-Нәрсәдер бар иде кебек шонда, бетмәгән булса - дип сөйләнә-сөйләнә Исхак әзи бер тартма конфет чыгарып сузды,- бәрәмгә хатынга алып катьырмын дип торадыр идем, синең хатыныңның бәхетенә язган икән.
Конфет тартмасын алып, мин Сөеклем катына очтым гына, ә күңелдә борчулы уйлар ташкыны, мең төрле сорау бөтерелә: ул ничек каршы алыр, тынычланганмы икән, мәгънәсез бәйләнүемне кичерерме?..
Кечкенә өебезгә якынлашкан саен йөрәккәем үзенең читлегеннән чыгардай булып бәргәләнә - тыпырчына. Нишләптер Сөеклем ут элмәгән, тәрәзәләр кап-караңгы. Өйгә йөгереп кергәч: “Сөеклем”, -дип аваз салдым, бернинди җавап ишетелмәде. Ашыга-кабалана унлы лампаны кабызып куйдым. Карыйм, мин ишекне каты ябып чыкканда Сөеклем почмак якта ничек бөрешеп калган булса, һаман да шул халәтендә утыра, тик ул тагын да кечерәя төшкән кебек күренә.
Мин аны бала тоткандай кулларыма күтәреп алып, ишекле-түрле йөри башладым:
-Сөеклем, зинһар өчен мин – хайванны кичерә күр. Колхоз рәисе синең хакта начар сүзләр әйткәч, чыгырымнан ук чыгып кителгән. Башка үз гөмеремдә дә сине болай рәнҗетмәм, кичерәсеңме бәгърем минем?
-Ә үзең, минем уйламыйчарак әйткән сүзләрем өчен ачуланмыйсыңмы соң? Башка чакларны мин дә телемне тыебырак торырмын.
-И-и, нәрсә сөйләгән була, син бик дөрес әйттең. Чыннан да дәрәҗәләре миннән зур кешеләр белән үземне тиешенчә тота белмим. Әнә, колхоз рәисенең ияк төбенә дә очып төшәргә туры килде бүген, нәрсә сөйләгәнен белмичә, кулларын уйната башлагач.
-Нәрсә, сугыштыгызмы әллә? –Сөеклем сагая калды, -зинһар кирәкмәс иде Алтыным, үзеңә берәр зыян эшләмәсә генә ярар иде инде.
-Сөеклем, гафу ит. Әмма синең хакта кем генә начар сүз әйткәндә дә җавапсыз калмаячакмын, белеп тор шуны.
-Ярар, ярар Алтыным, дәшмим. Нишләргә икәнен үзең беләсең, сак кына була күр диюем.
-Онытып та торам Сөеклем, сиңа конфет алып кайткан идем,-мин Сөеклемне сәкебезгә сак кына утыртып, Исхак әзидән алган тартманы суздым, -бүгеннән кала синең яныңа беркайчан буш кул белән кайтмам, Аллаһы теләсә.
Күчтәнәчемнән Сөеклемнең шуның кадәр күңеле булды ки, ул хәтта балалар шикелле сөенеп, кулларын чәбәкләп алды. Аннары тартмадан бер конфет алып тешләде дә, икенче яртысын миңа каптырды. Өстемнән бик авыр йөк төшкәндәй булды, җиңел сулап куйдым – кичерде димәк Сөеклем, мин хайванны. Әлеге фикеремне үзеннән дә җөпләттерәсем килеп:
-Син минем хайваннарча мөнәсәбәтем өчен ачуланмыйсыңмы инде Сөеклем,-дип зәңгәр күзләренә текәлдем.
-Алтыным, беләсең ич инде сиңа беркайчан да ачулана алмаганымны. Әгәр син булмасаң бу дөньяда яшәүдән миңа мәгънә дә юк. Син мине тормышка яңадан кайтаручы бердәнберем, -Сөеклем минем куе чәчләрем аша бармакларын йөртеп иркәләде. Аның бу гамәле миңа искиткеч рәхәт,- мин сине өзелеп яратам бит, Алтыным...
