1939 елның 12 сентябре, Әнәс белән мәктәптән кайткач, Чуртан күленә балык тотарга киттек. Баштан суны нык кына болгаттык та карап торабыз, чуртан балалары башларын чыгарырга тиеш. Шул вакыт берәр сөям зурлыгындагы балыкны уч белән эләктереп алырга кирәк. Караңгы төшкәндә генә кайттык. Мин 8, Әнәс 11 балык эләктерде.
1939 елның 15 сентябре, Самат абый көндәлек язу белән хәлләрнең ничек торуы турында кызыксынды. Язганда, булып үткән вакыйгалар турында гына түгел, уй-хисләрең, нинди хыял- планнар белән яшәвең хакында да язарга киңәш итте. Бүген көне буена яңгыр сибәләп торганлыктан, дөрестән дә урамда берни эшләп булмый, хыялларга бирелсәң генә шул инде. Ә хыяллар матур минем: офицерлыкка укыячакмын, аннары күз күрер.
1939 елның 3нче октябре, ботаника укытучысы Хәмит абый гербарий ясап килергә кушты. Без Әнәс дус белән яфракларны урманга барып җыярга киңәштек. Анда күп төрле агачлар үскәнлектән, безнең гербарийлар бөтенсенекеннән әйбәтрәк булачак. Мин аны ясауны әнидән сораячакмын, чөнки ул да мәктәптә эшли, рус теле укыта. Урманнан кайткач, әни яфракларны буш дәфтәр битләренә җилем белән ябыштырып, караңгы төшә башлаганчы гербарий төзеде, ә мин карап утырдым. Шуңа күрә дәресләрне хәстәрләргә вакыт та калмады, анысын иртәрәк торып, мәктәпкә барыр алдыннан эшләргә ният иттем.
1939 елның 11 нче октябре, хәрби комиссариатта эшләүче әти Казанга командировкага баргач, аннан миңа ботинкалы тимераяк алып кайтты. Малайларның күзләре акаячак инде. Хәзер тизерәк күлләрнең туңуын гына көтәсе кала. Октябрь бәйрәменә көзге каникулга чыккач, сулар туңса гына ярар иде. Болай аякка киеп идәндә генә йөрмәкче булам, тик аякта чайкалмыйча торулары кыен икән, бәлки шуганда чайкалу бетәр әле.
1939 елның 18 нче октябре, бүген беренче кар яуды, димәк халык сынамышы буенча, тагын бер айдан җиргә кар төшеп, кыш башланачак. Аңа кадәр тимераякта йөреп калырга да вакыт булыр әле. Әти ялга миңа кул сәгате алып кайтты, мәктәптә малайлар көнләшәчәк инде. Көнләшсеннәр әйдә, аларның әтиләре минеке шикелле райвоенкоматта эшләмиләр бит.
1939 елның 6 нчы ноябре, безнең өйдә бүгеннән үк Октябрьнең 22 еллыгын бәйрәм итү башланды. Әтинең туганы Мөнир абый хатыны Әклимә һәм минем яшьләрдәге бишенче сыйныфта укучы кызы Мөнирә белән кунакка килделәр. Мөнирәнең күкрәкләре инде кечкенә туп шикелле кабарып торалар, ботлары да килешле генә. Мин “ялгыш” кына әнә шул күкрәкләренә аркам белән бәрелеп тә алдым әле, шундый рәхәт инде. И-их, куллар белән тотып та карасаң!
1939 елның 25 нче ноябре, салкын тидереп авырып ятуым аркасында озак кына көндәлек дәфтәрен ачмый тордым. Хәзер инде терелеп, бүген укырга да бардым. Җәл, авырып ятканга боз өстендә тимераякта шуып калып булмады.
Хәзер инде Чуртан күле өстен кар көртләре каплап өлгергән. Авырган чакта Әнәс кергәләп йөрде, аның белән шашка уйнап вакыт үткәрдек шунда.
.
