа шаккатып куям.
-Гафу үтенәм, танымыйм шул. Фәкать укытучы Шәүкәт абый кызы, авылның беренче чибәре миннән 2-3 яшьләргә олы Асия апага гына бик нык охшатам-охшатуын, тик Сезнең исемегез Суфия бит, шуңа аптырыйм,- дип кырын гына карап, сөйләнә-сөйләнә учак кабызырга керешәм.
-Ә ул зур апа, мин аның сеңелесе буламын. Беләсең килсә, синнән дүрт класска гына түбән укыдым. Аннары миңа “Сез” дип, “ханым” дип эндәшмәвеңне сорыйм.
-Алай яхшы түгел инде Суфия ханым, - мин кушылган эшне төгәлләп, кулларымны каккаладым да саубуллашырга ашыктым, чөнки әзер утын белән мичне дөрләтеп, өстенә көрән ташкүмер салу озак вакыт сорамады.
-Юк инде алай гына булмый, кулларыңны юып җибәр әнә, ванна бүлмәсенә кереп, югыйсә күмергә буялып беткәнсең.
Кулларның нәрсәгә булса да буялып йөргәнен яратмыйм, анысы хак. Берәр эш эшләгәннән соң кулларны юу мөмкинлеге булмаганда, гомумән шул халәтемне аңлап торудан, бөтен тәнем кычыта башлагандай тоела. Шуңа күрә хуҗабикәнең тәкъдименә рәхәтләнеп риза булдым.
Моңа кадәр дә беренче елларда хезмәт иткәндә офицерларның, старшинаның өйләрендә шактый еш булып хуҗалык, сантехника эшләре башкарганда ванна бүлмәләренә дә керергә туры килгәләде, билгеле. Әмма миңа өлкән лейтенант Шәйхетдинов фатирындагы ванна бүлмәсе чисталыгы, ничектер үзенчәлекле яктылыгы белән аерылып тора кебек тоелды. Татар хатыны кайда да татар хатыны булып кала шул инде, дип горурлык катыш канәгатьлек белән уйлап куйдым. Әлеге матур уйлардан йөземә елмаю җәелгән күрәсең:
-Нәрсә елмаясың шулай, ваннада берәр төрле җыйнаксызлык күрдеңме әллә?-
дип тагын да ягымлырак балкыды өстенә бик килешле ачык бизәкле халат киеп куйган Суфия. “Хәер, бу гүзәл хатынга иске бишмәт кигезсәң дә килешер иде”,-дигән уй йөгереп узды күңелдән.
-Киресенчә, татар хатыннарының чисталыгы, пөхтәлегенә сокланып канәгать булудан күңелем күтәрелде,- дип мин башны кагып, ишеккә юнәлдем. Әмма анда ишек эчке йозакка бикле булып чыкты.
-Ка-ая, ка-ая барасың рөхсәтсез? Чәй дә эчермичә чыгармыйм, син татарларның чиста, пөхтә генә түгел, кунакчыл халык та булуын оныттыңмы әллә?- дип елмайды Суфия кулындагы ачкычларны чыңлата-чыңлата югары күтәреп, -бик чыгасың килсә, сузылып алып кара минем кулымнан.
Минем югалып калуымны күрепме, ул тагын да чаярак көлә-көлә яныма килеп әйләнгәләде. Сузылып алам дигәндә ачкычларны еракка атып бәрде дә мине кочаклап алып, аңышырга өлгергәнче:
-Син минем беренче мәхәббәтем, яшьлегем хыялы,-дип сөйләнә-сөйләнә кайнарланып үбәргә кереште,- миңа игътибар итмәвең белән җен ачуларымны чыгара идең, таш йөрәк.
Шул арада ул минем бил каешын да ычкындырып әллә кая очырды һәм үзебезнең ятакта калуыбызны ничектер сизәргә дә өлгермәдем кебек... Биш минутлык хискә исереп айныганнан соң Сөеклемне күз алдыма китергәч, йөрәгем жу-у итеп куйды. Мин тизерәк торып киенергә исәпләгән идем дә, Суфия кулымнан эләктереп, тоткарлап калды:
-Бер дә үкенмә Айрат абый, Сәвияң өчен Әүхәттән үчен алдым дип исәплә, ул хәшәрәт күптән шуңа лаек иде. Үзен Алланың кашка тәкәсе дип уйлап, масаеп йөрмәсен әле, - Суфиянең ике кулын баш астына куйган килеш, битараф рәвештә түшәмгә карап, шулай сөйләнеп ятуы мине сискәндереп җибәрде. Каян белгән ул минем Сәвия өчен янып көйгәнемне?!
-Ә син минем Сәвия белән йөрүемне каян беләсең?- дип беркатлы рәвештә уемны телдән дә әйтергә мәҗбүр булдым.
