Буква ձ в следующих корнях и словах, образованных от этих корней, после согласного ր произносится как ց:
| արձակ | (свободный) | խուրձ | (сноп) |
| բարձ | (подушка) | հանդերձ | (одежда) |
| բարձել | (грузить) | հարձակվել | (нападать) |
| բարձիթողի | (заброшенный) | համբարձում | (воскресение) |
| բարձր | (высокий) | որձ | (самец) |
| դարձ | (возвращение) | վարձ | (плата) |
| դերձակ | (портной) | փորձ | (попытка) |
դերձան(нитка)
Буквосочетание ղձ в следующих корнях и словах, образованных от этих корней, произноситься как խց:
դաղձ(мята)դեղձան (светло-желтый)
դեղձ(персик)
Буква ձ в корне օձ (змея) и в словах, образованных от этого корня, произноситься как ց:
Прочитайте:
Դերձակ Համբարձումը լավ վարպետ է: Բարձրաբերձ բլուրի վրա գեղեցիկ դեղձենիներ կային: Նա արձակուրդից շուտ վերադարձավ: Վարդուհին արձակ դաշտում դաղձ էր հավաքում: Համարձակ տղաները դարձյալ բարձրանում էին մերձակա բարձունքը: Նա շատ է դժվարանում դարձվածքների թարգմանության ժամանակ: Փորձը փորձանք չէ: Երեխան փորձում էր բռնել օձին: Մենք ամեն ամիս մուծում ենք բնակարանի վարձը:
Буква ջ в некоторых корнях и в словах, образованных от этих корней, после согласного ր произносится как չ։
արջ (медведь), թրջել (мочить), վերջ (конец).
Буквосочетание ղջ в следующих корнях и в словах, образованных от этих корней, произносится как խչ:
աղջիկ (девушка), ամբողջ (весь, целый), ողջ(1. живой, 2. весь).
В некоторых корнях и словах, образованных от этих корней, буква ջ произносится как չ после гласного:
աջ (правый), առաջ (до, раньше), առջև (перед), մեջ (в), մեջ/ք/ (спина), քաջք (бес).
Прочитайте:
Վիրավոր արջը փախչում է դեպի գետի աջ ափը: Որսորդը վերջապես նկատում է արջի հետքը: Մի տարի առաջ աղջիկը այստեղ չէր ապրում: Անձրևից թրջվել էր նրա նուրբ զգեստը: Այդ առողջ մարդն ամբողջ օրը աշխատում է: Այսօր հիվանդի մեջքը չի ցավում: Այս տարի Սարգիսն ավարտում է միջնակարգ դպրոցը: Ես սիրում եմ գարնան առաջին ամիսը, իսկ Վարդանն ամառվա վերջին ամիսն է սիրում: Նա միշտ զիջում է իր ընկերներին: Մի միջահասակ երիտասարդ գնում էր դեպի աջ նրբանցքը:
Глагол. Будущее и будущее прошедшее
времена изъявительного наклонения
Բայ. Սահմանական եղանակի ապառնի
և անցյալ ապառնի ժամանակները
Изъявительное наклонение имеет две формы будущего времени: будущее и будущее прошедшее. Указанные формы образуются от деепричастия будущего времени1 и вспомогательного глагола в настоящем или прошедшем времени. Деепричастие будущего времени образуется от инфинитива путем прибавления окончания ու:
գրել և գրելուկարդալ և կարդալու
| Будущее время | — Ապառնի ժամանակ |
| գրելու եմ | գրելու ենք |
| գրելու ես | գրելու եք |
| գրելու է | գրելու են |
| կարդալու եմ | կարդալու ենք |
| կարդալու ես | կարդալու եք |
| կարդալու է | կարդալու են |
1 Деепричастие будущего времени в грамматике армянского языка имеет названия: ապառնի դերբայ, կատարելի դերբայ, անկատար դերբայ:
Будущее время изъявительного наклонения обозначает действие, которое будет происходить после момента речи: непосредственно после данного момента, через некоторое, а также через длительное время. Например:
Նա վեպն ավարտելու է այսօր, վաղը, երկու տարի հետո:
Он роман закончит сегодня, завтра, через два года.