III
Без төн уртасына тикле утны сүндермичә, үзебезнең балачак елларны, үсмер һәм яшьлек чорыбызны хәтеребездә яңартып яттык. И-их, берәр балабыз да булса, дип хыялланып алдым мин. Шушы хыялымны аздан гына кычкырып әйтеп куймадым, югыйсә тагын Сөеклемнең күңелен җәрәхәтләр идем. Әллә каян гына күңел түреннән Суфиянең искиткеч чибәр, көләч йөзе калкып чыкты: “Ачулансаң ачулан Айрат абый, тик мин синнән барыбер бала табачакмын!”- дип калган иде ул минем артымнан. Ниләр генә булып бетте икән анда? Уйларымнан Сөеклемнең һич көтмәгәндә:
-Алтыным, син нинди Суфия турында сүз алып бардың әле?-дигән соравыннан йөрәккәем жу-у итеп куйды. Берара мин дәшми яттым, тик Сөеклем үземне яңадан чынбарлыкка кайтарды,- кем ул Суфия?
-Әй-й лә, Германиядә хезмәт иткәндә старшинабыз өлкән лейтенант Шәйхет динов Әүхәтләргә йорт эшләрен башкарырга җибәргән иде. Шуның хатыны химия укытучысы Шәүкәт абый кызы, Әүхәтләр белән укыган Асиянең сеңелесе була.
Cөеклем үзенең Суфия турында нигә сүз башлавына үкенде бугай, бөтенләй тынып калды. Ә минем уйлар ихтыярсыз яңадан Суфиягә күчтеләр. Иренә минем белән хыянәт итүен Әүхәте сизмәдеме икән? Әгәр дә сүзендә торып, бала да тапкан булса?! Ю-ук, андый хәлнең булуы мөмкин түгел, югыйсә ишетелер иде, авылга кайтып йөрим бит. Хәер, Суфия хакында берсеннән дә сорашканым да юк бит әле минем. Авылга кайткач аның турында кемнәрдән белешергә мөмкин? Иң уңайлы вариант Хәбир хатыны Сания. Аның әнисе Шәүкәт абый сеңелесе ич, димәк Суфия белән туганнан туган. Ул һичшиксез үзенең туганнан туган сеңелесенең хәлләрен белергә тиеш. Мин сигезенче март бәйрәменә авылга кайтырга планлаштырып, таң алдыннан гына йокыга талдым.
Әле ярый кыш айларында иртәнге нәрәт сәгать җидедә генә башлана, соң гына йокыга киткәнлектән җиде тулып килгәндә генә уянылды. Ичмаса битемдәге Сабирның йодрыгы тигән урын кызарыбырак та тора. Мин рәис белән авыр очрашуны күз алдына китереп, теләр-теләмәс кенә идарә йортына юнәлдем. Ни гаҗәп, Сабир өстемә әйләнеп карамаса да, аны-моны әйтмәде. Бүген гадәттәге “Сорняк”, “Навозник”, “Коновал” кушаматлары да яңгырамады.
Идарәдән чыккач, туры ындыр табагына, чәчүлек орлыкларның язгы чәчүгә ничек әзерләнүен тикшерергә китеп бардым. Дөрес, орлыкның күпчелек өлешен район үзәгендәге заготзернодан кайтарырга туры киләчәк. Үзебезнең складларда исә, дәүләт планын үтәгәннән соң яшереп дип әйтерлек калдырылган орлыклык кына. Монда склад мөдире Кәшаф абзый белән 5 хатын-кыз шөгыльләнә. Мөдир үз эшен әйбәт белгәнгә күңелем тыныч. Сабир эшемнән азат итүгә ирешкән очракта да ахырыдан: “Орлыкларны да чәчүгә яхшылап әзерләп кала алмады”, -дип әйтерлек ясамаска. Күңелдә әнә шундый шомлы бушлык хөкем сөрүгә карамастан, складтагылар белән исәнләшкән арада:
-Кәшаф абзый, син орлыкларны бутап тордыңмы соң?- дип Кәшаф абзыйның кушаматы “Бутамый” булуына ишарә итеп, шаяртырга да тырыштым әле.