1939 елның 3нче декабре, бүгеннән башлап көндәлекне фәкать атналык иттереп алып барачакмын. Чөнки бер-берсенә охшаш көннәрнең нәрсәсе турында гына язып бетерәсе?Ә атна эчендә нинди булса да берәр кызыклы вакыйга килеп чыгарга мөмкин. Өченче көн, мәсәлән, авыл китапханәсенә тимераякта барып, китап яздырып алып кайттым, югыйсә мәктәпнекендә укырлык китаплар да калмады. Җил арттан искәндә шомарып беткән ат юлыннан тимераякта очып кына барасың, шундый рәхәт.
1939 елның 10нчы декабре, урамда салмак кына кар ява, тынычлангач, чаңгыда шуарга чыгарга исәп. Минем чаңгылар фабричный, ә Әнәснең әтисе ясаган гына, шуңа күрә кеп-кечкенә көрткә керсә дә аныкылар кадалалар. Ул егылып кына тора инде, ә миңа кызык. Шундый ук әтисе ясаган чаңгыда таудан шуганда безнең сыйныфтагы Исхакның сул күзенә корыган үлән сабагы кадалып, хәзер әнә күзе эренләп тора, бөтенләй күрми торганга да әйләнергә мөмкин диләр икән.
1939 елның 29 нчы декабре, бүген кышкы каникулга чыктык. Чирек буенча минем барлык фәннәрдән дә бишле генә. Димәк әти яңа лисапид алып бирәчәк. 25нче декабрьдә Мөнир абыйлар тагын бездә кунакта булып киттеләр. Мөнирә белән икәү бер бүлмәдә калып, мин аны кочаклап караган идем дә, әнигә әйтәм дигәч, җибәрергә туры килде.
1940 елның 10 нчы январе. Бүген каникулдан соң беренче көн укырга бардык.
Бу көндәлек – атналык алып бару ялыктыра да башлады инде, бернинди кызыгы да юк. Анда бит инде кинолар карауны, фән түгәрәкләрендә катнашуны язып барып булмый. Атналыкны айлыкка күчерергә кирәк булырдыр, я инде берәр кызыклы вакыйга була калса теркәп калырга ярый.
1940 елның 10 феврале, җидесендә минем туган көн иде. Әти яхшы укыган өчен дип, туган көнне дә кушып, алдан вәгъдә иткән яңа лисапид алып кайтып бирде. Мин инде аңа атланып, өй эчендә генә йөреп тә карадым. Хәзер, язлар җитеп, җирләр кардан ачылганны көтәсе генә кала.
1940 елның 10нчы марты, 7нче мартта Халыкара хатын-кызлар көненә карата концерт булды. Анда мин дә үзем чыгарган шигырьны сөйләдем:
Әниләр көне санала -
Беренче, яз бәйрәме.
Чын күңелемнән тапшырам,
Аңа чәчәк бәйләме.
Чәчәкләрем тере түгел,
Кәгазьләрдән ясалган.
Әмма аларга йөрәгемнән,
Бар җылылык салынган.
Сигезенче март бәйрәме –
Хатын-кызлар көне ул.
Сагынып көтеп алабыз,
Шуңа күрә тулы ел.
Шигыремне укучылар гына түгел, укытучылар да бик ошаттылар. Шуңа күрә күңел күтәренкелеге көне буена барды. Һава җылы булгач, кар җепшек иде. Концерттан кайтканда кызларга кар бәрә-бәрә кайтык. Бөтен киемнәр чеп-чи булды, әмма барыбер көн кызык үтте.
1940 елның 10нчы апреле, язгы каникул да төгәлләнде. Тик җирләр кардан ачылып бетмәгән әле, лисапидта рәтләп торып йөрерлек түгел. Чыгып караган идем дә, көпчәкләре пычракта тая, егылуың ихтимал. Малайлар минем лисапидка кызыгалар, йөреп карарга сорыйлар. Юк инде,чабаталы аяклары белән лисапид чылбырына кысылдырып,ваттыра алмыйм. Үзем туйганчы йөрми торып, беркемгә дә биреш юк, сорамасыннар да!