Будущему времени изьявительного наклонения в русском языке соответствует будущее время совершенного или несовершенного вида (чаще всего соответствует будущее сложное: գրելու եմ — буду писать, կարդալու եմ — буду читать), а иногда указанные формы будущего времени переводятся на русский язык описательно: գրելու եմ — должен писать, կարդալու եմ — должен читать.
| Будущее прошедшее время | — Անցյալի ապառնի ժամանակ |
| գրելու էի | գրելու էինք |
| գրելու էիր | գրելու էիք |
| գրելու էր | գրելու էին |
| կարդալու էի | կարդալու էինք |
| կարդալու էիր | կարդալու էիք |
| կարդալու էր | կարդալու էին |
Будущее прошедшее время обозначает действие, которое должно было совершиться до момента речи, в каком-то промежутке прошедшего времени. Формы будущего прошедшего времени в русском языке передаются описательно:
գրելու էի— должен был писать
կարդալու էի — должен был читать.
Отрицательное спряжение Ժխտական խոնարհում
Отрицательное спряжение будущего и будущего прошедшего времен изъявительного наклонения образуется при помощи отрицательных форм вспомогательного глагола, которые употребляются перед деепричастием будущего времени. Например:
| չեմ գրելու | չենք գրելու |
| չես գրելու | չեք գրելու |
| չի գրելու | չեն գրելու |
| չէի գրելու | չէինք գրելու |
| չէիր գրելու | չէիք գրելու |
| չէր գրելու | չէին գրելու |
Переведите на русский язык:
1. Նա այսօր ուշ է վերադառնալու: Հյուրերին դիմավորելու են մեր խմբի ուսանողները: Վաղը ես մեկնելու եմ առողջարան: Ո՞վ է մնալու երեխաների հետ: Մենք ձեզ սպասելու ենք մինչև լուսաբաց: Դու մտնելու՞ ես բժշկի մոտ: Արմենն ու Անահիտը շուտով ամուսնանալու են: Երեկոյան նրան զանգահարելու է իր ընկերուհին: Նա ուսումնասիրելու է բոլոր փաստերը: Դուք տանելու, եք այս աթոռները: Ամառը դուք որտե՞ղ եք հանգստանալու: Բնակարանի վարձը ե՞րբ եք վճարելու: Ո՞վ է հաղթելու այս տարվա մրցումներում: Նա չի՞ բարձրանալու լեռան գագաթը: Դուք չե՞ք պատմելու ձեր տպավորությունների մասին: Այստեղ մենք հաճելի նորություններ ենք լսելու: Ես այս գիշեր չեմ քնելու, աշխատելու եմ: Դպրոցի նոր շենքի կառուցումը շուտով ավարտվելու է: Ես գնալու եմ, իսկ նա մնալու է: Մենք վիճելու ենք, իսկ դուք լսելու եք:
2. Այսօր ես ճաշ էի եփելու, իսկ քույրս դասերն էր սովորելու: Մենք զբոսանքի էինք գնալու, իսկ դուք հեռուստացույց էիք դիտելու: Երկու օր առաջ նա կարդալու էր իմ հոդվածը և կարծիք էր գրելու: Արմենը համերգի տոմսեր էր գնելու, բայց տոմսարկղը փակ էր: Ես այսքան չէի ուշանալու: Նա ինձ չէր հանդիպելու, քեզ էր հանդիպելու: Դու այսօր չէիր զեկուցելու, վաղն էիր զեկուցելու: Աղջիկները սունկ էին հավաքելու, իսկ տղաները կրակ էին վառելու: Ես մասնակցելու էի մրցումներին, բայց այդ օրը հիվանդ էի: Մենք շնորհավորելու էինք հոբելյարին, իսկ նրա ուսանողները ծաղիկներ էին մատուցելու: Այս տարի մենք հանգստանալու էինք ծովափին: Երեկոյան դու զանգահարելու էիր մեզ: Անահիտը խաղալու էր փոքրիկների հետ, իսկ ես խմորեղեն էի պատրաստելու: Արմենը շարունակելու էր ընթերցումը, իսկ Անահիտը թարգմանելու էր: Նա ջրելու էր այգին, իսկ դու նրան օգնելու էիր: Նա շտապելու էր, իսկ դու սպասելու էիր:
Переведите на армянский язык:
1. Вечером мы будем встречать гостей. Ты сегодня рано вернешься? Завтра он должен отправиться в санаторий. Когда поезд прибудет в Ереван? Сегодня я останусь с детьми. Ты будешь ждать нас до рассвета? Он должен войти к врачу. Они когда должны пожениться? Я вечером буду звонить (должна позвонить)' тебе. Мы будем изучать все факты. Ты когда унесешь (должен унести) эти стулья? Мы летом будем отдыхать в деревне. Я сегодня буду платить квартплату. Мы победим на соревнованиях. Эти парни поднимутся (будут подниматься) на вершину горы. Сегодня он расскажет (будет рассказывать) о своих впечатлениях. Вы здесь услышите интересные новости. Скоро закончится строительство нового здания. Ты пойдешь (должен пойти) на работу, а твоя сестра останется (должна остаться) около больной бабушки. Они будут спорить, а мы будем слушать.