-Кәшаф абзый бутамый да бутамый инде ул,- дип көлештеләр хатыннар.
-Бутармын мына мин сезгә хазер, алдыгызга карап эшләвегезне белмәсәгез!
Ул “Бутамый” кушаматын Кәшаф әзигә хуҗалыкка килгән һәр яңа кешедән әйттерергә тырышалар иде. Аеруча урак чорында райкомнан килгән вәкилне беренче эш итеп, Кәшаф әзигә өсләтү гадәткә кергән.
Райком вәкиле колхозга килеп, урак торышы белән танышып та өлгерми, комбайнчылармы, тракторчылармы: “Иптәш уполнамуч, мени без алны-ялны белми тырышып урак урабыз, ә завтук Кәшаф ындыр табагына катярган ашлыкны бутап тормыйца, яндыруга юл куя. Берәр цара күрегез, болай булмый бит инде, бутасын эше шул булгац». Һәм вәкил Кәшаф абзыйны акылга утырту өчен, ашыга-кабалана ындыр табагына чаба: “Ник кырдан кайтарылган әпәйне бутап тормыйца, яндыруга юл куясың, панимаеш? Төрмәгә утыргың келиме әллә?!”
Мескен Кәшаф абзый андый очракларда һәммәсенә үзенең кушаматы “Бутамый” икәнлеген аңлатырга тырышырга мәҗбүр була торган иде. Әлбәттә инде, мин дә, яңа килгән колхоз рәисе дә ул кармакка капмый кала алмадык. Бу юлы да без әнә шулай юктан да кызык табарга тырышып, көлешеп тордык.
8 нче март бәйрәменә кадәр ара шулай тыныч кына узып китте. Бәйрәмгә Сөеклемне әниләренә илттем дә, әбине хатын-кызлар көне белән котлаганнан соң әтиләргә барам дип, туган авылыма юл тоттым. Гадәттәгечә урман аша үтүче туры юлдан элдерергә булдым. Ат әйбәт булса да урманга кергәч, атлатып кына баруга күчтем. Яратам шулай урмандагы сихри тынлыкта артлы чанада толыпка төренеп, уйланып барырга. Ә күңелгә нинди генә уйлар килми андый чакларда. Алар арасында ләззәтле рәхәтләре дә, куркыныч шомлылары да бар. Тын, ышык һәм кара урман куркыныч шомлы уйларны тагын да куерта төшә сыман. Миңа аеруча Әүхәтнең дәфтәрендә язылган соңгы җөмләләр тынгылык бирми. Димәк аңа мине дә, Суфияне дә юк итү чүп тә тормый икән бит.
Минем бу хакта тизерәк тиешле органнарга хәбәр итеп куясы килә башлады. Ә ничек һәм кем аша моны эшләргә була икән соң? Тик мин бу хакта ничек иттереп, каян белеп хәбәр итә алам? Суфия берәр җиргә мөрәҗәгать итсә бер хәл, ул аның белән тора... Урманны чыгып тәмам туган авылыбызга кергәнче шундый ямьсез уйлар баштан чыкмый йөдәтте.
Әтиләргә кереп, күчтәнәчләремне калдыргач, бераз эшем бар дигән сылтау табып, Хәбирләргә киттем. Хәбирнең салырга яратканлыгын белгәнгә, юл уңаенда бер ярты аракы да алдым, Саниясе иремне эчерәсең дип үпкәләмәсен өчен аңа да күчтәнәчкә бер кило конфет ала бардым. Шушы кечкенә генә күчтәнәчемнән дә Саниясенең күңеле булды инде, рәхмәтләр укып бетерә алмады.