1940 елның 10нчы мае. Урамда бик җылы, мәктәптән кайтуышлый Әнәс белән Чуртан Күлендә быел беренче тапкыр коенып та карадык. Суы салкынрак әле билгеле, ләкин бер чумып алгач, түзәргә була икән. Исхакның кыш көне чаңгыда таудан төшкәндә сул күзенә чүп кадалу аркасында, ул тәмам бер күзгә сукыраеп калды.
1940 елның 10нчы июне. Кичә болыннарда, урман аланнарында җиләкләр өлгереп килә, дип хәбәр итте Әнәс, берсекөнгә барып карарга тәкъдим ясап. Елан чагу куркынычы булганга мин урманга барырга ашкынып тормыйм, ашамаган җиләгем түгел әле. Ничек Исхаклар, Шәрифләр,Әнәсләр яланаяк килеш урманга чыгып китәргә курыкмыйлардыр. Тиздән әти Казанга алып барачак, вәт анда булырга ярый.
1940 елның 11нче июле. Кичә су кергәндә аякларны көзән җыерып, бата яздым. Әле ярый һәвәскәр балыкчы Габделхак абзый күреп калган, ул тартып чыгарды. Башка әллә нигә дә үземне күмәрлек суга кермәскә ант иттем. 25 нче июньдә әти-әни белән пароходта Казанга бару да күңелле булды. Анда кибетләрдә йөрдек, кичен спектакль карадык. Кунарга Мөнир абыйларга бардык. Кызлары Мөнирә миннән дә зуррак булып үсәргә өлгергән.
1940 елның 12нче августы, шушы көннәрдә әтине райисполком рәисе ясап куйдылар. Ул миңа яңа уку елыннан бишледән дә түбән укырга ярамаганны кисәтте. Ә минем ул әйтмәсә дә укулар бик әйбәт барырга тиеш, бишенчене гел бишкә генә тәмамладым. Алтынчы сыйныфта укыр өчен дә барлык әсбапларны сатып алдык инде.
II
1940 елның 6нче сентябре, бер атна укып та өлгердек. Кичә казык суырыш уйнаганда тешем кителде. Мәгънәсез уен шунда, нинди тилесе уйлап чыгаргандыр аны. Таганда атынып ятуга бер нәрсә җитми инде. Сукыр тәкә дә ярый, кызлар белән уйнаганда. Кайберләре кочакка керергә генә торалар инде. Аеруча арттагы урамның Гөлиясе бу яктан хирыс, тик ул миңа бик ошап бетми, ә менә Саниясе бара.
1940 елның 25нче октябре, көндәлеккә язарлык бер нәрсә юк, чөнки урамга чыгарлык түгел пычрак. Өйдә кызыклы китап укып ятам. Кайчагында Әнәс керсә аның белән шашка уйнап алабыз, мин аны гел җиңеп чыгам. Ул безнең сыйныфның иң начар укучысы. Аның каравы иң көчлесе дә, тик шулай да физкультура дәресләрендә турникта уйнау буенча ул миңа әллә нигә дә җитә алмый.
1940 елның 17нче ноябре, ниһаять кыш җитте дияргә була, җирләрне кар каплап алды. Шыксыз җиле сызгырып-улап тормаса, чаңгыда чыгарга да булыр иде. Тик әни салкын тидерүемнән куркып, чаңгылар киеп чыгарга рөхсәт итми тора шул. Әнә, мине чакырырга кергән Әнәс авызын ерып чыгып китте. Ул минем шикелле әниләреннән урамга чыгарга рөхсәт сорап тормый. Миңа кызыклы китап укудан тыш башка чара калмый да шул.