2. Сегодня сестра должна была готовить обед, а я должна была учить уроки. Отец и мать должны были пойти на прогулку, а мы должны были сидеть у телевизора. Ты должен был прочесть мою статью и написать отзыв. Мы должны были купить билеты на концерт, но касса была закрыта. Ты не должен был столько ждать. Он когда должен был встретиться с тобой? Он не должен был встретиться со мной. Я сегодня не должен был отдыхать, сегодня должен был отдыхать мой товарищ. Парни должны были разжигать огонь, а девушки должны были готовить обед. Ты должен был участвовать в соревнованиях. Вечером они должны были поздравить свою подругу и (должны были) преподнести ей цветы. Утром я должен был позвонить тебе, но мой телефон не работал. Я должна была играть с детьми, а мама должна была печь печенье. Вы должны были продолжать чтение, а мы должны были перевести статью. Дед должен был собирать фрукты, а внук должен был помогать ему. Я должен был торопиться, а они должны были сидеть дома.
О некоторых функциях инфинитива
Անորոշ դերբայի մի քանի կիրառություններ
1.В армянском языке инфинитив употребляется в качестве подлежащего при составных сказуемых, выражающих значение модальности.
Примеры:
| պետք է ասել | надо (нужно) сказать |
| հարկավոր է ասել | надо (нужно) сказать |
| անհրաժեշտ է ասել | необходимо сказать |
| հնարավոր է գտնել | возможно найти (отыскать) |
| անհնար է լսել | невозможно слушать |
| կարելի է խոսել | можно говорить |
| հաճելի է լսել | приятно слушать |
| տհաճ է տեսնել | неприятно видеть |
| լավ է լռել | хорошо (лучше) молчать |
| հեշտ է նկատել | легко заметить |
2.Инфинитив примыкает к модальному глаголу կարող եմ (могу): կարող եմ ասել /լսել, խոսել, գտնել/ могу сказать (слушать, говорить, найти).
Неправильный глагол կարող եմ употребляется в настоящем и прошедшем времени:
Настоящее время
| կարող եմ (могу) | կարող ենք | (можем) |
| կարող ես (можешь) | կարող եք | (можете) |
| կարող է (может) | կարող են | (могут). |
Прошедшее время
| կարող էի (я мог) | կարող էինք (мы могли) |
| կարող էիր (ты мог) | կարող էիք (вы могли) |
| կարող էր (он мог, она могла) | կարող էին (они могли) |
3. Инфинитив примыкает также к личным формам глагола, если они выражают значение:
а)волеизъявления или воленаправленности:
| թույլատրում է ասել | разрешает сказать |
| արգելում է նստել | запрещает сидеть |
| հրամայում է բերել | приказывает принести |
| հանձնարարում է գրել | поручает писать |
| օգնում է աշխատել | помогает работать |
| խանգարում է վազել | мешает бежать |
| համոզում է ընդունել | уговаривает принять |
б)мысли, восприятия, интеллектуального состояния, желания:
| ուզում է ասել | хочет сказать |
| ցանկանում է խմել | желает пить |
| երազում է տեսնել | мечтает видеть |
| սիրում է քնել | любит спать |
| ձգտում է պարզել | стремится выяснить |
| փորձում է երգել | пытается петь |
| մոռանում է ասել | забывает сказать |
| վարժվել է սպասել | привык ждать |
| սովորել է փակել | научился закрывать |
Текст
ԱՐՁԱԿՈՒՐԴ
Շուտով սկսվելու է իմ ամառային արձակուրդը, և ես մեկնելու եմ Դիլիջան: Դիլիջանը հիանալի ամառանոցային քաղաք է: Մինչև դըպրոցական դառնալս ես ապրում էի Դիլիջանում, պապիկիս ու տատիկիս մոտ: Ես շատ եմ սիրում իմ բարի ու իմաստուն պապիկին և քնքուշ ու հոգատար տատիկին և ամառային արձակուրդս անց եմ կացնելու նրանց մոտ:
Հիմա ես Երևանում եմ, իմ սենյակում: Ահա փակում եմ աչքերս ու մտովի պատկերացնում Դիլիջանի փարթամ անտառները, մեր հին ու հարազատ տունը՝ քչքչան գետակի ափին, հսկա ծառերի հովանու տակ:
Ես երկու ամիս ապրելու եմ այդ սքանչելի վայրում, շնչելու եմ լեռնային անտառների մաքուր օդը, վայելելու եմ բնության զարմանալի գեղեցկությունները:
Բայց, իհարկե, ես այնտեղ անգործ չեմ նստելու. օգնելու եմ պապիկիս, աշխատելու եմ մեր այգում: Ես արթնանալու եմ վաղ լուսաբացին ու պապիկիս հետ իջնելու եմ այգի: Մենք միասին ջրելու ենք ծառերը ու բանջարեղենի մարգերը, փխրեցնելու ենք հողը, պոկելու ենք մոլախոտերն ու փշերը, քաղելու ենք հասած մրգերը ու բանջարեղենը:
Հետո մեր բակի ծառերի ստվերում նախաճաշելու ենք: Նախաճաշի ժամանակ մենք ուտելու ենք թարմ կարագ ու ոչխարի պանիր, մեղր ու կաթնասեր, թոնրի լավաշ ու գաթա, խմելու ենք կաթ կամ թեյ:
Նախաճաշից հետո պապիկը հանգստանալու է, իսկ ես գնալու եմ անտառ, զբոսնելու եմ և հատապտուղներ եմ հավաքելու:
Կեսօրին հարևան տղաների հետ լողանալու եմ մեր վճիտ գետակի սառը ջրում, հետո պառկելու եմ տաք ավազին ու արևի լոգանք եմ ընդունելու:
Ճաշին ես ուտելու եմ տատիկիս պատրաստած համեղ ճաշերը, իսկ հետճաշյա հանգստի ժամին կարդալու եմ գեղարվեստական զըրքեր, ամսագրեր ու թերթեր:
Երեկոյան պապիկիս հետ նորից իջնելու եմ այգի, այգում միշտ շատ աշխատանք կա:
Մայրամուտից հետո մութը գրկելու է աշխարհը, իսկ ես լուսնի լույսի տակ նստելու եմ մեր բակում և նորից ու նորից լսելու եմ պապիկիս զարմանալի հետաքրքիր ու իմաստուն զրույցները:
Կիրակի օրերը ես և պապս գնալու ենք ձկնորսության: Պապս լուսաբացին շատ վաղ է արթնանալու, հետո արթնացնելու է ինձ, ու մենք միասին գնալու ենք գետափ: Լուռ ու խաղաղ բնության գրկում մենք մենակ ենք լինելու, և շրջապատի լռությունը խախտելու է միայն գետի քչքչոցը:
Առայժմ այդ բոլոր գեղեցիկ պահերը ես մտովի եմ պատկերացնում, բայց շուտով դրանք իրականություն են դառնալու:
Словарь
արձակուրդ — отпуск, каникулы; в значении каникулы употребляется также форма множ. ч. -արձակուրդներ.
| Մինչև դպրոցական դառնալս | до того, как я стал школьником (дословно — до моего становления школьником) |
| Ահա փակում եմ աչքերս | Вот закрываю (мои) глаза. |
| Մտովի պատկերացնում եմ քչքչան | мысленно представляю. -журчащий. (Քչքչ — звукоподражательное слово, от которого образованы слова: քչքչալ — журчать, քչքչոց — журчанье)- |
| Հսկա ծառերի հովանու տակ | под сенью величественных (огромных) деревьев |
| Վայելելու եմ բնության | буду наслаждаться |
| Զարմանալի գեղեցկությունները | удивительной красотой (красотами) природы. |
| Արթնանալու եմ վաղ լուսաբացին - | проснусь рано, на рассвете. |
| Նախաճաշի ժամանակ | во время завтрака, за завтраком |
| Նախաճաշից հետո | после завтрака |
| Մայրամուտից հետո | после заката солнца |
| Կեսօրին | в полдень |
| Ճաշին | на обед, во время обеда |
| Արևի լոգանք եմ ըդունելու | Буду принимать солнечную ванну (дословно -солнечное купанье). |
| Տատիկիս պատրաստած | приготовленное моей бабуш кой (причастный оборот)- |
| Ետճաշյա հանգստի ժամին | в час послеобеденного отдыха |
| Արթնանալու է | проснется |
| Արթնացնելու է | разбудит (значение переходности действия выражает суффикс անց). |
| Իրականություն են դառնալու | станут действительностью, сбудутся |
ИМЯ ЧИСЛИТЕЛЬНОЕ/ /ԹՎԱԿԱՆ ԱՆՈՒՆ
Числительные в армянском языке бывают количественные (քանակսւկան), порядковые (դասական), распределительные (բաշխական) и дробные (կոտորակային).