Үзем белән аракы ала баруым да Хәбирнең хатыны өчен җайлы гына булды әле, югыйсә килеп керүем белән сыйныфташым: “Сания, табып кайт әле безгә берәр нәрсә”, - дип җәмәгатен хәмер эзләргә җибәрергә исәпләгән иде.
-Яшти, менә шушы нәрсәне эзләргә җибәрергә идеме әллә планың? -дип күкрәк кесәсеннән яртыны чыгарып өстәлгә утыртуым булды, Хәбирнең йөзе яктырып китте. Аның белән балачакларны, яшьлек чорларын искә алып утырганда, мин хәйлә белән аңардан бар булган фоторәсемнәрен күрсәтүен сорадым, ә ул хатынына гына китерергә кушты.
Фотолар арасында Суфия рәсемен күргәч, мин ташып чыккан хисләремне сиздермәскә тырышып, Саниядән туганнан туган сеңелесе хакында сораш кандай булдым.
-Мына сиңа мә,- дип куйды чәрелдәвек тавышлы Сания миңа бармагы белән янагандай итеп,- Суфия дә һәр хатында синең турыда сорашып яза, әллә арагызда бер-бер хәл бар инде?
-Булса, анда синең ни эшең бар? -Хәбир хатынына кырын карап алды, -кысылма!
-Юк-юк яшти, син Саниягә ачуланма, иртәгә алар бәйрәме икәнен дә онытма. Хатын-кыз кызыксынучан була инде ул. Суфияне Германиядә хезмәт иткәндә күргән идем. Ә шундый ерак чит җирләрдә күрешкәндә, авылдашың туганың кебек якын була икән ул. Аңа хат язганда миннән дә сәлам диярсең.
-Язармын-язармын, тик миннән аңа хатлар барып зиткәнце үзе дә катьып өлгерергә мөмкин ул. Май бәйрәменә баласын алып, бөтенләйгә катьырга торадыр иде. Алла кушып, исән-сау гына катьып зитсен инде, илаһи.
-Мин хезмәт иткәндә баласы юк кебек иде әле.
- Хазер инде Айратыбызга да өц тулып узды. Тик мына Әүхәте генә катюларына бик нык каршы килеп маташа икән,.. - Сания тагын нәрсәдер сөйләнде кебек, әмма бу вакытта минем уйларым инде бик еракларда дәрья гизә иде шул. Уйларымнан айныгач, мин Хәбирләр белән саубуллашырга ашыктым, күңел урамга тартылып, хисләрем белән берүземә генә калырга боерды.
Әллә чыннан да Суфия: “Барыбер синнән бала табачакмын!” –дип, үз сүзендә торган инде? Әгәр дә Айрат дигәннәре минем малай булса? Ул чагында Суфия белән минем арадагы сер бөтен авылга билгеле булачак. Сөеклем каршында ничек акланырмын икән инде? Бәлки гаебемне танып, барысын да түкми-чәчми сөйләп бирергәдер? Ичмаса киңәш сорап мөрәҗәгать итерлек кешем дә юк шул.
Майга кадәрге ике айдан ким вакыт бик тиз үтеп китә бит ул.
Әмма минем бик катлаулы мәсьәлә каршында калуым озакка сузылмады. Бу хакта Сөеклем белән алда торучы мин көткән авыр аңлашу ничектер үзеннән –үзе хәл ителеп куйды. Күрәсең, аптыраулы эчке халәтем тышка, йөземә үк бәреп чыккан, үзебезнең өебезгә кайткач Сөеклем: “Авырап киттеңме әллә Алтыным? Нәрсә бирим, әллә мәтрүшкә белән чәй кайнатыйммы?” –дип борчылып, янымда бөтерелә башлады.
-Авырмыйм, бер нәрсә дә кирәкми,- мин авыр сулап, башымны аска идем,- синең каршыңда минем бик зур гөнаһым бар бит Сөеклем, шуны танырга кайчаннан бирле үземдә кыюлык таба алмыйча, ут йотып йөрим.