-И-и Айрат абый, Айрат абый, сөйгән кешең турындагы барлык мәгълуматны белеп тормагач, нинди ярату булсын инде ул? Ышанасыңмы, син миңа өченче сыйныфта укып йөргән чагымнан ук ошап калдың. Бервакыт әни белән кибеттән чыгып килгәндә, син үтеп бара идең, кыш ае булуына карамастан көн җылы. Шаярып, аны-моны уйламыйча гына җепшек кар йомарладым да сиңа томырдым. Ә син: “Бу кемнең шундый бик чибәр кыз баласы мине кыерсыта?”-дип миңа карап елмайдың да җанымны эреттең. Әни сиңа: “Төкер-төкер Айрат, кызыма күз тидерәсең бит!”- диде. “Төфу-төфу, күз генә тия күрмәсен, Ходай кушып, Татарстанның гына түгел, дөньяның иң чибәр кызы булып үсеп җитсен, Зәлифә апа”,-дип әнинең дә күңелен күрдең. Шуннан соң гел сине күрәсем килеп торды. Ә инде бишенче сыйныфта укыган чагымда сиңа чынлап торып ук гашыйк булдым, беләсең килсә, син инде ул вакытта техникумда укып йөри идең, безнең ише “бала-чага”ны күрмәдең дә,- дип Суфиянең көрсенеп алуы йөрәгемне сулкылдатып куйды. Бу хатын әллә ничек кенә бәгыремә якын булып китте. Йомшак кына аның чәчләреннән сыйпап куйдым:
-Минем кызларга ошарлык җирем юк ла инде анысы. Ефрейтор дәрәҗәм дә булмаган мин кем дә, өлкән лейтенант Шәйхетдинов кем – җир белән күк арасы. Әүхәтне бик чибәр дип санап, кызлар аңа үзләре каныга иде бит, ә мин нәрсә?
-Берсе дә сиңа җитми, сөйләмә лә шул Әүхәт турында. Исемен дә ишетәсем килми,- Суфия елап ук җибәрде, -ул хәшәрәт мине унынчы классны бетермәгән килеш урлап кайтып, ихтыярымнан башка көчләде. Әтиләр шуның офицер киемнәренә исләре китеп, минем ризалыгымны да сорап тормыйча язылыш тырдылар.
-Ничек инде шундый бәндәләр Совет Армиясе офицеры исемен йөртәләр икән, һич башыма сыймый?
-Исең киткән икән юкка, мин белгән офицерларның барысы да мал туплый да, җае чыкса үз иптәшләренең кизүдә чакларын сагалап торып, хатыннары белән типтерәләр, Әүхәт шикелле азгыннар аз түгел Совет Армиясендә.
-Ышанасы килми, мин Совет офицерлары хакында китапларда ничек язылса, барысы да шулай дип уйлый торган идем. Дөрес анысы, армиядә хезмәт итү дәверендә кайбер офицерларның уставтан тайпылуларын да күргәләргә туры килде.
-Айрат абый, син гарәп хәефләре белән язганны укый аласыңмы?-дип Суфия кинәт кенә теманы үзгәртте.
-Гарәпчәне дә, латинчаны да, кирилицасын да бертигез кайнаштырам.
-Хәзер, -дип Суфия тиз генә халатына төренеп тора башлагач, мин дә киенеп алырга уйлаган идем дә тик ул туктатып өлгерде,- ятып тор, бер кызык нәрсә алып килеп күрсәтәм үзеңә. Очраклы гына кәгазьләр арасыннан килеп чыкты.
Суфия саргаеп беткән, ә тышына: “Яшьлек заяга узмады” дип язылган калын дәфтәр алып килеп бирде:
-Әйтәм дә аны Әүхәт бер вакыт:”Гарәпчә язганны укый аласыңмы?”,-дип сорап куйган иде. Мин белсәм дә укый алмыйм дидем. Танышып кара әле, берәр нәрсә аңларсыңмы?
Беренче карашка, баштагы өлеше көндәлеккә дә охшаган, аннары ниндидер исемнәр һәм саннардан, “+” “ – “, “!”, “?” кебек тамгалардан торучы язмаларга әверелеп китә шунда. Әмма җентекләберәк өйрәнергә керешсәң, анда Әүхәтнең үзе тарафыннан кылынган донжуанлык маҗаралары турындагы шактый ук тәфсилле хисапнамәгә юлыгуыңа төшенәсең...
“Һ Ә Р Я К Т А Н К И Л Г Ә Н”
I
“ 1939 елның 11 сентябре, көн кояшлы, җылы. Кичке сәгать алты тулып 14 минут. Бүген әдәбият укытучыбыз Самат абый көндәлек язып барырга киңәш итте. Көне буена нинди кызыклы-истәлекле хәлләр, вакыйгалар булуын дәфтәргә теркәп барырга кирәк булачак. Искитәрлек бер ни дә булмады, Әнәс белән мәктәптән кайтканда балыкка барырга сөйләшкән идек, ул кермәде. Дәресләрне әзерләп, бераз кызыклы китап укып яттым.