1940 елның 23 нче декабре, тагын бер атна чамасы узса Яңа елга керәбез. Мәктәптә бәйрәмгә әзерлек бара. Өлкән пионер әйдаманы мине башлангыч сыйныфлар өчен Кыш бабай булып киенергә өнди. Анда уйнарга байтак кына сүзләр ятлыйсы бар. Кар кызы булып, быел гына башлангыч сыйныфларны укытырга килгән Кадрия апа киенә. Кечкенә генә буйлы Кадрия апа бик мөлаем укытучы үзе, миңа бик тә ошый. Шуңа күрә генә Кыш бабай булып уйнарга ризалаштым да инде.
1941 елның 8 нче гыйнваре, кышкы каникул бетәргә ике көн вакыт калып бара. Яңа ел бәйрәмнәре бик тә күңелле үтте. Кадрия апа: “И-их тагын 3 яшьләргә генә өлкәнрәк булсаң!”-дип үземне үбеп алды. Ашкынып китеп кочакламакчы булган идем дә “Чү-ү, кая үреләсең хәзерге чагыңнан!”-дип кызган ташымны тиз бастырды. 31 декабрь кичен Мөнир абыйларга барып каршыладык. Өлкәннәр Германия белән сугыш булырга мөмкин дип, гел шул турыда сөйләштеләр, без Мөнирә белән икенче бүлмәдә альбомнар карап утырдык. Мөнир абыйның фотоаппараты булгач, бик күп төшергән. Мин дә фотоаппаратлы булырга кызыгып куйдым. Әтигә әйтсәм, туган көнемә бүләк итәргә дә мөмкин.
1941 елның 8 нче феврале, кичә 14 яшь тулган көнемә дөрестән дә әти ФЭД фотоаппараты бүләк итте. Шатлыгым зур булды, Мөнир абыйдан ничек эшләтергә, фото ясарга өйрәтүен сорарга исәпләп торам. Шунысы гына эчне пошыра: өйдә дә, мәктәптә дә, урамда да Германия белән сугыш булу мөмкинлеге хакында сүзләр йөри. Әти хәрби кеше булганлыктан, сугыш башланса аны фронтка чакырырлар дип куркып торабыз әни белән. Үзе яраланганнан соң да госпитальдә ятып терелеп чыккач, Фин сугышына китәргә дип атлыгып торган иде әле, әни теше-тырнагы белән каршы килде: “Ашказаның белән авырып йөргән килеш сугышка барырга атлыгып торма, юләр. Анда синең көеңне көйләп, тиешлесен генә ашатып торучың булмас минем шикелле”,-дип кырт кисте ул.
1941 елның 12 нче марты, бүген физкультура дәресендә турникта атынганда кулы ычкынып китүдән егылып төшеп Исхак аягын сындырды. Гел аңа тиеп кенә тора инде, кипкән үлән сабагы кадалып бер күзен сукырайту җитмәгән. Шул турыда әнигә сөйләгән идем, өне алынды: әтигә әйтеп, мине физкультура дәресләреннән азат иттермәкче була. Юк инде, минем иң яраткан дәресләрем ул, атыначакмын да, сикерәчәкмен дә. Физкультурадан калышсаң, ничек офицер булмак кирәк, шуны да уйлый белми әни.
1941 елның 2 нче апреле, язгы каникулны төгәлләп беренче көн укуга чыктык. Җирләр кардан ачылып килә торган кызык һәм матур вакыт. Болында инде туп уйнап та була. Күп бала-чага язларын ябагасы коела торган сыер йоныннан туп әвәләп, шуның белән уйнаган булалар, ә минем төрле зурлыктагы берничә резин тубым бар. Шунлыктан зуррак малайлар да минем белән уйнарга тырыша. Ә туп уены бик кызык ул. Бер як командада кимендә 3 кеше булырга тиеш, аларның берсе таяк белән сугып җибәрүче командага туп биреп тора, калганнары еракта тупны эләктерергә тиеш. Очып килгән җиреннән тотып ала алсаң, тупны сугып билгеле арага йөгерүчегә бәреп тидерүе җиңелрәк, чөнки аның йөгереп килгән вакытында каршы чыгып көтеп торасың. Туп уенында караңгы төшкәнче әвәрә килеп, киемнәрең пычранып бетеп, өеңә кайтып керәсең.