-Сөйлә соң, без бит бер-беребездән бер нәрсәне дә яшермәскә сүз куешкан идек. Арабыздагы мөнәсәбәт барыбер кайчан булса да ачыкланырга тиеш,- Сөеклем миңа артка чигенергә юл калдырмыйча, катгый торды.
-Армиядә чагымда Әүхәт хатыны Суфия белән минутлык хискә исерүдән, үзем дә аңламаган халәт кичереп, сиңа хыянәт иттем,- Сөеклем каршында искиткеч зур гөнаһымны танып әйтелгән соңгы сүзләрем, бөтенләй пышылдап кына чыктылар, - үземчә Әүхәттән синең өчен үч алдым, имеш.
Белмим, бу мизгелләрдә Сөеклемнең күңелендә нинди генә давыл тузын магандыр, әмма ул бер сүз дә катмады, башын иеп, аяк очларына текәлеп утырды. Аның бу паузасы минем өчен мәңгелек булып сузылды. Ниһаять ул, гүя гаепледәй уңайсызланып, саран гына елмайгандай итте һәм ярым пышылдап сорап куйды:
-Суфия үзенең Асия апасыдай бик чибәрме ул?
Мин раслап баш кактым.
-Аңлашылды, -Сөеклем авыр гына сулап көрсенде дә, эшне хәл итеп хөкем чыгаргандай, бу хәлләргә үзенең мөнәсәбәтен белдерде, -чыннан да хәтәр үч алгансың. Алай-болай ире сизенеп, үзеңә зыян итә күрмәсен тагын, ул бик эчкерле бәндә.
Мин бер сүз дә дәшмәдем, шулай озак кына үз уйларыбызга бирелеп, өй эчен караңгылык басканчы сөйләшми утырдык. Сөеклемнең дә Әүхәтне эчкерле дип бәяләве мине тагын борчулы уйларга этәрде. Дөрестән дә хәтәр үч алырга мөмкин ул бәндә бездән. Тынлыкны беренче булып Сөеклем бозды:
-Ут элимме, әллә урын җәеп йокларга гына ятабызмы?
- Үзеңә кара, миңа барыбер. Башка көннәрне без радиодан татарча концертны тыңлаганнан соң, төн уртасына кадәр диярлек, кызыклы китап укый торган идек. Моннан тыш мин әле батареялы радиоалгычтан да төрле станцияләр тотып азаплана торган булдым. Ә бүген бер нәрсәгә дә күңел тартмады. Урынга яткач та безнең сүзләр ялганмады, икебез дә үз уйларыбызга бирелгән идек...
Мин бер мизгелгә генә Суфиянең, кечкенә малаен ияртеп кайтуын һәм аларның авыл урамыннан үтүләрен күз алдыма китереп карадым. Әгәр кечкенә адашым миңа охшап, аны Сөеклем күрә калса?! Шул мизгелдә минем үземнең дә ул баланы бик нык күрәсем килә башлады. Бәгырьдән нәрсәдер өзелеп төшкәндәй булып, күңелне сызлану биләп алды. Минем Суфиядән улым булу ихтималын да Сөеклемә искәртергәме икәнни соң, әмма үзе һаман да бала таба алмагач, бу хәл аңа бик нык орын ясарга мөмкин бит. Шуңа күрә Ходай ни язса шул булыр дип, мин хәләлем алдында кечкенә малайның атасы кемлеге хакында фараз кылырга алынмадым...
П А Р К А Н А Т К А Е Р ЫЛ Г А Ч
I
Әгәр дә бала миннән булган очракта аны минем исем белән атауның хаҗәте дә юк кебек. Бездә бит урыслардагы шикелле Сан-Саныч дип эндәшүләр, гомумән кулланылмый. Фәкать миңа булган мәхәббәте хакына гына малаен Айрат дип атаган булырга тиеш ул. Сәер, бик сәер хәл билгеле. Ярар, күрешкәч барысы да ачыкланыр, озак көтәсе калмаган инде болай булгач...