1. Количественные (քանակական) числительные отвечают на вопросы: քանի՞, ինչքա՞ն, որքա՞ն (сколько?).
Количественные числительные по своей словообразовательной структуре бывают простые, суффиксальные, сложные и сложносос—
тавные.
1) Простые числительные состоят из одного корня:
1 մեկ, մի
2 երկու, երկուս
3 երեք
4 չորս
5 հինգ
6վեց
7յոթ
8ութ
9ինը, ինն
10տասը, տասն, տաս
20քսան
100հարյուր
1000հազար
1000000միլիոն
1000000000միլիարդ
Запомните!
а)Числительное երկուս употребляется только при субстантивации.
б)Параллельные формы ինը, ինն употребляется в следующих случаях: если начальный звук следующего слова согласный, то употребляется форма ինը (ինը տղա, ինը կոպեկ), если же начальный звук следующего слова гласный, то
Употребляется форма ինն (ինն աղջիկ, ինն օր, ինն ամիս). в)Числительное տասը имеет параллельные формы տասն и տաս. В составе сложных слов (иногда и самостоятельно)
Употребляется форма տասն, которая была принята в древне армянском языке. Форма տաս проникла в литературный язык из разговорной речи и конкурирует с формой տասը.
г) Числительное մի одновременно является нeопрeделенным местоимением и употребляется в роли неопределенного артикля. В предложении Մի գիրք տուր ինձ значение մի можно понимать двояко: Дай мне одну книгу и Дай мне какую-нибудь книгу. Մի воспринимается как числительное, когда является носителем логического ударения.
2.Суффиксальные числительные образованы при помощи суф
фикса սուն (десять):
30 երեսուն
40 քառասուն
50 հիսուն
60 վաթսուն
70 յոթանասուն
80 ութսուն
90 իննսուն
3.Сложные числительные образуются при помощи сочетания десятков и единиц таким же образом, как и в русском языке. Таким способом образованы числительные от 11 до 99.
11 տասնմեկ(произносится տասնըմեկ)
12 տասներկու
13 տասներեք
14 տասնչորս (произносится տասեըչորս)
15 տասնհինգ (произносится տասնըհինգ)
16 տասնվեց(произносится տասնըվեց)
17 տասնյոթ(произносится տասնըյոթ)
18 տասնութ
19տասնինը (տասնինն)
21քսանմեկ
25քսանհինգ
29քսանինը (քսանինն)
31երեսունմեկ
34երեսունչորս
41քառասունմեկ
46քառասունվեց
51հիսունմեկ
57հիսունյոթ
61 վաթսունմեկ
62 վաթսուներկու
71յոթանասունմեկ
77յոթանասունյոթ
81ութսունմեկ
84ութսունչորս
91իննսունմեկ
4. Сложносоставные числительные (все числительные выше ста) состоят из двух и более отдельных слов:
101հարյուր մեկ
105հարյուր հինգ
110հարյուր տաս
115հարյուր տասնհինգ
200երկու հարյուր
203երկու հարյուր երեք
225երկու հարյուր քսանհինգ
300երեք հարյուր
400չորս հարյուր
588հինգ հարյուր ութսունութ
1987հազար ինը հարյուր ութսունյոթ
25791քսանհինգ հազար յոթ հարյուր իննսունմեկ
540624հինգ հարյուր քառասուն հազար վեց հարյուր քսանչորս
2. Порядковые (դասական) числительные по своей структуре суффиксальные. Они образуются от количественных числительных при помощи суффиксов րորդ и երորդ. Суффикс րորդ образует порядковые числительные երկրորդ (от երեք), չորրորդ (от չորս). Остальные порядковые числительные образуются при помощи суффикса երորդ:
հինգերորդ, վեցերորդ, յոթերորդ, ութերորդ, իններորդ, տասերորդ (а также տասներորդ) տասնմեկերորդ, տասներկուերորդ, տսաներեքերորդ, տասնչորսերորդ, տասնհինգերորդ, քսաներորդ, քսանութերորդ, երեսունիններորդ и т.д. Исключение составляет порядковое числительное աոաջին (первый).
При образовании составных порядковых числительных суффикс օրո&