Кызлар исә убыр уйный. Монысы да үзенә күрә кызык. Вакса савытын туфрак салып авырайтып, я инде шешәне ватып, аның төбен бер аякта сикерә-сикерә шакмаклап сызылган сызыктан икенче шакмакка күчерә торалар. Убырың сызыкта тукталса, я сызыктан читкә чыкса уен иптәшеңә күчә.
Чуен кисәге белән бәреп, тимер акча әйләндереп уйнавы иң кызыгы инде. Монда уенчылар күп булган саен кызык, чөнки акча өеме зуррак була. Бакыр акчаларны берсе өстенә берсен куеп өясең дә, өч-дүрт метр ераклыктан аңа бәрәсең. Өемгә эләксә бик әйбәт, эләкмәсә кем акчалар куелган сызыкка якынрак җиткергән – шул чуен кисәге белән акча өеменә бәреп аларны әйләндерергә керешә.Әмма бәргеч акча өеме куелган сызыкны узып төшәргә тиеш. Әйләнеп капланган һәр акча кесәңә керә бара, әйләнмәсә бәргечне акча өеменә якынрак җиткергән икенче иптәшеңә тапшырасың.
1941 елның 4 нче мае, Әнәс белән мәктәптән кайткач фото ясарга сөйләштек. Бик нык үтенгәч, аңа да фото ясау серләрен күрсәтергә булдым инде. Ул фотога төшкән кешеләрдән акча җыячак. Әти болай эшләргә рөхсәт тә итми, әмма Әнәс фотолар өчен акча алырга тәкъдим ясагач, бу фикер миңа да ошады. Акчаны мин түгел, ул җыячак ич. Фото ясый торган караңгы бүлмәне Мөнир абый көйләп бирде. Кызыл ут астында шөгыльләнү серле дә, кызык та үзе.
1941 елның 10 нчы июне, атнаның өченче уку көне. Укулар тәмамланырга ике атна вакыт калып бара, аннан соң имтиханнар. Имтиханга минем бик исем китми, чөнки өлгерешем бик әйбәт. Бөтен мәктәбендә уку буенча миңа тиңләшерлекләр юк. Мәктәптә генә түгел өйдә дә миннән зур кеше чыгачагын юрыйлар һәм мин моңа ирешәчәкмен дә.
1941 елның 28 нче ноябре, сугыш башлангач, көндәлек дәфтәрен ачып карыйсы да килгәне юк иде. Әмма минем тормышымда бик әһәмиятле вакыйга булып узды, аны теркәп калмый ярамас. Әти белән әни дәү әниләргә күрше авылга киткәнлектән, безнең йортка күз-колак булып торырга әнинең туганнан туган апасы, миңа бик усал күренүче Нурания апа калдырылган иде. Ул минем берәр кирәкмәгән эш майтарып куюымнан шикләнеп ахырысы, бездә генә кунарга булды.”Дошман очкычлары тәрәзәдән якты күрергә мөмкин” дип ул утны кабызмады, миңа да рөхсәт итмәде. Караңгы төшүгә үк миңа йокларга ятарга боерды, озак та үтмәде үзе дә минем янга килеп ятты. Миңа аның эчке күлмәктән генә калган тәне кагылуы бик рәхәт тә, ихтыярсыз аның күкрәләрен капшыйсым килә башлады, әмма Нурания ападан куркам. Аның каравы ул мине кочагына алып, бөтенләй изрәтте, шул арада кулларым да әрсезләнә барып, үзем бөтен җиренә үтеп кердем. Аңардан бернинди каршылык булмау сәбәпле, ул миннән – 7 нче сыйныфта укучы 15 яшь тулып килә торган малайдан ир ясады. Шулай итеп тормышымдагы беренче хатын Нурания апа булды, ә аңа 45 яшь. +
1942 елның 8 нче гыйнвары. Нурания апа белән булган хәлдән соң бу эшебезне әти белән әни белер дип озак кына куркып та йөрдем.Беренче эш итеп хәзер көндәлекне кулыма алып язганнан соң беркем дә табып укый алмаслык җиргә яшерү мәсьәләсен хәл итәргә кирәк булды. Андый ышанычлы урын чорма башында, чөнки анда беркем беркайчан менеп йөрмәячәк, ә миңа кызык кына. Бу мәсьәләне хәл иткәч, әти белән әни өйдә булмаган вакытны туры китереп, Нурания апа белән тагын берничә тапкыр бергә булып алдык.