Суфиянең Май бәйрәменә кайтуын бер үк вакытта бик теләп тә, шом белән дә көтә башладым. Ә көткән нәрсә барыбер килеп җитә ди бит ул, ниһаять май башларында, яңгыр сибәләп ятканлыктан чәчү тукталып торган арада, әтиләргә чираттагы баруымда, Суфияләрнең кайту хәбәрен дә ишеттем. Үзем сорамасам да, бу хакта үги әни Мәклифә апа җиткерде. Кибеткә баргач күргән икән, Германиядә хезмәт иткәндә күрешкән идек дип, миңа сәлам әйтергә кушкан.
Моны ишеткәч мин, әтиләрдә чәй эчәргә дә утырып тормыйча, битемнең кызышуын сизүдән, тизерәк чыгып китү өчен, йомышым бар иде дигән сылтау белән, Хәбирларгә бару ягын карадым. Ә яшьтиләремә килеп кергәч исә, Сания сөйләшеп тә тормыйча: “Хәзер Суфияне яшеп киләм”, -дип ашыгып чыгып китте. Мин яңадан үземнең бөтен тәнемнең янгандай кызышуын тоя башладым.
Суфияләрне ут йотып көткәнгә күрә, Хәбир белән рәтле-юнле сүз дә ялганмады, чөнки бөтен уй-фикерем тиздән булачак күрешүгә юнәлтелгән иде. Һәм менә ниһаять Саниянең чәрелдәвек тавышы ишетелде:
-Әйдәгез, әйдә-әйдә, бер нинди уңайсызлыгы юк. Үзең: “Айрат абыйны ницек булса да күрәсе иде”,- дип ашкынып тордың бит. Мени, күрәсең инде хазер Айрат абиңны.
- Алай кычкырып әйтмә инде, ишеттерәсең бит, -монысы Суфиянең бик тә йомшак һәм ягымлы тавышы.
-Ишетмәгәйләре, гайбәт сүләшмибез әле.
Менә шыгырдап ишек ачылды һәм Суфия кечкенә малайны бусагадан күтәреп өй идәненә бастырды. Мин урынымнан атылып торып, кечкенә малайны күтәреп алдым:
-Кемнең шундый зур малае бу, күз тимәсен.
-Синең кечкенә Айратың, -диде Суфия пышылдап кына һәм тартынып та тормыйча мине кочаклап алды, -кемнеке булсын тагын, фәкать синең белән икебезнеке генә.
Мин каршы сүз әйтмәстән, Айратның битләреннән сөеп үптем, аңардан аңкыган үзенчәлекле әчкелтем бала исен тоюы бөтен җаныма искиткеч рәхәтлек дулкыннары таратты.
- Син шатмы балабыз булганга? - Суфия миңа кояштай көләч йөзе белән балкып, сөеп карады.
- Шат кынамы соң, бик тә-бик тә шат. Ул минем яшәвемнең мәгънәсе, гөмерлек хыялым.
Ә Сания белән Хәбир исә, күргәннәреннән гаҗиз булып, шаккатып тордылар. Аннары Сания әйтерсең лә онытып торган сүзен исенә төшергән, әй тотынды инде малай белән минем арадагы охшашлыкларны санарга:
-Айрат, малаеңның борыны да, күзләре дә синеке генә, цәцләре дә синеке кебек кара.
Сания сүзләреннән күңелем булып, минем дә авыз колакка җитеп ерылды, билгеле. Шул вакыт Хәбир үз мәнфәгатен кайгыртып:
-Яшти, малайны юмица булмый бит, -дип миннән хәмер таптырырга кереште,- әгәр минем малай булса, бер атна бәрәм итәр идем әле.
- Суфия каршы килмәсә, хәзер үк кибеткә йөгерәм.
-Юк инде, үзем генә барып килермен, бир акцаңны,- дип хәлгә керде Сания,- син малаең белән аралаш, күнегә төшсен үзеңә.
-Балаларга да тәмне-томны алып кайт, уенчыклар юкмы, кара анда. Булса Айратка да, үзеңнекенә дә сатып ал,- дип Саниягә акча бирдем дә яңадан Айратны кулыма алдым.
-Күп безнең Айратыбызның уенчыклары, шулай бит улым. Бала башын кагып җавап бирде. Мин әле аның тавышын да ишеткәнем юк, бик елак түгелме икән?
-Елак түгелме, бик борчымадымы үскәндә? - дип уемны телдән дә әйттем.
-Аның елаган чагын хәтерләмим дә инде. Еламый ул безнең Айратыбыз, шулай бит улым. Бала тагын әнисенең сүзен җөпләп башын какты. Суфия Айратның битләреннән үбеп алды,- менә бу синең әтиең була, әттә диң әле улым.
-Әттә, - диде ниһаять Айрат тавышы барлыгына шигемне калдырмыйча. Мин моннан да рәхәт мизгелне күптән татыганым юк иде.
- Рәхмәт Суфия, мине сөендергәнең өчен, сиңа мәңге бурычлымын.
-Алай димә инде Айрат абый, минем үзем өчен дә сөйгән кешемнән бала табуы бик зур шатлык булды. Онытып та торам, сиңа кечкенә генә бүләк, -дип Суфия үзе белән алып кергән кәгазь төргәген сүтте дә, аннан миңа яшел бәрхет тышлы альбом алып бирде. Анда исә, Айратның туган көненнән башлап төшерелгән фотолары тезелгән иде. Фотолар өй эчендә дә, тышта да төшерелгән булган, араларында Әүхәтнең йөзе бер дә күренмәвенә аеруча шатландым.
-Бу инде кечкенә бүләк түгел. Минем өчен моннан да зур бүләкнең булуы мөмкинме соң?- дидем мин аңа сөеп карап,- Суфия, Сания сезнең хакта бөтенләйгә кайталар дип сөйләгән иде, дөрес сүзме шул?
-Өйе, бөтенләйгә кайттык.
-Әүхәт тә кайттымы?
-Ниемә кирәк ул миңа, күрәсем генә түгел, исемен дә ишетәсем килми.
-Аерылыштыгызмыни?
-Мин ташлап киттем, аерылышырга теләгемне белдереп, судта эшне миннән башка гына карауларын сораган гариза да язып калдырдым,- Суфия чыраен сытып, кулын селтәде,- Айрат абый, күрешү шатлыгына күләгә төшереп, сөйләшмик инде шул кәбахәт турында. Мин ничә ел синең йөзеңне күрергә хыялланып көттем бит. Суфия Хәбир җизнәсеннән тартынып та тормыйча минем белән онытылып үбешергә кереште.
Шул арада Сания дә кибеттән кайтып керде. Моңа барыбыздан да битәр Хәбир шатланды:
-Базай белән беренце баланы, әле шуның өстенә малайны юмасаң гөнаһ булыр. Шулай бит базай, - дип минем кулымны кысты Хәбир. Мин уңайсыз ланып кына Суфиягә карап алдым, аңардан җизнәсенең баҗай дигән сүзен кире кагуын ишетмәгәч:
-Шулай билгеле, баҗай,- дип куйдым.
Гомумән, бу минуттан Хәбирнең минем иң якын дустыма әйләнә баруын тоя башладым. Чөнки аерылмас дустым булган Хафизулла үзенең Сарасы арка сында миннән читләшә бара кебегерәк сизелә. Шуңа күрә Май бәйрәменә кайткан көнне мин беренче тапкыр Хафизуллаларга кермәдем, Сарасының чытык чыраен күрәсем килмәде. Хәер, партоешма секретаре булып алгач, Хафизулланың үзенең дә эреләнә төшүен сизми мөмкин түгел иде. Ә менә Хәбир гади һәм гадел кеше, эчүен дә киметсә, нинди әйбәт булачак та бит.