Ә Яңа ел җитәр алдыннан ире сугышта үлгән күрше Мөнәвәрә апа әнине сорап безгә кергән иде, әни өйдә булмады. Нурания апа белән булган хәлләрдән тәҗрибә алыпмы, мин Мөнәвәрә апа янында да кыюланып китеп, аны кочаклап алдым. Ул бик нык ачуланмаса да: “Нишлисең юләр малай, берәрсе килеп керер”,-дигән булып мине үзеннән этәрә төште. “Алай булса син эшләгән сарык фермасына үзем килим, кайчан үзең генә буласың?”-дип әрсезләндем. Ул дүртенче яртыларга дип вакыт билгеләде. Дөрестән дә әйтелгән вакытка ул анда мине көтеп тора иде, 27 яшендә. +
1942 елның 6 нчы мае, көндәлек дәфтәрен кулга алырга вакыт та юк, я Нурания апаларда булам, я Мөнәвәрә апада. Тик Мөнәвәрә апага сугыштан биртелеп кайткан Әхәт абый апрель азагында өйләнеп куйды бит әле, аның хатыны Сабира апа кардан арчылган кырдан башак җыеп ашаган икән дә шуннан агуланып үлгән булган. Мөнәвәрә ападан колак кагуыма озак вакыт кайгырырга туры килмәде, чөнки алмаш табылды.
Бер дә уйламаганда ире сугышта хәбәрсез югалган Гаисә апа белән үрәтник урманы аланында очрашырга туры килде. Ул чабаталык юкә кайрысы юнәтергә барган икән, ә мин кармак саплыгы кисеп кайтырга чыккан идем. Мине күреп баштан ул куркынып та калды, ләкин тиз тынычландырдым үзен, чөнки мин хәзер хатын-кызга ничек якын килергә шактый ук өйрәнеп җиттем, ул 25 яшендә.+
1942 елның 24 мае, Мөнәвәрә апаны очратып булмасмы дип сарык фермасына төштем, ә анда ире сугышта үлгән Фатима апа берүзе, сарыкларга азык биреп йөри. Хәзер инде мин хатын-кызлар белән икәүдән-икәү генә калганда ничек якынаерга беләм, берничә сүздән үк аның ир-ат иркәләвенә сусавын төшендем. Дөрес, кочакларга керешкәч ул карышкан булып маташты, әмма аның бу каршылыгы тыйнаклык, хатын-кызга хас кыюсызлык күрсәтү рәвешендә генә иде, күңеленнән ризалыгын шунда ук аңладым һәм ул бирелде. Минем әни кебек 42 яшендә икән, шунлыктан бераз уңайсыз да булды. +
1942 елның 24 октябре, бер көнне дәресләр тәмамлангач та үзебез укый торган бинада калдым, чөнки идән ярыгына акчам төшеп киткән иде. Шуны алырга азапланып ятканда авыл советы рәисе Гаршия апа кызы, кияүгә чыкмаган Сәлимә апа, бүлмәне җыештырырга керде, ул җыештыручы – мич ягучы булып эшли. 23 яшендә, килеш-килбәте әйбәт кенә. Мин моның кылларын чиертеп карарга булдым, оялып кына хихылдаган була, сизәм үзе бөтенләй риза инде, тик башка җыештыручылар комачауладылар. Шулай да алар бүлмәгә кергәнче без икенче вакытны икәү генә булырга сөйләшергә өлгердек.
III
1942 елның 1 ноябре, Сәлимә апа, мәктәптә+
1942 елның 10 ноябре, Сәлимә, мәктәптә ++
1942 елның 19 ноябре, Сәлимә, мәктәп ++!
1942 елның 25 ноябре, Фатима апа сарык фермасына чакырды, барып килдем. +
1942 елның 30 ноябре, Сәлимә, әнисе өйдә юк, рәхәт ++++
1942 елның 5 декабре, колхоз рәисе Мисбах абзый кызы Нурдидә апа 21дә, Сәлимәнең ахирәткәе, почтада эшли. Сизәм, Сәлимә мактанып сөйләгән, димәк. Ярар, зыян юк, өйләренә үзе чакырды бит. +
1942 елның 15 декабре, Нурдидә, почтада ++
1942 елның 22 декабре Нурдидә, почта +. Үзеннән башка беркем белән дә очрашмавымны шарт итеп куйды. Анысын карарбыз!
1943 елның 7 январе, Нурдидә, почта+. Нурдидә өйләнешергә кирәк, ди.
Мин аның сүзен уенга алып: “Ярар”,- дигән булам. Өстебезгә Сәлимә килеп ишек шакылдата башлады, тавыш чыкты. Бу кызлар белән араны өздем. Мөнәвәрә апа белән Фатима апа исән булсыннар, сарык фермасыннан да җайлырак урын юк, диярлек.
1943 елның 31 нче марты, каникул. Мәктәпнең тәрәзәсен алып, 9 нчы клас ста бергә укучы Сания белән эчкә үттек. Үзе күптән миңа каныгып йөри иде. Тик кочаклашу, үбешүдән кала бернәрсә эшләргә рөхсәт итми, нәрсәгә генә тәрәзә аша эчкә үткәндер? Кирәкләре бар андыйларның!
1943 елның 5 нче мае, Нурдидә өйдә кеше юк дип чакырды.+ Әнисе Мәймүнә апага эләктек. ”Минем аңардан 5 айлык корсагым бар, әни. Без өйләнешергә сөйләштек, шулай бит Әүхәт”,-дигән була Нурдидә күзен дә йоммыйча. Мин аны-моны уйлап тормыйча башымны кагам. Мөгаен алдан сөйләшкәннәрдер, шул арада Мисбах абзый да кайтып керде. “Син, безнең белән алдан киңәшмичә генә кызыбыз кияүгә чыгарга исәпләгән бит әле,-ди Мәймүнә апа иренә, берни дә булмагандай, тыныч кына,- кияү яшь булса да төпле нәселдән үзе, тик кодалар белән сөйләшмичә андый зур эшне башкарып булмастыр”,- дип тезде дә тезде ул картына. “Ярар, Син, минәйтәм аталары янына барырга кирәк булыр, син әзер була тор, бәлки кодалар үзләре бирегә килер, яшьләр өйдән чыкмасыннар ”,-дип хәл итеп чыгып китте Мисбах абзый.
Озакламый әти, ә ул сәләмә кеше түгел, фин сугышы инвалиды, отстав кадагы капитан, килеп: “Нурдидәгез үзе минем балигъ булмаган малайны бозган, аны җавапка тартырга кирәк”,- дип мине “коллыктан”коткарды. Ни генә әйтсәң дә әти райбашкарма комитетында эшли шул. Әмма Мисбах абзый да төшеп калганнардан түгел икән, фронттан бер аягын калдырып кайткан, берничә орденлы офицер кеше. Өскә шикаять язам дигәч, әтигә райкомда я малаеңны өйләндерәсең, я бу районнан күчеп китәсең, дигән шарт куйганнар.